Wikipedysta:Happysnufkin/Talasm (upiór): Różnice pomiędzy wersjami
Usunięta treść Dodana treść
Utworzono przez tłumaczenie strony „Таласъм” |
trochę poprawek |
||
Linia 1:
'''''Talasm''''' - w [[Bułagaria|bułgarskich]] wierzeniach ludowych zły duch, zamieszkujący mosty
Talasym, który pojawił się na skutek zamurowania kobiety często śpiewa, płacze albo mruczy, podczas gdy duch powstały po zamurowaniu mężczyzny gra na [[Kaval|kavale]] lub dudach. W ciągu dnia duchy ukrywają się na strychu, w piwnicy, w szopach i stodołach (ludność Bułgarii tradycyjnie zajmowała się rolnictwem). W niektórych regionach talasmy uznaje się za [[nawie]]. Według tego wariantu są to duchy szukające spokoju i schronienia - kiedy znajdą odpowiedni dom, trudno je stamtąd wypędzić. Co więcej, talasmy robią wszystko, żeby zniechęcić do tego domowników: hałasują, jęczą i psocą (podobnie jak zachodnioeuropejski [[poltergeist]]). Według wierzeń bułgarskich, aby pozbyć się talasma gospodarz musi go zwabić do przygotowanego uprzednio stołu i okłamać, mówiąc, że domownicy organizują wesele. Następnie gospodarz powinien wstać i oznajmić, że już czas iść na przyjęcie – po czym odejść do odległej, leśnej chaty (kiedyś takie miejsca były bardzo popularne – stanowiły schronienie m.in. myśliwych, pasterzy i drwali). Na miejscu mężczyzna otwiera drzwi, zaprasza talasma do środka, zostawia mu trochę jedzenia i splątanej włóczki i zamyka drzwi od zewnątrz pod pretekstem sprowadzenia gości weselnych. Wierzy się, że talasmy to prawdziwe gospodynie i gospodarze, nie potrafią więc zdzierżyć niedokończonych prac domowych albo robótek ręcznych. Wszystko, co porozrzucane lub splątane naprawiają i porządkują, także poplątana włóczka na długo odwróci ich uwagę. Dlatego uważa się, że wchodzenie do cudzych domów w lesie jest niebezpieczne – jeśli ktoś porzucił tam swojego talasma, to duch wróci do domu zbłąkanego wędrowca razem z nim. ▼
▲''Talasym'', który pojawił się na skutek zamurowania kobiety często śpiewa, płacze albo mruczy, podczas gdy duch powstały po zamurowaniu mężczyzny gra na [[Kaval|kavale]] lub dudach. W ciągu dnia duchy ukrywają się na strychu, w piwnicy, w szopach i stodołach (ludność Bułgarii tradycyjnie zajmowała się rolnictwem). W niektórych (których konkretnie?) regionach ''talasmy'' uznaje się za [[nawie]]. Według tego wariantu są to duchy szukające spokoju i schronienia - kiedy znajdą odpowiedni dom, trudno je stamtąd wypędzić.
== Przedstawienia talasmów w bułgarskich wierzeniach ludowych ==
W wierzeniach Bułgarów ''talasm'' jest postacią [[Demony słowiańskie|demoniczną]]. Nazwa (''таласъм'') pochodzi od greckiego ''τελεσμα'' - ofiara, przysięga; oraz od tureckiego
# Zły duch, który wydaje się pojawiać w nocy jako cień na dużych budynkach; psoci, inne nazwy: ''сенище, ветрощина, буганец, буганин
▲# Zły duch, który wydaje się pojawiać w nocy jako cień na dużych budynkach; psoci, inne nazwy: ''сенище, ветрощина, буганец, буганин.'' Duchy te wędrują aż nie zapieją koguty. Każdy większy budynek ma swojego talasma. Wmurowana ofiara po 40 dniach umiera i zmienia się w talasma.
# Wąż zamieszkujący dom, inne nazwy:''домашар, [[:bg:Смок_мишкар|мишкар]], мишеядка.''<ref>{{Cytuj |autor = Найден Геров |tytuł = „Речник на блъгарский язик с тлъкувание речити на блъгарски и руски“, Т.5, с. 321 |data = 1904}}</ref>
Potwierdza to również [[Luben Karawełow]], który porównuje ''talasmy'' do rosyjskich [[Domowik|domowików]] i dzieli je na "dobre" i "złe". Według Karawełowa w każdym domu jest duch, który chroni budynek i pojawia się najczęściej w postaci węża lub jeża (stąd wąż, który pojawiał się w bułgarskim domu, nie był zabijany)<ref>{{Cytuj |autor = Михаил Арнаудов |tytuł = Студии върху българските обреди и легенди, т.ІІ, с. 234. |data = 1972}}</ref>.
== Talasm - duch wmurowanej ofiary ==
Najczęściej nazwa
Sposobem na takiego ducha jest ogień, ale też chrześcijański krzyż, przeżegnanie się, modlitwa albo kadzidło.
== Talasm- strażnik mienia ==
Równie popularne są ''talasmy''-strażnicy zakopanego mienia. Uważa się, że jeśli podczas zakopywania skarbu złoży się ofiarę, jej duch stanie się ''talasmem'' i będzie strzegł majątku, co noc obchodząc okolicę. Raz w roku, zazwyczaj na Boże Narodzenie, Dzień św. Wasyla, Chrzest Pański, Zwiastowanie Pańskie, Dzień św. Jerzego lub Wigilię św. Jana, dokładnie o północy, nad miejscem, gdzie schowano skarb, pojawia się niebieskawy płomień. Wtedy właściciel, który chce wydobyć skarb, posypuje tę przestrzeń popiołem lub przesianą mąką. Rano patrzy, co się tam odcisnęło. Na podstawie odcisku ocenia się, czy mamy do czynienia z demonem-opiekunem (z uprzednio złożonej ofiary) oraz jaką ofiarę należy złożyć w tym miejscu, żeby ''talasm'' je opuścił. Jeśli ślad jest zwierzęcy, przynosi się zwierzę, jeśli ludzki - człowieka. Jeśli nie zostanie przyniesiona żadna ofiara, właściciel musi walczyć z ''talasmem'' do rana, kiedy to demon traci swoją moc.
Skarb strzeżony przez talasma nazywany jest w Bułgarii ступанити/клети пари (przeklęte pieniądze). ▼
▲Skarb strzeżony przez ''talasma'' nazywany jest w Bułgarii ''ступанити/клети пари'' (przeklęte pieniądze).
== Talasym jako duch opiekun ==
Jako duch-opiekun konkretnego miejsca, np. domu, źródła, czeszmy itp., ''talasm'' przypomina innego opiekuńczego ducha domowego Bułgarów - [[Stopan|stopana]]. Jest między nimi jednak niezwykle ważna różnica: podczas gdy ''stopan'' jest duszą zmarłego przodka, ''talasm'' jest stwarzany niejako sztucznie. Funkcję stopana przejmuje bowiem duch ofiary, która jest składana podczas budowy.
==
{{przypisy}}
Dodatkowa literatura: ▼
▲== Dodatkowa literatura: ==
* Българска митология. Енциклопедичен справочник. съст. Анани Стойнев, С. 1994.
* [[:bg:Иваничка_Георгиева|Иваничка Георгиева]]. Българска народна митология. С. 1983.
Linia 39 ⟶ 32:
* Евгения Мицева. Невидими нощни гости. С. 1994.
== Linki zewnętrzne ==
* O tradycji wmurowywania cienia (w języku bułgarskim)[http://thehahafoundation.blogspot.com/2017/04/blog-post.html]▼
▲* O tradycji wmurowywania cienia (w języku bułgarskim)[http://thehahafoundation.blogspot.com/2017/04/blog-post.html]
<nowiki>
[[Kategoria:Mitologia słowiańska]]
|