|
== Rozgrywka ==
Każda rozgrywka w partii składa się z 5 faz: ''Rozdanie kart'', ''Licytacja'', ''Gra'', ''Zliczanie punktów z kart'', ''zapisanie wyniku rozgrywki''. Schemat rozdania kart, licytacji, zagrywania i wpisywaniawpisywanie wyniku rozgrywki wygląda zawsze tak samo, natomiast gra, starszeństwo kart i zliczanie punktów z kart zależy od typu rozgrywki.
=== Rozdanie kart ===
[[Plik:Skatblatt Turnierbild.jpg|thumb|350px|Karty do gry w skata – wzór turniejowy]]
Każda rozgrywka rozpoczyna się od rozdania kart. W kolejnych rozgrywkach osoby grające rozdają karty kolejno zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Każda z osób otrzymuje 10 kart, a 2 karty (nazywane ''skatem'' lub ''tajlongiem'') kładzione są na stół. KartyW zawszedalszej rozdawaneczęści sągry w charakterystyczny sposób - w pierwszym rzucie każdy otrzymuje 3 karty narazosoba, następniektóra rozdającywygra odkładalicytację dwiebędzie następnemogła kartyje na środek, w drugim rzucie wszyscy otrzymują naraz 4 karty, a w ostatnim ponownie 3. Rozdanie kart zawsze przebiega zgodniewymienić z ruchem wskazówek zegara począwszy od gracza po lewej stronie rozdającego. Każdy z graczy ma swoją nazwę w zależności od kolejności otrzymania kart - ''Przodek'', ''Środek'' i ''Zadek''. W grze na cztery osoby ''Zadkiem'' jest gracz po prawej stronie rozdającego, zaś w standardowej trzyosobowej - samwłasnymi rozdającykartami.
Sposób rozdania kart wygląda następująco. Rozdający rozdaje po trzy karty każdemu z graczy zaczynając od tego po swojej lewej ręce zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Następnie odkłada dwie karty do skata i dalej rozdaje po cztery karty każdemu z trzech grających i na koniec po trzy karty każdemu.
=== Licytacja ===
{{Osobny artykuł|Licytacja (skat)}}
Po rozdaniu kart następujeosoba znajdująca licytacjasię po prawej stronie od rozdającego rozpoczyna licytację. Jej przeciwnikiem w licytacji jest osoba po jej prawej stronie. Jeżeli wycofuje się z licytacji, następną osobą, która podejmuje licytację jest rozdający w tej rozgrywce. Licytacja polega na deklarowaniu [[tabela wyników gry w skata|wyniku gry]] jaki minimalnie może dana osoba uzyskać w rozgrywce. Licytacja zawsze zaczyna się od liczby 18, która jest najniższym wynikiem punktowym jaki można uzyskać w skacie. Jeżeli pierwsza osoba rezygnuje z licytacji, mówi pas, ramsz lub ''17''. Jeżeli decyduje się na licytację, osoba przeciw której licytuje potwierdza (mówiąc ''mam'') dalszy swój udział w licytacji lub wycofuje się, ale nie może podwyższać liczby.
Zwycięzca licytacji albo dołącza tajlong do swoich kart i spośród tych dwunastu odkłada wybrane dwie (gra ''z podniesionym skatem'', inaczej: ''na widzianego'') albo deklaruje rozgrywkę ''z ręki'', odkładając tajlong bez uprzedniego odkrywania jego zawartości. W danej rozgrywce osoba wygrywająca licytację jest nazywana ''grającym'', osobą, która w danej rozgrywce ''gra'', tudzież ''solistą'', ponieważ gra samemu. Pozostali dwaj gracze tworzą parę i grają wspólnie przeciwko soliście, a ich lewy stanowią wspólną zdobycz.
Licytację zawsze rozpoczynają Środek i Przodek. Środek pyta Przodka czy byłby w stanie wygrać grę o danej wartości. Jeśli Przodek uzna, że przegra, mówi ''Pas'', ''Ramsz'' lub ''17''. Jeśli zaś uzna, że zwycięży, potwierdza to mówiąc ''Mam'' lub ''Dalej''. W tym drugim wypadku Środek albo pasuje, albo pyta o następną wartość. Jeżeli któryś z graczy spasuje, wówczas do licytacji dołącza Zadek, pytając pozostałego w licytacji gracza o następną wartość lub pasując.
Dwie karty wchodzące w skład tajlonga są kartami osoby ''grającej'' i wliczają się w wynik końcowy rozgrywki i punktację gry.
Licytację wygrywa ten gracz, który nie spasował. Staje się on rozgrywającym, zwanym też grającym lub solistą, ponieważ gra sam. Pozostali dwaj gracze grają wspólnie przeciwko soliście, a ich lewy stanowią wspólną zdobycz.
Dwie karty wchodzące w skład tajlonga należą do solisty i wliczają się w wynik końcowy rozgrywki i punktację gry. Solista albo dołącza tajlong do swoich kart i spośród wszystkich odkłada wybrane dwie (gra ''z podniesionym skatem'', inaczej: ''na widzianego'') albo deklaruje rozgrywkę ''z ręki'' (Hand), odkładając tajlong bez uprzedniego odkrywania jego zawartości.
=== Gra ===
Niezależnie od deklarowanego przez grającego zaraz po licytacji typu rozgrywki, osobą, która wychodzi, czyli rzuca na stół pierwszą kartę, jest gracz znajdujący się po lewej stronie od rozdającego (w języku śląskim, jest na tzw. przodku). W każdym typie rozgrywki gra polega na tym, że (poza pierwszą kolejką) osoba wygrywająca poprzednią kolejkę jest wychodzącą, czyli jako pierwsza rzuca kartę, następnie kartę rzuca osoba po jej lewej stronie i w końcu ostatni uczestnik. Z trzech kart rzuconych na stół określa się, która w danym typie rozgrywki jest ''najsilniejsza'' i cała [[lewa]] zabierana jest przez właściciela najsilniejszej karty. Zbierane w ten sposób karty układane są w stos koszulkami do góry przy graczach wygrywających kolejne lewy. Kolorem wiążącym jest kolor karty rzuconej na stół przez pierwszego gracza w danej turze rozgrywki, co oznacza że każdy następny gracz musi rzucić kartę z tego koloru, jeżeli taką posiada ''na ręce''. Jeśli natomiast pierwszą kartą w lewie jest karta atutowa, należy do niej dorzucić inną kartę atutową (zasada „kolor do koloru, tromf do tromfa”). Gdy nie ma się karty pasującej do pierwszej karty czy to kolorem czy atutem, to można rzucić dowolną inną. W żadnym z trzech rodzajów gier nie ma obowiązku przebijania.
Niezależnie od wybranej przez solistę gry, do pierwszej lewy (sztychu) zawsze jako pierwszy zagrywa (wychodzi) Przodek, a do kazdej następnej ten gracz, który wziął poprzednią.
Kolorem wiążącym jest kolor karty rzuconej na stół przez pierwszego gracza w danej turze (kolor wyjścia), co oznacza że każdy następny gracz musi rzucić kartę z tego koloru, jeżeli taką posiada ''na ręce''. Jeśli natomiast nastąpiło wyjście w atu, należy dorzucić inną kartę atutową (zasada „kolor do koloru, tromf do tromfa”). Gdy nie ma się karty pasującej do pierwszej, można wtedy rzucić dowolną inną. W żadnym z trzech rodzajów gier nie ma obowiązku przebijania.
Z trzech kart rzuconych na stół określa się, która z nich jest najsilniejsza (w zalezności od starszeństwa obowiązującego w danej grze) i cała [[lewa]] zabierana jest przez właściciela najsilniejszej karty. Jeśli w lewie znajdują się tromfy, zdobywa ją ten gracz, który zagrał najsilniejszym tromfem. W przeciwnym razie lewę zdobywa gracz, który zagrał najsilniejszą kartę w kolorze wyjścia. Zbierane w ten sposób karty układane są w stos koszulkami do góry przy graczach wygrywających kolejne lewy. Każdy gracz ma prawo obejrzeć zawartość tylko tej lewy, która została grana w poprzedniej turze, bez względu na to, czy to on ją zdobył.
==== Kolor ====
W rozgrywce typu kolor ''grający'' deklaruje, że jeden z czterech kolorów talii będzie kolorem [[atutAtut|tromfem]]owym. W trakcie rozgrywki gracz nie posiadający koloru, który ''leży'' na stole może użyć tromfa w postaci kart z ''granego'' koloru lub waleta, przy czym w każdej rozgrywce najsilniejszy jest walet trefl, dalej walet pik, walet kier i walet karo, a następnie dopiero karty z koloru, który jest tromfem – w kolejności: as, dziesiątka, król, dama, dziewiątka, ósemka i siódemka. Lewę w tej rozgrywce zabiera osoba, która użyła najwyższej karty w danym kolorze lub najwyższego tromfa. Każdy gracz ma obowiązek dorzucić do sztychu kartę będącą w tym samym kolorze, co pierwsza karta w sztychu (zasada ''kolor do koloru''). Jeżeli natomiast przez pierwszego gracza zostanie rzucony tromf, pozostali gracze także muszą rzucać tromfa, jeśli posiadają go na ręce (zasada ''tromf do tromfa'' lub ''atut do atutu''). Karta w kolorze wyświęconym może być obsłużona inną kartą z tego koloru lub waletem, i na odwrót – walet może być obsłużony innym waletem lub kartą z koloru atutowego. Jeśli nie ma się odpowiednio karty w kolorze lub karty atutowej, to można rzucić dowolną inną kartę. Pomimo zasady obsługiwania koloru lub tromfów, w skacie nie ma obowiązku przebijania. Starszeństwo kart w każdym kolorze (łącznie z atutowym) jest następujące: A-10-K-D-9-8-7.
Celem solisty jest zdobycie co najmniej 61 oczek z kart w sztychach oraz dwóch kart przez niego odłożonych (jedno oczko ponad połowę wszystkich). Każda karta ma określoną ich ilość (as – 11, dziesiątka – 10, król – 4, dama – 3, walet – 2, pozostałe – 0). Jeśli solista zapowiedział grę wyższą od tej, którą mógłby ugrać za pomocą swoich kart, musi zdobyć dodatkowe punkty obliczeniowe np. poprzez grę z ręki czy uzyskanie ''sznajdera''.
W grach kolor i grand mogą wystąpić ponadto dwie sytuacje zwane ''sznajderem'' (niem. ''Schneider'' – krawiec) i ''szwarcem'' (niem. ''Schwarz'' – czarny).
Sznajder jest sytuacją, w której jedna strona gry (solista bądź para) zdobyła od 90 do 120 oczek, ale oddała drugiej przynajmniej jedną lewę. Solista przegra ze sznajderem jeśli zdobędzie maksymalnie 30 oczek. Natomiast szwarc ma miejsce, gdyjeśli jedna ze stron zdobyła wszystkie sztychy. WystąpienieJeśli szwarcawszystkie pociągalewy zazdobędzie sobąsolista, uzyskuje także sznajdera. niezaleznieZgodnie odz tegonazwą którawyjdzie stronaon zdobyła„na wszystkieczarno” lewywtedy, gdyżgdy minimalnaodda liczbawszystkie oczeklewy weprzeciwnikom. wszystkichZdobycie sztychachsznajdera tolub 98 (solista może odłożyć doszwarca skatapodwyższa dwawartość tuzy)gry.
Jeśli rozgrywający zdecyduje się na grę z ręki może dodatkowo zapowiedzieć przeciwnikom sznajdera lub szwarca. Są to tzw. rozgrywki zapowiedziane (z niemieckiego ''angesagt''). Zapowiedzenie szwarca oznacza równoczesne zapowiedzenie sznajdera. Rozgrywki zapowiedziane podwyższająrównież podwyższyć mogą wartość gry.
==== Rozgrywki otwarte (''ouvert'') ====
Solista może również grać po poprzednim wyłożeniu swoich kart na stół na widok przeciwników. Zasady gier otwartych różnią się w zależności od rodzaju gry. W grach kolor i grand rozgrywający może grać ouvert tylko jeśli zdecydował się na grę z ręki. Ponadto decydując się na grę otwartą zapowiada on ''szwarca'' i przez to musi wziąć wszystkie lewy. W grze null natomiast solista może grać w ten sposób zarówno z ręki (''null ouvert hand''), jak i z dźwignięciem skata (''null ouvert''), przy czym lepiej punktowany jest wariant z ręki.
W grach kolor i grand rozgrywający może grać ouvert tylko jeśli zdecydował się na grę z ręki. Ponadto decydując się na grę otwartą zapowiada on ''szwarca'' i przez to musi wziąć wszystkie lewy. W grze null natomiast solista może grać w ten sposób zarówno z ręki (''null ouvert hand''), jak i z dźwignięciem skata (''null ouvert''), przy czym lepiej punktowany jest wariant z ręki.
=== Zliczanie oczek z kart ===
W przypadku rozgrywek typu ''kolor'' czy ''grand'' solista musi uzbierać minimum 61 oczek. Zliczanie wygląda następująco: Każdy z graczy zlicza oczka z zebranych lew (w [[Etnolekt śląski|gwarze śląskiej]] ''sztychów'') – za każdego asa w lewie otrzymuje 11 oczek, za dziesiątkę 10, za króla 4, za damę 3, za waleta 2. Pozostałe karty nie są punktowane. Solista dodaje też liczbę oczek z kart, które wcześniej odłożył na stół. Jeżeli któraś ze stron zdobyła mniej niż 30 oczek, wówczas ogłaszany jest '''sznajder''', jeżeli jedna ze stron nie zdobyła żadnej lewy, wówczas ogłaszany jest '''sznajder szwarc'''. ▼
=== ZapisywanieZliczanie wynikupunktów rozgrywkiz kart ===
▲W przypadku rozgrywek typu ''kolor'' czy ''grand'' solista musi uzbierać minimum 61 oczekpunktów. Zliczanie wygląda następująco: Każdy z graczy zlicza oczkapunkty z zebranych lew (w [[Etnolekt śląski|gwarze śląskiej]] ''sztychów'') – za każdego asa w lewie otrzymuje 11 oczekpkt., za dziesiątkę 10, za króla 4, za damę 3, za waleta 2. Pozostałe karty nie są punktowane. Solista dodaje też liczbę oczek z kart, które wcześniej odłożyłodłożyła na stół. Jeżeli któraś ze stron zdobyła mniej niż 30 oczek, wówczas ogłaszany jest '''sznajder''', jeżeli jedna ze stron nie zdobyła żadnej lewy, wówczas ogłaszany jest '''sznajder szwarc'''.
Wynik rozgrywki zapisywany jest zgodnie z [[tabela wyników gry w skata|tabelą wyników gry w skata]], przy czym według standardowych zasad punkty przyznawane są tylko soliście. Jeżeli solista wygrał rozgrywkę, wówczas otrzymuje tyle punktów, ile warta jest rozegrana przez niego gra, a w przypadku porażki odejmuje on od swojego wyniku ich dwukrotność. Jeśli wartość faktycznej gry jest mniejsza od najwyżej zalicytowanej odzywki, solista w razie przegranej odejmuje dwukrotność wartości tej odzywki.
=== Zapisywanie wyniku rozgrywki ===
W skacie sportowym stosowana jest punktacja Seegera-Fabiana wprowadzona w latach 1936 i 1962. Zgodnie z nią za każdą wygraną solista otrzymuje standardową ilość punktów zwiększoną o 50. Jeśli solista przegrał, to oprócz podwojonej wartości gry dodatkowo traci on 50 punktów, zaś jego przeciwnicy zyskują po 40 punktów (30 jeśli grają cztery osoby).
Wynik rozgrywki zapisywany jest zgodnie z [[tabela wyników gry w skata|tabelą wyników gry w skata]], przy czym punkty otrzymuje jedynie osoba grająca. Jeżeli wygrała rozgrywkę, wówczas otrzymuje dodatnią liczbę punktów, a jeżeli przegrała, to liczbę punktów mnoży się razy -2. W skacie sportowym dodatkowo za wygraną otrzymuje 50 pkt., a w sytuacji gdy przegra otrzymuje -50 pkt., a jej przeciwnicy po 40 (jeśli jest ich trzech) lub po 30 (jeśli w grze bierze udział 4 graczy).
=== Ramsz ===
| 