Obława Vel d’Hiv: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m drobne techniczne
infobox
Linia 1:
{{Zamach infobox
[[Plik:Bundesarchiv Bild 183-S69237, Frankreich, Internierungslager Pithiviers.jpg|thumb|Transport Żydów do [[Obóz koncentracyjny w Pithiviers|Obozu koncentracyjnego w Pithiviers]] w 1941]]
|nazwa = Obława Vel d’Hiv<br />''la Rafle du Vel’ d’Hiv''
'''Obława Vel d’Hiv''' ([[język francuski|fr.]] ''la rafle du Vel’ d’Hiv'') – największe masowe aresztowanie [[Francja|francuskich]] [[Żydzi|Żydów]] podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]], mające miejsce 16 i 17 lipca 1942 roku. Proniemiecki [[Francja Vichy|rząd Vichy]] silami ok. 9000 policjantów zatrzymał ponad 13 000 osób pochodzenia żydowskiego w Paryżu i okolicach. Nazwa wydarzenia pochodzi od krytego toru kolarskiego, tzw. ''Vélodrome d’Hiver'' ([[język francuski|franc.]] [[Welodrom]] zimowy), istniejącego w pobliżu [[Wieża Eiffla|wieży Eiffla]] w [[Paryż]]u w latach 1909-1959, gdzie policja francuska przetrzymywała ofiary obławy. Wydarzenie było częścią operacji ''Frühlingswind'' (''Wiosenny wiatr''), prowadzonej w Europie przez okupacyjne władze [[III Rzesza|III Rzeszy]].
|grafika = Bundesarchiv Bild 183-S69237, Frankreich, Internierungslager Pithiviers.jpg
[[Plik:Bundesarchiv |opis Bildgrafiki 183-S69237, Frankreich, Internierungslager Pithiviers.jpg|thumb|= Transport Żydów do [[Obóz koncentracyjny w Pithiviers|Obozu koncentracyjnego w Pithiviers]] w 1941]]
|państwo = {{państwo|Francja Vichy}}
|miejsce =
|data = 16–17 lipca 1942
|godzina =
|liczba zabitych = 13 152 aresztowanych
|liczba rannych =
|typ ataku = masowe [[tymczasowe aresztowanie|aresztowania]], [[deportacja (politologia)|deportacje]]
|sprawca = [[Policja (Francja)|francuska policja]], [[Francuska Żandarmeria Narodowa]]
|współrzędne =
|commons =
|wikinews =
}}
'''Obława Vel d’Hiv''' ([[język{{w francuskijęzyku|fr.]] ''|la rafleRafle du Vel’ d’Hiv''}}) – największe masowe [[tymczasowe aresztowanie|aresztowanie]] [[Francja|francuskich]] [[Żydzi|Żydów]] podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]], mające miejsce 16 i 17 lipca 1942 roku. Proniemiecki [[Francja Vichy|rząd Vichy]] silami ok. 9000 policjantów zatrzymał ponad 13 000 osób pochodzenia żydowskiego w Paryżu i okolicach. Nazwa wydarzenia pochodzi od krytego toru kolarskiego, tzw. ''Vélodrome d’Hiver'' ([[język francuski|franc.]] [[Welodrom]] zimowy), istniejącego w pobliżu [[Wieża Eiffla|wieży Eiffla]] w [[Paryż]]u w latach 1909-1959, gdzie [[Policja (Francja)|policja francuska]] przetrzymywała ofiary obławy. Wydarzenie było częścią operacji ''Frühlingswind'' (''Wiosenny wiatr''), prowadzonej w Europie przez okupacyjne władze [[III Rzesza|III Rzeszy]].
 
== Przygotowania ==
Obława stanowiła część [[Zagłada Żydów|ogólnoeuropejskiego planu hitlerowskiego zakładającego odosobnienie i wymordowanie Żydów]] i była przeprowadzana wspólnie przez hitlerowców i francuskich kolaborantów. 21 września 1940 niemiecki dekret nakazał całej ludności żydowskiej strefy okupowanej zgłosić się do najbliższej prefektury policji. W Paryżu i okolicach obowiązku tego dopełniło około 15 tys. Żydów. Wszystkie zdobyte w ten sposób nazwiska i adresy przechowywane były w tzw. teczce Tularda, od nazwiska [[André Tulard]]a, odpowiedzialnego za „kwestię żydowską” we Francji. Całość dokumentacji (zawierającej oprócz adresu także dane o pochodzeniu i wykonywanym zawodzie) zostały przekazane [[Gestapo]].
 
Pierwsze obławy wymierzone w ludność żydowską przygotowane w oparciu o zgromadzone materiały zostały zorganizowane 10 maja 1941 (aresztowano 4 tys. Żydów) oraz w czerwcu 1942 roku. Schwytanych Żydów wysłano do obozów w [[Pithiviers]] i [[Beaune-La-Rolande]]. Obława Vel’ d’Hiv’ była jednak o wiele szerzej zakrojoną akcją, poprzedzoną konsultacjami pomiędzy policją francuską i Gestapo. 4 lipca 1942 szef policji francuskiej [[René Bousquet]] i zajmujący się sprawą Żydów [[Louis Darquier de Pellepoix]] rozmawiali z przedstawicielem Gestapo [[Theodor Dannecker|Theodorem Danneckerem]] w jego siedzibie. Obecni przy rozmowie byli również Tulard, [[Jean Leguay]], stojący na czele policji paryskiej [[Émile Hennequin]] oraz inni funkcjonariusze policyjni. Dalsze spotkania (Danneckera z [[Adolf Eichmann|Adolfem Eichmannem]]) oraz posiedzenie komisji zajmującej się kwestią żydowską ustaliły dokładny przebieg i termin obławy. Dannecker zapewniał, że francuska policja będzie wykonywała rozkazy niemieckie<ref name="CDJC">Centre de Documentation Juive Contemporaine-CCCLXIV 2. Document produced in court [[Karl Oberg|Oberg]]-[[Helmut Knochen|Knochen]] in September 1954, cytowany przez Maurice’a Rajsfusa w ''La Police de Vichy; Les forces de l’ordre au service de la Gestapo, 1940/1944'', Le Cherche Midi, 1995, s. 118.</ref>.
 
Pierwszym celem obławy byli żydowscy imigranci, przybyli do Francji z [[NiemcyIII Rzesza|Niemiec]], [[PolskaII Rzeczpospolita|Polski]], [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]], [[AustriaRepublika Austriacka|Austrii]] i [[RosjaZwiązek Socjalistycznych Republik Radzieckich|RosjiZSRR]] oraz osoby nieokreślonego pochodzenia. Przewidziano aresztowania wszystkich mężczyzn i kobiet od 16 do 50 lat, z wyjątkiem kobiet karmiących lub w zaawansowanej ciąży. Selekcja osób przeznaczonych do wywiezienia miała się odbywać w specjalnie wyznaczonych centrach, „dla zaoszczędzenia na czasie”<ref name="CDJC" />. Podobnie miały zostać potraktowane dzieci, z których młodsze zamierzano wysłać do domów dziecka. Hitlerowcy założyli, że francuska policja zatrzyma około 22 tys. Żydów na terenie Paryża, a następnie wywiezie ich do obozów w [[Obóz w Drancy|Drancy]], [[Compiègne]], [[Obóz koncentracyjny w Pithiviers|Pithiviers]] i [[Obóz przejściowy w Beaune-la-Rolande|Beaune-la-Rolande]].
 
Policja francuska niecałkowicie zaakceptowała przygotowany plan; Bousquet nie zgłaszał wprawdzie zastrzeżeń co do samej kwestii dokonania aresztowań Żydów, jednak uznał, że udział francuskich sił policyjnych w akcji może wywołać rozruchy społeczne. Zasugerował, by obława została przeprowadzona jedynie na Żydów pochodzenia zagranicznego, na co uzyskał zgodę<ref>J. Jackson: „France, the dark years”, Oxford University Press, 2001.</ref>. W latach 80. XX wieku byli oficerowie SS zeznawali, że władze Vichy były entuzjastycznie nastawione do pomysłu deportacji Żydów, zaś sam Bousquet wprawdzie oponował przeciw bezpośredniemu udziałowi policji, jednak już w toku akcji pozwalał m.in. na wywózkę dzieci młodszych niż przewidziana dolna granica wiekowa<ref>[[Antony Beevor|A. Beevor]], A. Cooper, ''Paryż wyzwolony'', Znak Horyzont, 2015, s. 484.</ref>.
Linia 18 ⟶ 33:
 
== Reakcja ==
Obława została natychmiast potępiona przez [[Kościół katolicki]], zaś przerażona i zbulwersowana opinia publiczna zmusiła rząd Vichy do publicznej deklaracji 2 września 1942 roku, w której [[Pierre Laval]] domagał się zaprzestania wywózek<ref>Jackson, Julian: „France, the dark years”, Oxford University Press, 2001.</ref>. Laval, postawiony przed sądem, twierdził później, że życie Żydów niefrancuskich było okrutną ceną za pozostawienie w spokoju tych, którzy urodzili się i wychowali we Francji. W rzeczywistości ani sam Laval, ani inni członkowie rządu Vichy nie przejmowali się zbytnio losem Żydów, a pytani o ich los po wywiezieniu z kraju zapewniali nawet, iż trafili oni do prac w kolonii rolniczej na wschodzie Europy<ref>Kupferman, Fred: „Pierre Laval”, Balland, 1987, Tallandier, 2006.</ref>.
 
== Po wojnie ==
[[Plik:Rafle du Vel d'Hiv plaque.JPG|thumb|Pomnik ofiar Obławy Vel’ d’Hiv obok stacji [[metro w Paryżu|metra]] [[Bir-Hakeim]] w [[Paryż]]u]]
Po wyzwoleniu Paryża część ocalałych Żydów podjęła prawne działania przeciwko uczestnikom obławy. W 1947 roku przed sądem stanęło dziesięciu żandarmów, którym udowodniono szczególną brutalność w czasie obławy. Trzech z nich uciekło jednak za granicę i uniknęło kary, zaś pozostałych siedmiu konsekwentnie twierdziło, że ich zachowanie było jedynie wykonywaniem rozkazów. 22 marca 1947 sąd uznał ich za winnych, jednak tylko dwie osoby otrzymały wyrok dwóch lat więzienia. W pozostałych przypadkach uznano udział podsądnych w [[francuski ruch oporu|ruchu oporu]] za okoliczność całkowicie rehabilitującą.
 
Przez wiele lat rządy francuskie odmawiały przeprosin za rolę policji francuskiej w wywózkach Żydów, argumentując, iż republika francuska nie jest w żaden sposób kontynuatorką państwa Vichy i nie może odpowiadać za jego zbrodnie. Dopiero 16 lipca 1995 roku prezydent [[Jacques Chirac]] oficjalnie przeprosił za działalność francuskiej policji w czasie okupacji<ref>[http://elysee.fr/elysee/elysee.fr/francais/interventions/discours_et_declarations/1995/juillet/allocution_de_m_jacques_chirac_president_de_la_republique_prononcee_lors_des_ceremonies_commemorant_la_grande_rafle_des_16_et_17_juillet_1942-paris.2503.html Wystąpienie J. Chiraca w czasie uroczystości upamiętniających Obławę Vel d’Hiv].</ref>.
 
== Obława Vel d’Hiv w kulturze ==
* W filmie [[Pan Klein]] z 1976 r. główny bohater, grany przez [[Alain Delon|Alaina Delona]], zostaje aresztowany podczas Obławy Vel d’Hiv.;
* W 2010 r. Roselyne Bosch nakręciła film ''[[Obława (film 2010)|Obława]]'' (fr. ''La Rafle''). Jedną z głównych ról zagrał [[Jean Reno]].;
* W filmie ''Klucz Sary'' z 2010 r. mieszkająca w Paryżu amerykańska dziennikarka Julia Jarmond - w tej roli [[Kristin Scott Thomas]] - przygotowując artykuł w rocznicę Obławy Vel d’Hiv, natrafia na historię małej żydowskiej dziewczynki Sary Starzynski. Obraz w reżyserii [[Gilles Paquet-Brenner]] powstał na kanwie powieści francuskiej autorki [[Tatiana de Rosnay|Tatiany de Rosnay]] ''Elle s'appelait Sarah'' (tyt. oryg. ''Sarah's Key'', 2006).;
* W książce Kristin Hannah ''Słowik'' główna bohaterka Isabell jest świadkiem obławy i opisuje jej przebieg.;
* W powieści Edwarda Rutherfurda ''Paryż'' znajduje się fragment na temat obławy.