Elekcja 1575: Różnice pomiędzy wersjami

'''Elekcja 1575''' (''druga wolna elekcja'') – po wyjeździe [[Henryk III Walezy|Henryka Walezego]], w nocy z [[18 czerwca|18]] na [[19 czerwca]] do [[FrancjaKrólestwo Francji (987–1791)|Francji]] po koronę francuską, rozpoczął się okres [[Bezkrólewie|bezkrólewia]] w [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]]. Okres bezkrólewiaBezkrólewie skończyłskończyło się podwójną elekcją na [[Sejm elekcyjny|sejmie elekcyjnym]]. Walkę o koronę polską wygrali [[Anna Jagiellonka (1523–1596)|Anna Jagiellonka]] i [[Stefan Batory]].

W zaistniałej sytuacji grożącej anarchią państwa, [[prymas Polski]] [[Jakub Uchański]] zwołał pod koniec sierpnia [[1574]] roku zjazd senatorsko-szlachecki, bez udziału przedstawicieli [[Wielkie Księstwo Litewskie|Litwy]], [[Województwo inflanckie|Inflant]] i [[Prusy Królewskie|Prus Królewskich]]. Dyskutowano na nim czy w Polsce jest bezkrólewie, czy też nie. Za uznaniem Henryka królem opowiedziała się partia katolicka, lecz większość chciała uznania bezkrólewia. W wyniku kompromisu postanowiono wezwać Henryka do powrotu przed 12 maja 1575 roku. Na ten sam dzień zwołano zjazd do [[Stężyca (województwo lubelskie)|Stężycy]]. Zjazd ten nie podjął żadnych decyzji, doszło jedynie do zaostrzenia rywalizacji między obozem habsburskim i antyhabsburskim. Przedłużającą się patową sytuację zmienił najazd tatarski, który spustoszył [[Podole]] i [[Ruś Czerwona|Ruś Czerwoną]] biorąc ogromną liczbę ludzi w [[jasyr]]. [[Prymas Polski]] uzyskując poparcie [[Senat (I Rzeczpospolita)|senatu]] ogłosił drugie bezkrólewie.

Sejm elekcyjny rozpoczął się 8 listopada od wysłuchania przedstawicieli kandydatów. W senacie przeważali stronnicy Maksymiliana II, zaś wśród posłów byli zwolennicy „Piasta” ([[Jan Zamoyski]], [[Mikołaj Sienicki]]) i Stefana Batorego ([[Andrzej Zborowski (zm. 1598)|Andrzej Zborowski]]). Spory trwały do [[12 grudnia]] [[1575]] roku, kiedy prymas [[Jakub Uchański]], pod naciskiem [[Nuncjusz apostolski|nuncjusza]] papieskiego [[Vincenzo Lauro]], ogłosił wybór [[Maksymilian II Habsburg|Maksymiliana II Habsburga]] na [[król Polski|króla Polski]] i [[Władcy Litwy|wielkiego księcia litewskiego]]. Wyboru króla dokonano bez zgody zgromadzonej na polu elekcyjnym szlachty. Szlachta poczuła się tak urażona, że nawet z tłumu strzelano do [[prymas]]aprymasa<ref>[[Jerzy Besala]], ''Skandale mity i anegdoty historyczne'' Bellona Warszawa 2015, s.34.</ref>. W wyniku tych wydarzeń wśród szlachty doszło do kompromisu w sprawie kandydata. Rosła pozycja Batorego, który pokonał w tym czasie w [[SiedmiogródKsięstwo Siedmiogrodu|SiedmiogrodzieKsięstwie Siedmiogrodu]] swojego rywala [[Kasper Bekiesz|Kaspra Bekiesza]] i mógł użyć pieniędzy pozyskanych z pokonania go. Szlachta, za namową Zamoyskiego i Tęczyńskiego, postanowiła wybrać na króla [[Anna Jagiellonka (1523–1596)|Annę Jagiellonkę]] i wydać ją za mąż za [[Stefan Batory|Stefana Batorego]]. O zwycięstwie jednego z kandydatów miała zadecydować koronacja na [[Wawel]]u.

Zwolennicy Batorego na 18 stycznia [[1576]] roku pod [[Jędrzejów|Jędrzejowem]] zwołali wspólny zjazd, który w lutym zajął [[Kraków]]. Wśród uczestników oprócz szlachty, w większości z Rusi, byli senatorowie: [[Andrzej Zborowski (zm. 1598)|Andrzej Zborowski]], [[Stanisław Górka]] i biskup kujawski [[Stanisław Karnkowski]]. Działania zwolenników [[cesarz]]a były zbyt ospałe w stosunku do działań zwolenników księcia [[Siedmiogród|Siedmiogrodu]]. Do Jędrzejowa przybyli wysłannicy cesarza, którzy namawiali na koronację nie Maksymiliana, a arcyksięcia Ernesta. Do Jędrzejowa przybył również wysłannik Stefana Batorego, arianin [[Hieronim Filipowski]]. Zjazd 1 lutego potwierdził elekcję Stefana i wyznaczył termin koronacji na 4 marca. Dnia 8 lutego w katedrze w [[Mediaș|Meggesz]] Batory zaprzysiągł przed posłami polskimi ''[[pacta conventa]]'' i zaczął przygotowywać wyprawę. Maksymilan II Habsburg pewny swojego wyboru nie obawiał się Batorego, zrezygnował nawet z wysłania swego przedstawiciela na zjazd swoich zwolenników w Łowiczu, i zaczął dyskutować z posłami polskimi o formie pactów conventów, które podpisał dopiero 23 marca kościele augustynów w Wiedniu. Tymczasem 4 marca zebrał się w Krakowie sejm koronacyjny, na którym poselstwo od Batorego pokazało pacta conventa zaprzysiężone przez Batorego. Dnia 6 kwietnia Batory przekroczył granicę Korony i 18 kwietnia odbył uroczysty wjazd do Krakowa. Jego wyboru na króla nie uznawała nadal [[Litwa]], [[Prusy Królewskie]] i [[Jakub Uchański]]. [[1 maja]] [[1576]] biskup kujawski [[Stanisław Karnkowski]] udzielił ślubu Annie Jagiellonce i Stefanowi Batoremu, a następnie koronował młodą parę. Nowy król przystąpił do pokojowych rozmów z przeciwnikami w celu uznania swojej władzy, co przyniosło spodziewany efekt.