Adaptacja filmowa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne |
rozbudowa Znacznik: Edytor kodu źródłowego 2017 |
||
Linia 28:
Niekiedy reżyserzy filmowi sami znacząco skracali treść pierwowzorów literackich lub dokonywali ich drastycznych przekształceń. Przykładowo, [[Stanley Kubrick]] w ''[[Mechaniczna pomarańcza (film)|Mechanicznej pomarańczy]]'' (1971) według [[Mechaniczna pomarańcza (powieść)|powieści]] [[Anthony Burgess|Anthony’ego Burgessa]] o młodocianym przestępcy poddanym przymusowej resocjalizacji usunął klamrę narracyjną powieści w postaci zakończenia, w którym zrezygnowany główny bohater decyduje się założyć rodzinę<ref>{{cytuj |url = https://www.alekinoplus.pl/program/film/byl-sobie-film-mechaniczna-pomarancza_38683 |tytuł = Był sobie film: Mechaniczna pomarańcza |data = 2012-06-17 |opublikowany = Ale Kino Plus |język = pl |data dostępu = 2020-07-18}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url = https://www.adit.art.pl/sztuki/mechaniczna-pomarancza |tytuł = Mechaniczna pomarańcza |autor = Leszek Wysocki |opublikowany = Agencja Dramatu i Teatru „ADiT” |data dostępu = 2020-07-18}}</ref>. [[Pier Paolo Pasolini]], ekranizując ''[[120 dni Sodomy czyli szkoła libertynizmu|120 dni Sodomy]]'' autorstwa [[Donatien Alphonse François de Sade|markiza de Sade]] (''[[Salò, czyli 120 dni Sodomy]]'', 1974), przeniósł akcję osiemnastowiecznej powieści w realia [[Faszyzm włoski|faszystowskich]] Włoch podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]]; co za tym idzie, zastąpił przełamujących tabu obyczajowe [[Libertynizm|libertynów]] faszystami, kierując swoje oskarżenie w stronę chrześcijańskiej prawicy sprawującej w latach 70. XX wieku władzę we Włoszech. Przykład ''Salò'' pokazuje, że zmiana kostiumu historycznego z pierwowzoru mogła służyć krytyce współczesności{{odn|Bal|2014|s=47}}. Natomiast [[Volker Schlöndorff]], [[Blaszany bębenek (film)|adaptując]] w 1979 ''[[Blaszany bębenek]]'' [[Günter Grass|Güntera Grassa]], wyciął z losów głównej postaci Oskara Matzeratha obszerną część powojenną, koncentrując się na dojrzewaniu chłopca przed i podczas II wojny światowej{{odn|Hall|1990|s=236-244}}. Z kolei Martha Fiennes w brawurowej adaptacji poematu dygresyjnego ''[[Eugeniusz Oniegin (poemat)|Eugeniusz Oniegin]]'' [[Aleksander Puszkin|Aleksandra Puszkina]] (''[[Oniegin (film 1999)|Oniegin]]'', 1999) nie tylko przełożyła jego wierszowany język na dialogi, ale również położyła większy nacisk na odgrywaną przez siebie postać Tatiany{{odn|Helman|2017|s=61-62}}.
[[Plik:Frankenstein's_monster_(Boris_Karloff).jpg|mały|[[Boris Karloff]] ucharakteryzowany na potwora stworzonego przez doktora Frankensteina: kadr promocyjny z filmu ''[[Narzeczona Frankensteina|Dziewczyna Frankensteina]]'' (1935, reż. [[James Whale]])]]
W obliczu rosnących nakładów na produkcję filmową najpewniejsze dochody przynosiły i przynoszą adaptacje niekontrowersyjnych dzieł literackich: [[Powieść przygodowa|powieści przygodowych]] (liczne adaptacje powieści [[Alexandre Dumas|Alexandre’a Dumasa]], [[Henryk Sienkiewicz|Henryka Sienkiewicza]], [[Jules Verne|Jules’a Verne’a]], [[Herbert George Wells|Herberta George’a Wellsa]] i innych){{odn|Billson|2014}}<ref>{{cytuj stronę |url = https://culture.pl/pl/artykul/polskie-ekranizacje-dziel-sienkiewicza |tytuł = Polskie ekranizacje dzieł Sienkiewicza |data = 2016-01-27 |opublikowany = Culture.pl |język = pl |data dostępu = 2020-07-18}}</ref>{{odn|Roberts|2006|s=129}}, uznanych klasyków literackich ([[Lew Tołstoj|Lwa Tołstoja]], [[Jane Austen]]){{odn|Bartlett|2016}}<ref>{{cytuj |tytuł = The top 16 Jane Austen adaptations on screen, ranked |url = https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/features/jane-austen-emma-pride-prejudice-keira-knightley-emma-thompson-colin-firth-a9283596.html |czasopismo = [[The Independent]] |data = 2020-01-18 |język = en |issn = 0951-9467 |data dostępu = 2020-07-18}}</ref>, [[Powieść kryminalna|kryminałów]] ([[Arthur Conan Doyle|Arthura Conan Doyle’a]], [[Agatha Christie|Agathy Christie]]){{odn|Polasek|2013|s=50-52}}{{odn|Ford|2016|s=76-77}}, [[Horror|horrorów]] ([[Mary Shelley]], [[Bram Stoker|Brama Stokera]], [[Stephen King|Stephena Kinga]]){{odn|Kurt|2019}}{{odn|Crow|2019}}{{odn|Górna|2017
==== Adaptacje filmowe literatury polskiej ====
Linia 45:
Lata 80. XX wieku zaowocowały innymi brawurowymi adaptacjami literatury polskiej. ''[[Austeria (film)|Austeria]]'' (1982) Jerzego Kawalerowicza według powieści [[Julian Stryjkowski|Juliana Stryjkowskiego]] jednoznacznie snuła podobieństwa między hekatombą chasydów podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]] a [[Zagłada Żydów na ziemiach polskich podczas okupacji niemieckiej|Zagładą Żydów]] w [[II wojna światowa|kolejnym światowym konflikcie]]{{odn|Kurz|2009|s=50-51}}. [[Tadeusz Konwicki]], przenosząc na [[Dolina Issy (film)|ekrany kin]] powieść ''[[Dolina Issy (powieść)|Dolina Issy]]'' [[Czesław Miłosz|Czesława Miłosza]], zwielokrotnił narrację pierwotnego utworu. Oprócz perspektywy bezosobowego narratora zaakcentowany w filmie zostaje wątek Tomaszka (którego Konwicki jednoznacznie utożsamił z młodym Miłoszem), a całość przeplatają recytowane przez aktorów wiersze Miłosza na tle amerykańskiej metropolii, które są jednoznacznym gestem poparcia dla wygnańca uhonorowanego nagrodą Nobla{{odn|Lubelski|2007|s=157-158}}. Na przełomie XX i XXI wieku dało się natomiast zauważyć zjawisko wzmożonych adaptacji lektur szkolnych. Powstały wówczas: ''[[Ogniem i mieczem (film 1999)|Ogniem i mieczem]]'' (1999) Hoffmana, ''[[Quo vadis (film 2001)|Quo vadis]]'' (2001) Kawalerowicza i ''[[W pustyni i w puszczy (film 2001)|W pustyni i w puszczy]]'' (2003) [[Gavin Hood|Gavina Hooda]], we wszystkich trzech przypadkach na podstawie prozy Sienkiewicza; ''[[Pan Tadeusz (film 1999)|Pan Tadeusz]]'' (1999) Wajdy według Adama Mickiewicza; wreszcie ''[[Przedwiośnie (film)|Przedwiośnie]]'' (2001) [[Filip Bajon|Filipa Bajona]] według Żeromskiego. Jak pisał Lubelski, filmy te były „na ogół poprawne ilustratorskie, nieuruchamiające pola skojarzeń odbiorcy z jego aktualną sytuacją życiową”, a ich reżyserzy „wpadali na ogół w pułapkę dostosowania estetyki adaptacji do gustów młodzieżowej widowni, przyzwyczajonej do tempa wideoklipu”{{odn|Lubelski|2015|s=631}}. Paradoksalnie ''Pan Tadeusz'' przetrwał w świadomości odbiorców głównie za sprawą poloneza skomponowanego przez Wojciecha Kilara, który wyparł wykonywanego dotychczas na wielu studniówkach poloneza ''Pożegnanie ojczyzny'' [[Michał Kleofas Ogiński|Michała Kleofasa Ogińskiego]]{{odn|Tumiłowicz|2014}}.
=== Adaptacje komiksów ===
Szczególnie dochodowe adaptacje filmowe powstają na licencji [[Komiks|komiksów]]{{odn|Poulisse|2013}}. Szczególnie filmy i seriale animowane pozwalają łatwo oddać styl wizualny pierwowzorów komiksowych. Bogatą tradycję mają filmy na podstawie francusko-belgijskich komiksów utrzymanych w stylu ''[[ligne claire]]'', np. ''[[Asterix Gall|Asterix Gall]]'' (1967, według [[René Goscinny|René Goscinnego]] i [[Albert Uderzo|Alberta Uderzo]]), ''[[Smerfy (serial animowany)|Smerfy]]'' (1981–1989, według [[Peyo]]), ale powstają też dzieła na podstawie dojrzalszych tematycznie „powieści obrazkowych” (''[[Persepolis (film)|Persepolis]]'', 2007, według [[Marjane Satrapi]]; ''[[Kot rabina]]'', 2011, według [[Joann Sfar|Joanna Sfara]]). Japońska kultura filmowa jest z kolei zdominowana przez adaptacje popularnych [[Manga|mang]] ([[anime]]), wśród których można wyróżnić ''[[Nausicaä z Doliny Wiatru|Nausikę z Doliny Wiatru]]'' (1984) według [[Hayao Miyazaki|Hayao Miyazakiego]], ''[[Akira (film 1988)|Akirę]]'' (1988) według [[Katsuhiro Ōtomo|Katsuhiro Ōtomo]], ''[[Ghost in the Shell]]'' (1995) według [[Masamune Shirow|Masamunego Shirowa]].
Z ogromnym wyzwaniem wiąże się natomiast produkcja filmów aktorskich na podstawie komiksów. Jakkolwiek już od lat 70. i 80. XX wieku sukces kasowy odnosiły filmy na podstawie uniwersów [[DC Comics]], np. ''[[Superman (film)|Superman]]'' (1978) [[Richard Donner|Richarda Donnera]] ''[[Batman (film)|Batman]]'' (1989) [[Tim Burton|Tima Burtona]], nie były one uznawane za dzieła udane artystycznie{{odn|Lefèvre|2007|s=1}}. Z podobnym odbiorem spotkał się także ''[[Spider-Man (film 2002)|Spider-Man]]'' (2002) [[Sam Raimi|Sama Raimiego]] na podstawie komiksów Marvela{{odn|Lefèvre|2007|s=1}}. Zasadniczy problem związany z aktorskimi adaptacjami komiksów polega na dylemacie, czy adaptatorzy wolą trzymać się stylu wizualnego i fabuły pierwowzorów, czy brać pod uwagę uwarunkowania filmu jako medium{{odn|Lefèvre|2007|s=10-12}}. Część filmów na podstawie komiksów odniosła sukces artystyczny dlatego, że albo w ich tworzeniu brali udział artyści odpowiedzialni za warstwę estetyczną pierwowzorów (np. [[Frank Miller]], jeden z reżyserów ''[[Sin City: Miasto grzechu|Sin City]]'', 2005){{odn|Lefèvre|2007|s=10}}, albo przesunięciu akcentów ulegało polityczne przesłanie materiału źródłowego. Przykładowo, powodzenie trylogii [[Christopher Nolan|Christophera Nolana]] na podstawie komiksów o [[Batman]]ie (''[[Mroczny rycerz]]'', 2008) wynikało zarówno z poważniejszego tonu adaptacji, jak i z czytelnych aluzji do tzw. wojny z terroryzmem oraz dylematów z nią związanych<ref>{{Cytuj |tytuł = The Dark Knight Trilogy: The Complete Story Of Christopher Nolan’s Batman Films |data dostępu = 2021-02-21 |opublikowany = Empire |url = https://www.empireonline.com/movies/features/dark-knight-trilogy-complete-story-of-christopher-nolan-batman/} | data = 2020-08-19 |autor = Dan Jolin}}</ref>. Podobnej aktualizacji uległ głośny film ''[[Joker (film 2019)|Joker]]'' (2019) [[Todd Phillips|Todda Phillipsa]], w którym tytułowy [[Joker (postać fikcyjna)|czarny charakter]] z komiksów o Batmanie jest nie tyle abstrakcyjnym psychopatą, ile sfrustrowanym socjopatą zmuszonym do zbrodni przez chroniczną biedę<ref name="Joker">{{Cytuj |autor = Alison Willmore |tytuł = The Impossible Politics of Joker |data = 2019-10-10 |data dostępu = 2021-02-21 |opublikowany = Vulture |url = https://www.vulture.com/2019/10/joker-is-a-movie-with-deliberately-contradictory-politics.html |język = en-us}}</ref>. ''Joker'' był jednak krytykowany za plagiat filmów [[Martin Scorsese|Martina Scorsese]] takich jak ''[[Taksówkarz (film)|Taksówkarz]]'' (1976) i ''[[Król komedii]]'' (1983)<ref name="Joker"/>.
=== Adaptacje sztuk teatralnych ===
| |||