Wersja z 10:32, 8 mar 2021 edytuj Ashaio (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 845 edycji m →‎Indie: drobne merytoryczne + przypis ← poprzednia edycja		Wersja z 10:00, 9 mar 2021 edytuj anuluj edycję Ashaio (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 845 edycji →‎Syria, Fenicja i Palestyna: pismo alfabetyczne następna edycja →
Linia 48: === Indie === W Indiach pisano na liściach palmowych, wysuszonych i natartych olejkiem{{odn\|Dahl\|1965\|s=21}}. Powierzchnię liścia nacinano rylcem lub trzcinowym piórem, a następnie wcierano czarny pigment{{odn\|Cave\|Ayad\|2015\|s=34}}. Pisma na liściach palmowych przechowywano w koszach. ''Kanon palijski'', zbiór nauk [[Budda\|Buddy]] spisany ok. pierwszego wieku p.n.e. w [[Sri Lanka\|Sri Lance]]{{odn\|Robinson\|Johnson\|Thanissaro\|2005\|s=77}} w języku [[język pali\|pali]], nosi nazwę [[Tipitaka\|Tipiṭaka]], co oznacza „trzy kosze”{{odn\|Hazen\|2003\|s=22}}. === Syria, Fenicja i Palestyna === Państwa na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego leżały w orbicie wpływów i kontaktów handlowych zarówno Mezopotamii, gdzie stosowano pismo klinowe, jak i Egiptu, gdzie posługiwano się hieroglifami. W użyciu było także lokalne [[pismo piktograficzne]]. Na tych terenach powstały pierwsze [[alfabet\|pisma alfabetyczne]]. * W mieście [[Ugarit]] (obecnie Ras Szamra w [[Syria\|Syrii]]) odkryto ponad 200 tysięcy tabliczek z pismem klinowym, z czego ponad 200 (datowanych na XIV-XIII wiek p.n.e.) zawierało zestaw znaków ograniczony do około 30{{odn\|Saggs\|1989\|s=77}} (29{{odn\|Dahl\|1965\|s=21}}), co wskazuje na alfabetyczny system pisma. * Odkryte w kopalni miedzi na górze [[Synaj]] pismo wzorowane na egipskich hieroglifach z ok. 1500 roku p.n.e. uważane jest za pośredni etap pomiędzy pismem egipskim a pismami semickimi{{odn\|Encyklopedia wiedzy o książce\|1971\|s=1891}}. * Jednym z wczesnych zabytków pisma fenickiego jest inskrypcja na [[Grobowiec króla Ahirama z Byblos\|sarkofagu króla Ahirama]] z [[Byblos]] (obecnie na terenie [[Liban]]u), datowana na XIII{{odn\|Encyklopedia wiedzy o książce\|1971\|s=1892}} lub XI wiek p.n.e.{{odn\|Diringer\|2021}}. === Egipt === [[Plik:BD Weighing of the Heart.jpg\|thumb \|Scena ważenia serca w [[Księga umarłych\|Księdze umarłych]] – papirus Aniego, tebańskiego skryby, ok. 1250 p.n.e.]] ~~'''Zwoje papirusowe''' (~~[[~~Egipt]], [[Starożytna Grecja\|Grecja]], [[Starożytny Rzym\|Rzym]]) – [[papirus~~Papirus]] jako materiał pisarski wykorzystywany był w Egipcie już od III tysiąclecia p.n.e. Początkowo rósł w rejonach Górnego Nilu, później tam zanikł i przeniósł się w [[Delta Nilu\|deltę Nilu]]. Łodygi papirusu są wypełnione kleistym sokiem. Cięto je na wąskie pasy, układano ściśle koło siebie, drugą warstwę układano na wierzchu „na krzyż” i prasowano{{odn\|Dahl\|1965\|s=11–12}}. Powstawał jednolity arkusz, który suszono i gładzono np. kamieniem. Pasy papirusowego zwoju miały szerokości około 12–30 cm a długość nieograniczoną (sklejano ze sobą arkusze). Pisano na nich trzciną maczaną w atramencie wyrabianym z sadzy mieszanej z żywicą i wodą lub w farbie z czerwonej glinki{{odn\|Bieńkowska\|Chamerska\|1987\|s=25–26}}. Było siedem gatunków papirusu (najlepszy, robiony ze środkowej części łodygi, zwany był augustiańskim, później klaudiańskim; najgorszy tzw. kupiecki miał barwę brunatną i służył do pakowania towarów){{odn\|Plinius Secundus\|1845\|s=51–52}}. Karty wielkiego formatu, tzw. [[macrocollon]] (o szerokości do około 44 cm) wprowadził dopiero cesarz [[Klaudiusz (cesarz rzymski)\|Klaudiusz]]. Książki zwojowe tworzone były przede wszystkim z papirusu (choć były też ze skór, płótna, liści, cienkiej blachy ołowianej itp.). Obszerne teksty zapisywane były na wielu zwojach. Zwój mieszany to taki, w którym było wiele różnych utworów. Pierwsza karta w zwoju zwana ''protokolonem'', służyła do ochrony i wykonana była z gorszego gatunku papirusu. Zwoje nawijano na umbilicusy (drążki z drewna lub kości){{odn\|Głombiowski\|Szwejkowska\|1983\|s=28–29}}. Przyczepiano do nich ''indeksy'' (inaczej ''titulusy'' lub ''sillybosy'') – kawałki gorszego papirusu, na którym pisano informacje o dziele{{odn\|Głombiowski\|Szwejkowska\|1983\|s=28}}. Na końcu zwoju zamieszczano [[kolofon]]. Tekst był pisany w kolumnach, po 35 głosek w wersie{{odn\|Encyklopedia wiedzy o książce\|1971\|s=2658}}. Każdy zwój przechowywano w pokrowcu z grubszego papirusu lub pergaminu – ''bibliothèkè''. Zwoje przechowywano też w naczyniach podobnych do dawnej wazy glinianej, w ''capsach'' (cistach) podobnych do kartonowych pudełek na kapelusze z XIX w., w ''scrinium'' (w Rzymie; wyglądało jak katalog biblioteczny po wyjęciu szufladek). Przeciętna wysokość zwoju to 12–15 cm, 20–25 cm, 30 cm lub 44 cm (macrocollon). Długość zwoju wynosiła przeciętnie około 6 metrów{{odn\|Encyklopedia wiedzy o książce\|1971\|s=1809}}, a zazwyczaj nie przekraczała 20 arkuszy{{odn\|Plinius Secundus\|1845\|s=53}}.▼ === Grecja i Rzym === ▲'''Zwoje papirusowe'''. Było siedem gatunków papirusu (najlepszy, robiony ze środkowej części łodygi, zwany był augustiańskim, później klaudiańskim; najgorszy tzw. kupiecki miał barwę brunatną i służył do pakowania towarów){{odn\|Plinius Secundus\|1845\|s=51–52}}. Karty wielkiego formatu, tzw. [[macrocollon]] (o szerokości do około 44 cm) wprowadził dopiero cesarz [[Klaudiusz (cesarz rzymski)\|Klaudiusz]]. Książki zwojowe tworzone były przede wszystkim z papirusu (choć były też ze skór, płótna, liści, cienkiej blachy ołowianej itp.). Obszerne teksty zapisywane były na wielu zwojach. Zwój mieszany to taki, w którym było wiele różnych utworów. Pierwsza karta w zwoju zwana ''protokolonem'', służyła do ochrony i wykonana była z gorszego gatunku papirusu. Zwoje nawijano na umbilicusy (drążki z drewna lub kości){{odn\|Głombiowski\|Szwejkowska\|1983\|s=28–29}}. Przyczepiano do nich ''indeksy'' (inaczej ''titulusy'' lub ''sillybosy'') – kawałki gorszego papirusu, na którym pisano informacje o dziele{{odn\|Głombiowski\|Szwejkowska\|1983\|s=28}}. Na końcu zwoju zamieszczano [[kolofon]]. Tekst był pisany w kolumnach, po 35 głosek w wersie{{odn\|Encyklopedia wiedzy o książce\|1971\|s=2658}}. Każdy zwój przechowywano w pokrowcu z grubszego papirusu lub pergaminu – ''bibliothèkè''. Zwoje przechowywano też w naczyniach podobnych do dawnej wazy glinianej, w ''capsach'' (cistach) podobnych do kartonowych pudełek na kapelusze z XIX w., w ''scrinium'' (w Rzymie; wyglądało jak katalog biblioteczny po wyjęciu szufladek). Przeciętna wysokość zwoju to 12–15 cm, 20–25 cm, 30 cm lub 44 cm (macrocollon). Długość zwoju wynosiła przeciętnie około 6 metrów{{odn\|Encyklopedia wiedzy o książce\|1971\|s=1809}}, a zazwyczaj nie przekraczała 20 arkuszy{{odn\|Plinius Secundus\|1845\|s=53}}. '''Tabliczki woskowe''' ([[Starożytna Grecja\|Grecja]], [[Starożytny Rzym\|Rzym]]). Prostokątne tabliczki z drewna, metalu{{odn\|Głombiowski\|Szwejkowska\|1983\|s=24}} lub kości słoniowej{{odn\|Encyklopedia wiedzy o książce\|1971\|s=635–636}} powlekano woskiem, po którym pisano metalowym rylcem (''stilus'') zaostrzonym z jednej, a spłaszczonym z drugiej strony (aby można było wycierać zapisany tekst). Dwie lub więcej tabliczek łączono na grzbiecie tasiemkami lub metalowymi pierścieniami{{odn\|Encyklopedia wiedzy o książce\|1971\|s=2305–2306}} (takie wiązki nazywano ''dyptychami'' – dwie tabliczki, ''tryptychami'' – trzy, lub ''poliptychami'', gdy połączono ich więcej{{odn\|Dahl\|1965\|s=29}}). Stosowane były przede wszystkim do notatek, ćwiczeń szkolnych oraz korespondencji{{odn\|Głombiowski\|Szwejkowska\|1983\|s=24–25}}. Dla historii książki tabliczki woskowe mają znaczenie jako prototyp kodeksu{{odn\|Bieńkowska\|2005\|s=37}}. Linia 154 ⟶ 161: * {{Cytuj książkę \|nazwisko = Chwałowski \|imię = Robert \|tytuł = Typografia typowej książki \|wydawca = Helion \|miejsce = Gliwice \|data = 2002 \|isbn = 8371975457 \|odn = tak}} * {{Cytuj książkę \|nazwisko = Dahl \|imię = Svend \|autor link = Svend Dahl \|tytuł = Dzieje książki \|wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo \|miejsce = Wrocław; Warszawa; Kraków \|rok = 1965 \|odn = tak}} * {{Cytuj stronę \|url = https://www.britannica.com/topic/alphabet-writing/Development-and-diffusion-of-alphabets \|tytuł = Development and diffusion af alphabets \|autor = David Diringer i inni \|praca = Encyclopedia Britannica \|data = ©2021 \|język = en \|data dostępu = 2021-03-09 \|odn = {{odn/id\|Diringer\|2021}}}} * {{Cytuj książkę \|tytuł = Encyklopedia wiedzy o książce \|inni = Birkenmajer, Aleksander (red.); Kocowski, Bronisław (red.); Trzynadlowski, Jan (red.) \|miejsce = Wrocław \|wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich \|data = 1971 \|odn = {{odn/id\|Encyklopedia wiedzy o książce\|1971}}}} * {{Cytuj książkę \|nazwisko = Głombiowski \|imię = Karol \|autor link = Karol Głombiowski \|nazwisko2 = Szwejkowska \|imię2 = Helena \|autor link2 = Helena Szwejkowska \|tytuł = Książka rękopiśmienna i biblioteka w starożytności i średniowieczu \|wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe \|miejsce = Warszawa ; Wrocław \|rok = 1983 \|wydanie = 3 \|isbn = 8301000295 \|odn = tak}} * {{Cytuj książkę \|nazwisko = Hazen \|imię = Walter \|tytuł = Inside Buddhism \|url = https://books.google.pl/books?id=skr5ArEG4osC&printsec=frontcover&hl=pl#v=onepage&q&f=false \|miejsce = Dayton \|wydawca = Milliken \|data = 2003 \|isbn = 9780787705855 \|odn = tak}} * {{Cytuj książkę \|nazwisko = Plinius Secundus \|imię = Caius \|autor link = Pliniusz Starszy \|tytuł = K. Pliniusza Starszego Historyi Naturalnej ksiąg XXXVII \|url = https://polona.pl/item/k-pliniusza-starszego-historyi-naturalnej-ksiag-xxxvii-c-plinii-secundi-historiae,MTkyMjA5/26/#info:metadata \|inni = Józef Łukaszewicz (tłum.) \|wydawca = w księgarni i drukarni J. Łukaszewicza \|miejsce = Poznań \|rok = 1845 \|tom = 5 \|język = la \|język2 = pl \|odn = tak}} * {{Cytuj książkę \| imię = Richard H. \| nazwisko = Robinson \| imię2 = Willard L. \| nazwisko2 = Johnson \| autor3 = Thanissaro Bhikkhu \| tytuł = Buddhist Religions : A Historical Introduction \| wydanie = 5 \| miejsce = Belmont, CA \| wydawca = Wadsworth ; Cengage Learning \| data = 2005 \| isbn = 978-0-534-55858-1 \| odn={{odn/id\|Robinson\|Johnson\|Thanissaro\|2005}}}} * {{Cytuj książkę \| nazwisko = Saggs \| imię = H. W. F. \| tytuł = Civilization before Greece and Rome \| wydawca = Yale University Press \| miejsce = \| data = 1989 \| strony = 322\| isbn = 9780300050318 \| odn = tak}} * {{Cytuj stronę \|url = https://www.britannica.com/topic/publishing/Book-publishing#ref28598 \|tytuł = History of Publishing. Origin of Books \|autor = George Unwin i inni \|praca = Encyclopedia Britannica \|data = ©2021 \|język = en \|data dostępu = 2021-03-04 \|odn = {{odn/id\|Unwin\|2021}}}} * {{Cytuj stronę \|url = https://www.britannica.com/topic/publishing/Book-publishing#ref28601 \|tytuł = History of Publishing. Chinese Books \|autor = George Unwin i inni \|praca = Encyclopedia Britannica \|data = ©2021 \|język = en \|data dostępu = 2021-03-04 \|odn = {{odn/id\|Unwin\|2021b}}}}

Historia książki: Różnice pomiędzy wersjami