Bari: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Adding 1 book for Wikipedia:Weryfikowalność (20210122)) #IABot (v2.0.8) (GreenC bot |
m Bazylika -> bazylika przy użyciu AWB |
||
Linia 25:
|wikisłownik = Bari
}}
'''Bari''' – miasto i gmina w południowych [[Włochy|Włoszech]], położone nad [[Morze Adriatyckie|Adriatykiem]]. Bari jest stolicą [[Prowincja Bari|prowincji Bari]] i regionu [[Apulia]]. W 2019 ludność miasta wynosiła 319579 mieszkańców, cały obszar metropolitarny Bari liczy ok. 1,5 mln mieszkańców.
Bari jest największym miastem nad [[Morze Adriatyckie|Adriatykiem]], ważnym ośrodkiem przemysłowym, handlowym i kulturalnym [[Włochy|Włoch]] południowych. Duży port wojenny, handlowy i pasażerski utrzymuje połączenia promowe z miastami [[Czarnogóra|Czarnogóry]], [[Chorwacja|Chorwacji]] i [[Grecja|Grecji]]. Rozwinięty przemysł stoczniowy i spożywczy (m.in. tradycyjne gałęzie – wytwórnie makaronów i win). Wielka [[rafineria ropy naftowej]]. Oprócz tego duże zakłady przemysłu maszynowego, samochodowego, cementowego, włókienniczego i stalowego. [[Port lotniczy Bari|Port lotniczy Bari-Palese (BRI)]] utrzymuje stałe połączenia lotnicze lokalne i międzynarodowe.
Linia 32:
== Historia ==
[[Plik:Bari BW 2016-10-19 12-32-30.jpg|thumb|left|Zamek w Bari]]
W starożytności Bari było małą rzymską osadą, znaną pod nazwą ''Barium''. Było ważnym portem morskim od 180 p.n.e., a także ośrodkiem handlowym i strategicznym.
Rozwój Bari przypada na okres VI–X w., kiedy pełniło rolę największego portu południowo-wschodniej [[Włochy|Italii]]. W IV w. stało się siedzibą biskupstwa.
Od 873 miasto znajdowało się pod panowaniem [[Cesarstwo Bizantyńskie|Bizancjum]] (zostało odbite z rąk [[Saraceni|Saracenów]]). Około 965 [[Strateg (Cesarstwo Bizantyńskie)|stratēgos]] miasta Bari (tytuł odpowiadający rangą dzisiejszym generałom lub admirałom) otrzymali tytuł ''[[katepano]] Italii'', połączony z urzędniczym tytułem ''patrikios'', który odpowiadał [[hierarchia|hierarchicznie]] mniej więcej rzymskiej godności [[prokonsul]]a. Stopień wojskowy i urzędniczy ''[[Katepano|katepanō]]'' oznaczał w [[język grecki|języku greckim]] „najważniejszy”. W kwietniu 1071 [[Cesarstwo Bizantyńskie]] utraciło kontrolę nad Bari, co ostatecznie położyło kres zarówno [[katepanat Italii|Katepanatowi Italii]] (historyczna prowincja Cesarstwa Bizantyńskiego w południowej części [[Półwysep Apeniński|Półwyspu Apenińskiego]]), jak również bizantyńskiemu panowaniu w Italii.
W wiekach XI-XIII miasto było punktem zbornym rycerzy chrześcijańskich biorących udział w [[Krucjata|wyprawach krzyżowych]] i w tym czasie przekształciło się w zamożną republikę czerpiącą swe bogactwa z handlu morskiego. W XIII w. cesarz i król Sycylii [[Fryderyk II Hohenstauf|Fryderyk II]] rozbudował system obronny miasta, m.in. normandzki zamek i bastion portowy. Następnie było stolicą samodzielnego księstwa Bari należącego do rodu [[Sforzowie|Sforzów]], z którego pochodziła żona [[Zygmunt I Stary|Zygmunta I Starego]] – królowa [[Bona Sforza|Bona]].
W 1558 przeszło pod panowanie [[Królestwo Neapolu|królestwa Neapolu]], po czym podupadło, natomiast ponownie rozkwitło w XVIII wieku. W okresie panowania francuskiego (lata 1796–1814) marszałek Francji [[Joachim Murat]] mianowany w 1808 przez [[Napoleon Bonaparte|Napoleona]] I królem [[Sycylia|Sycylii]] rozbudował Bari w głąb lądu – budynki i pałace nowej dzielnicy zwane są ''Borgo Muratiano''. Od 1860 miasto weszło w skład [[Zjednoczone Królestwo Włoch|Królestwa Włoskiego]].
Linia 65:
* [[Zamek]] księcia [[Fryderyk II Jednooki|Fryderyka II Szwabskiego]] z XI w., przebudowany w wieku XIII, a następnie w XVI w. w stylu [[renesans]]owym
* Romańsko-gotycka [[katedra św. Sabina w Bari|katedra św. Sabina]] (''San Sabino'') wzniesiona na przełomie XI i XII w., w miejscu gdzie stał pałac bizantyjskiego namiestnika miasta. Św. Sabin był pierwszym patronem Bari. Wewnątrz między innymi XIII-wieczne freski, obrazy [[Jacopo Tintoretto|J. Tintoreretta]], [[Paolo Veronese|P. Veronesego]], P. Bordonego oraz obraz ''Madonna Odegitria'' przywieziony z [[Konstantynopol]]a w VIII w. Legenda głosi, że został namalowany przez samego [[Łukasz Ewangelista|Św. Łukasza]] i wiernie przedstawia wizerunek [[Maria z Nazaretu|Madonny]].
[[Plik:Bari basilica cyborium.jpg|thumb|XII wieczne cyborium w
* [[Sztuka romańska|Romańska]] [[bazylika św. Mikołaja w Bari|bazylika św. Mikołaja]] (''San Nicola''), którego budowę rozpoczęto dwa lata po przywiezieniu przez [[Normanowie|Normanów]] w 1087<ref>{{cytuj książkę |autor = Praca zbiorowa |inni= red. Rolf Toman|tytuł= Sztuka Romańska|wydanie= |wydawca= Tandem Verlag GmBH|miejsce= |rok= 2008|isbn= 978-83-7512-972-4|strony= 106}}</ref> roku relikwii św. Mikołaja. Jest to potężną budowlą romańską o charakterystycznej surowej formie z tronem biskupa Eliasza (XI wiek) i XII-wiecznym [[Cyborium (architektura)|cyborium]]. W [[bazylika|bazylice]] złożono [[relikwie]] [[Mikołaj z Miry|Św. Mikołaja]] przywiezione z [[Azja Mniejsza|Azji Mniejszej]] do Bari; w X wieku św. Mikołaj otoczony był ogromnym kultem, zyskał miano świętego patrona miasta. O kulcie patrona świątyni przypominają znajdujące się w środku dzieła sztuki. Obecnie [[kustosz]]ami bazyliki są [[dominikanie]]. W 1984 w bazylice modlił się Jan Paweł II.<br />Z bazyliką św. Mikołaja spleciony jest ważny fragment dziejów Polski. W kościele tym znajduje się nagrobek z 1593 królowej Polski [[Bona Sforza|Bony]], pochodzącej z panującej w [[Mediolan]]ie dynastii [[Sforzowie|Sforzów]] – żony [[Zygmunt I Stary|Zygmunta Starego]] i matki [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]]. [[Mauzoleum]] ufundowane przez jej córkę, królową [[Anna Jagiellonka (1523–1596)|Annę Jagiellonkę]], umieszczono za ołtarzem głównym świątyni. Sarkofag zdobi rzeźba przedstawiająca klęczącą Bonę w schyłkowych latach jej życia. Obok polskiej królowej stoją patroni Polski i Bari – [[Stanisław ze Szczepanowa|św. Stanisław]] i św. Mikołaj. Pod koniec XVI w. ponad grobowcem wmurowano płaskorzeźbę wyobrażającą Zmartwychwstanie Pana Jezusa oraz pokryto mury freskami przedstawiającymi postacie polskich świętych i królów. Znalazły się tu wizerunki [[Święty Kazimierz|św. Kazimierza Królewicza]], [[Jadwiga Śląska|św. Jadwigi Śląskiej]], [[Stanisław Kostka|św. Stanisława Kostki]] i św. Ludwika Gonzagi, a także [[Anna Jagiellonka (1523–1596)|Anny Jagiellonki]], [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]], [[Jan II Kazimierz Waza|Jana Kazimierza]] i [[Ludwika Maria Gonzaga|Marii Ludwiki Gonzagi]] (żony dwóch polskich królów: [[Władysław IV Waza|Władysława IV]] i [[Jan II Kazimierz Waza|Jana Kazimierza]]). W pierwszej połowie XX w. usunięto większość polskich akcentów z otoczenia [[sarkofag]]u królowej Bony. Ich barokowy charakter nie pasował do surowej romańskiej świątyni. Malowidła te uległy całkowitemu zniszczeniu.
* Romański kościół św. Marka (''San Marco'') z początku wieku XI.
* Gotycki kościół i klasztor Franciszkanów (fasada z wieku XVIII).
| |||