Liczebnik: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
UWAGA! Zastąpienie treści hasła bardzo krótkim tekstem: „ {{Kontrola autorytatywna}} Kategoria:Odmienne części mowy” Znaczniki: Zastąpiono Wycofane usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor |
m Wycofano edycje użytkownika 185.239.42.1 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Bartovx. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 1:
'''Liczebnik''' – [[część mowy]] określająca cechy ilościowe desygnatu: liczbę, ilość, liczebność, wielokrotność lub kolejność{{odn|Bąk|1977|s=170}}. Odpowiadają na pytania: ile? który z kolei?
Liczebniki występują w większości języków świata. Za wyjątek uchodzi [[język pirahã]] z dżungli amazońskiej. W języku tym występują tylko wyrazy ''hoi'' – mało i ''baagiso'' – dużo. Nie występuje też [[liczba mnoga]] [[rzeczownik]]ów i [[zaimek|zaimków]]<ref>[http://web.archive.org/web/20160419060901/http://www.pnglanguages.org/americas/brasil/PUBLCNS/ANTHRO/PHGrCult.pdf Daniel L. Everett ''Constraints on Grammar and Cognition in Pirahã''] {{lang|en}}.</ref>.
W [[języki indoeuropejskie|językach indoeuropejskich]], [[języki semickie|semickich]], [[języki ałtajskie|ałtajskich]] i [[języki chińsko-tybetańskie|chińsko-tybetańskich]] system liczebnika jest oparty na [[dziesiętny system liczbowy|układzie dziesiętnym]]. Rozpowszechnienie tej bazy wynika z faktu, że ludzie mają dziesięć palców u rąk.
Wiele plemion w [[Afryka|Afryce]] i [[Oceania|Oceanii]] używa systemu opartego na liczebnikach o bazie '''5'''. W niektórych językach [[Nowa Gwinea|Nowej Gwinei]] system jest oparty na bazie '''4''' lub '''8'''<ref>[http://web.archive.org/web/20080307093217/http://www.science.uts.edu.au/msc/Language.pdf J.E. Phythian ''Counting Systems of Papua New Guinea''] {{lang|en}}.</ref>. Prekolumbijska cywilizacja [[Majowie|Majów]] używała systemu dwudziestkowego, a [[Sumerowie]] – sześćdziesiątkowego.
== Liczebnik w języku polskim ==
W języku polskim wyróżnia się następujące rodzaje{{odn|Polański|1999|s=338}}:
* liczebniki główne (np. ''jeden, dwa, trzy''),
* liczebniki porządkowe (np. ''pierwszy, drugi, trzeci''),
* liczebniki zbiorowe (np. ''dwoje, troje, czworo, sto dwadzieścia troje''),
* liczebniki ułamkowe (np. ''jedna druga, trzy czwarte''),
* liczebniki nieokreślone (np. ''kilka, wiele, dużo, kilkaset''),
* liczebniki mnożne (np. ''potrójny''),
* liczebniki wielorakie (np. ''trojaki'').
Liczebników zbiorowych używa się do określenia liczby, w przypadku{{odn|Nagórko|2007|s=168-169}}:
# płci mieszanej, np. ''<u>dwudziestu</u> pracowników'' (sami mężczyźni lub same kobiety) → ''<u>dwadzieścioro</u> pracowników'' (kobiety i mężczyźni);
# rzeczowników zakończonych w [[Mianownik (przypadek)|mianowniku]], w liczbie pojedynczej na ''-ę'', np. ''<u>dwoje</u> jagniąt'' (w mianowniku forma ''jagni<u>ę</u>'');
# gdy rzeczownik nie występuje w liczbie pojedynczej, np. ''<u>troje</u> skrzypiec'' (rzeczownik ''skrzypce'' nie występuje w liczbie pojedynczej); UWAGA! Nie stosować przy rzeczownikach niepoliczalnych!
# w tradycyjnych połączeniach, np. ''<u>dwoje</u> oczu'' (rzeczownik ''oko'' występuje w liczbie pojedynczej i nie kończy się w mianowniku na -ę, ale utarło się w języku polskim, że należy zastosować liczebnik zbiorowy).
Rzeczowniki odliczebnikowe (liczebnik abstrakcyjny){{odn|Polański|1999|s=338}} są to rzeczowniki powstałe na podstawie liczebnika np. jedynka, dwójka, trójka.
== Zobacz też ==
{{wikisłownik|Kategoria:Język polski - liczebniki}}
* [[liczebniki główne potęg tysiąca]]
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę | odn = tak| nazwisko = Bąk | imię = Piotr | tytuł = Gramatyka języka polskiego - zarys popularny | wydawca = [[Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”]] | miejsce = Warszawa | data = 1977 | strony = | isbn = 83-214-0923-7}}
* {{Cytuj książkę | odn = tak| nazwisko = Nagórko | imię = Alicja | tytuł = Zarys gramatyki polskiej | wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] | miejsce = Warszawa | data = 2007 | strony = | isbn = 978-83-01-15390-8}}
* {{Cytuj książkę | odn = {{odn/id|Polański|1999}} | rozdział = | nazwisko r = | imię r = | inni = Red. [[Kazimierz Polański]] | tytuł = Encyklopedia językoznawstwa ogólnego | wydawca = Ossolineum | miejsce = Wrocław | data = 1999 | strony = | isbn =83-04-04445-5}}
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.zompist.com/numbers.shtml Lista liczebników od 0 do 10 we wszystkich językach świata] {{lang|en}} – strona [[Mark Rosenfelder|Marka Rosenfeldera]]
* [http://nlp.actaforte.pl:8080/NLP3W/NumSyntax Odmiana i składnia liczebników głównych]
{{Kontrola autorytatywna}}
| |||