|
'''Kolczuga''', pancerz kolczy, zbroja kolcza – rodzaj [[zbroja|zbroi]] wykonanej z gęstej plecionki z drobnych kółek (najczęściej stalowych).
== BudowaKonstrukcja ==
Kolczuga ma zazwyczaj postać koszulki z kółek z rękawami, czasem(niekiedy z kapturem,) często długadługiej, osłaniającaosłaniającej uda, a nawet kolana. ZbudowanaSporządzona jest z kilkunastu tysięcy małych kółek metalowych zazwyczaj o średnicy 5-15 mm, choć znajdowano(czasem nawet kółka o średnicy do 50 mm), które są splatanesplatanych w taki sposób, aby łączyćłączyły się z kilkoma sąsiednimi. Kółka tworzono z drutu, nawijanego na pręt odpowiedniej średnicy, zaś końce rozpłaszczano i [[Połączenie nitowe|nitowano]] lub zgrzewano. W różnych epokach stosowano nieco zmodyfikowane sposoby wyrobu kolczug.
Ze względu na krój, kolczugi można podzielić na trzy podstawowe typy:
* krój rzymski -– najpopularniejszy krój kolczugi, mający postać [[Tunika rzymska|tuniki]], podtrzymywanej pasem przenoszącym ciężar z barków na biodra. Większość (jeśli nie wszystkie) kolczug europejskich z okresu średniowiecza opartych było na krojutym rzymskimkroju.
* krój [[Celtowie|celtycki]] -– z charakterystyczną "kurtynką" na ramionach. Kolczug takich używały, we wczesnym średniowieczu, ludy pochodzenia celtyckiego, a także niektóre plemiona germańskie.
* krój grecki -– mający postać koszulki kolczej, spinanej z na ramionach i po bokach mosiężnymi klamrami. Krój używany; głównieprzeważający przezwśród wojowników [[cesarstwo Bizantyńskie|bizantyjskich]].
== Historia ==
Kolczugi używano już w [[starożytność|starożytności]], kiedy prócz [[Celtowie|Celtów]] wykorzystywali ją także [[Starożytny Rzym|Rzymianie]] (tzw. ''lorica hamata'') oraz [[Persowie]]. Stanowiła wtedy jeden z podstawowych typów zbroi. W [[Polska|Polsce]] pojawiła się już w IX wieku. Używali jej [[Pancerni (okres wczesnofeudalny)|pancerni]] z drużyny książęcej [[Mieszko I|Mieszka I]].
Średniowieczna kolczuga europejska występowała w wielu odmianach, zaś jej krójforma znacznie zmieniałzmieniała się na przestrzeni dziejów.
* IX-XI wiek: forma tuniki sięgającej poza kolana, rękawy do łokci, kaptur i nogawice; występują trzy rozcięcia - z przodu i tyłu, ułatwiające dosiadanie konia, oraz z lewej strony, umożliwiające dobywanie miecza;
* XI wiek: kolczuga ulega wydłużeniu, poły sięgają do połowy łydki, a stosunkowo długie rozcięcie z przodu i z tyłu ułatwia dosiadanie konia;
* XII wiek: zaczęto stosować kolczugi o długich rękawach zzakończonych rękawicami; najako końcu. Ochronęochrona nóg zaczynają stanowićbyć w użyciu nogawice kolcze. Występuje często także kolczy kołnierz kolczy okalający szyję, ramiona, łopatki i górną część torsu.;
* XIIIDruga wiek,połowa 2XIII poł.wieku: kaptury z kolczugikolcze stanowią oddzielny element kolczugi mocowany za pomocą rzemienia na lewym policzku;
* 2Druga poł.połowa XIV wieku: stosunkowo szybkie wypieranie kolczugi przez [[zbroja płytowa|zbroję płytową]], dającązapewniającą znacznie lepszą ochronę ciała [[Rycerstwo|rycerza]]
* XVII wiek: w Polsce kolczuga wracanawrót do łask,stosowania kolczugi (w dużej mierze dzięki wpływom wschodnim), znajdujektóra zastosowanieupowszechnia wśródsię zwłaszcza w chorągwichorągwiach [[Pancerni (I Rzeczpospolita)|jazdy pancernej]] (do XVIII wieku); jej poprzednia forma uległa niewielkim zmianom,: rękawy zostały skrócone (do łokci), pozostało wycięcie z tyłu i z przodu umożliwiające dosiadanie konia, czasem część tylna byłabywa krótszaskrócona odwzględem przedniej.
* współcześnie – ''plecionka kolcza'' używana jest jako element ubiorów ochronnych, np. w rzeźniach, jako rękawice ochronne do pracy przy piłach taśmowych oraz jako ochrona dla nurków przed rekinami. Istnieją również kamizelki kuloodporne wzmacniane kolczugą dla lepszej ochrony przed ciosami nożem<ref>[http://www.mailleartisans.org/articles/articledisplay.cgi?key=9612 M.A.I.L. - Maille Artisans International League - Life Changing, Life Saving] ([[Język angielski|ang.]])</ref>.
| 