Sztuka Polski: Różnice pomiędzy wersjami

Po tragedii II wojny światowej w Polsce rozwój awangardy został przerwany przez [[socrealizm]], który rozwinął się głównie w zakresie malarstwa i grafiki (plakat, filatelistyka), a głównymi tematami były wątki z życia codziennego, z afirmacją pracy na czele, co miało wymowę czysto propagandową. Pojawiały się także wątki narodowe i antywojenne. Czołowym artystą socrealizmu początkowo był malarz [[Andrzej Wróblewski (malarz)|Andrzej Wróblewski]], lansujący społeczne zaangażowanie sztuki; ukazywał jednak także brutalizm wojny i codzienności w serii obrazów „Rozstrzelania”, która jest hołdem dla ofiar II wojny światowej<ref>https://culture.pl/pl/tworca/andrzej-wroblewski</ref>. Malarz [[Bronisław Wojciech Linke|Bronisław Linke]] w cyklu „Kamienie krzyczą” upamiętnił ofiary [[Holokaust]]u oraz [[Powstanie Warszawskie|powstania warszawskiego]]<ref>https://culture.pl/pl/artykul/obecnosc-zaglady-w-tworczosci-polskich-artystow</ref>. Odbudowa miast i zabytków miała różnorodny charakter, począwszy od odbudowy ważniejszych zabytków i otoczeniem ich nieadekwatną do historycznego charakteru miast współczesną zabudową (m.in. [[Szczecin]], [[Stargard]], [[Nysa]], [[Kołobrzeg]], częściowo Wrocław). Miały miejsce także skrajne przypadki ([[Legnica]]), gdzie burzono XIX-wieczną zabudowę na rzecz nowej. Ewenementem na skalę europejską były dzieła odbudowy i rekonstrukcji historycznej zabudowy Poznania, Gdańska i Warszawy, gdzie symbolicznym zwieńczeniem była restytucja [[Zamek Królewski w Warszawie|Zamku Królewskiego]]. Cennym przykładem restytucji jest odbudowa historycznej zabudowy [[Plac Teatralny w Warszawie|placu Teatralnego w Warszawie]] z [[Pałac Jabłonowskich w Warszawie|Pałacem Jabłonowskich]]. Architektka [[Eleonora Sekrecka]] po zbudowaniu na obszarze zniszczonym w czasie wojny [[Latawiec (Warszawa)|osiedla Latawiec]] w Warszawie (1955), które jest wzorowane na [[Place des Vosges|placu Wogezów]] w Paryżu, została odsunięta od projektowania przez komunistów za sprzeniewierzenie się [[socrealizm|socrealistycznej]] stylistyce<ref>{{Cytuj stronę | url = http://gosc.pl/doc/1225214.Z-innej-bajki | tytuł = Z innej bajki | autor = Joanna Jureczko-Wilk | data = 2012-08-09 | opublikowany = Gość Niedzielny | data dostępu = 2014-07-11}}</ref>. Osiedle Latawiec które zostało zainspirowane architekturą francuską XVI i XVII wieku oraz uzupełnione wielkim, nietypowo szerokim pasem zieleni z drzewami na tle ulicy stanowi wyjątkowy przykład rezygnacji z socrealizmu i modernizmu podczas powojennej odbudowy Warszawy, gdzie udało się zarówno formą jak i funkcją przewyższyć stan architektury przedwojennej w tym miejscu. Na wielką skalę od lat 50., a szczególnie w latach 70. i 80. powstawały osiedla mieszkaniowe o blokowej zabudowie m.in. warszawski [[Mariensztat]], [[Nowa Huta (Kraków)|Nowa Huta]] czy Nowe Tychy (osiedla, A, B, C, D) w stylu socrealizmu. Podczas urbanizacji miast preferowano oszczędnościowe<ref>Oszczędnościowy Wielkopłytowy – Typowy; system, 1962, Biuro Projektów Typowych i Studiów Budownictwa Miejskiego w Warszawie</ref> budownictwo [[Wielka płyta|wielkopłytowe]] w stylu modernizmu. Spośród wielu inwestycji nie wyróżniających się niczym z architektury krajów socjalistycznych tylko nieliczne zaskakują klasą artystyczną, pomysłowym założeniem jest m.in. architektura mieszkaniowa Jerzego Gieysztora<ref>{{Cytuj | url=http://www.inmemoriam.architektsarp.pl/pokaz/jerzy_gieysztor,1127 | tytuł=In memoriam - Pamięci Architektów Polskich - Jerzy Gieysztor<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.inmemoriam.architektsarp.pl | data dostępu=2020-07-09}}</ref> dekady lat 60. XX wieku w Warszawie zapewniająca w [[blok mieszkalny|blokach mieszkalnych]] wyjątkowe warunki mieszkaniowe takie jak duże lokale mieszkalne z oknami na kilka stron świata (na dwie, trzy lub cztery strony na ostatnim piętrze) i z wieloma balkonami w każdym mieszkaniu, tarasy wypoczynkowe i baseny na dachach znane z modernistycznej architektury najbogatszych krajów Europy Zachodniej, ponadto w architekturze Gieysztora można znaleźć inspiracje paryską Wystawą Światową roku 1937 w detalu architektonicznym<ref>Ściany z reliefem i zadaszenia z otworami w budynku mieszkalnym na ul. Wiejskiej inspirowane są paryską Wystawą Światową 1937 r. Warszawa, ul.Wiejska 20, arch. Jerzy Gieysztor, 1964.</ref><ref>Architektura w Warszawie. Lata 1945-1965. Marta Leśniakowska</ref>. Gieysztor realizował swoje budynki mieszkalne w konstrukcji mieszanej żelbetowo-murowanej z cegły, które ozdabiał piaskowcem oraz ceramiką artystyczną a nie budował ich z oszczędnościowej i monotonnej wielkiej płyty, która dominowała wówczas w krajach socjalistycznych. Pozostałe obiekty wyróżniające się z racji formy architektonicznej to katowickie [[Osiedle Tysiąclecia w Katowicach|osiedle 1000-lecia]] (1961) i Sady Żoliborskie w Warszawie (1958–1972). Świadectwem obchodów jubileuszu [[Tysiąclecie Państwa Polskiego|Tysiąclecia Państwa Polskiego]] (1960–1966) są [[Szkoła tysiąclecia|szkoły tysiąclecia]], o funkcjonalnej lecz prostej architekturze mogące pełnić rolę szpitali<ref>{{Cytuj | url=https://tech.wp.pl/szkoly-ktore-mialy-byc-szpitalami-jak-polska-przygotowala-sie-do-trzeciej-wojny-swiatowej-6495540238681729a | tytuł=Szkoły, które miały być szpitalami. Jak Polska przygotowała się do trzeciej wojny światowej - WP Tech<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=tech.wp.pl | język=pl | data dostępu=2020-07-09}}</ref> (np. SP nr 71 we Wrocławiu o nietypowej architekturze proj. [[Jadwiga Grabowska-Hawrylak|Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak]]). Wyjątkiem wśród architektury szkół typowych jest także liceum im. Jose Marti przy ulicy Leopolda Staffa 111 w Warszawie autorstwa [[Jan Zdanowicz (architekt)|Jana Zdanowicza]] (1961), które jest jedyną szkołą z okresu Polski Ludowej o całkowicie przeszklonych elewacjach i z tarasami rekreacyjnymi na dachach co było nieznane w polskich szkołach. Budynek cechuje wyraźna inspiracja [[Bauhaus|Bauhausem]]<ref>Architektura w Warszawie. Lata 1945-1965. Marta Leśniakowska Warszawa 2003</ref>. Większość szkół była jednak realizacjami typowymi dla państwa socjalistycznego, o skromnym i prostym wyrazie. Dopiero w dekadzie lat 70. XX w. zbudowano oryginalną szkołę podstawową nr. 81 na warszawskim Ursynowie autorstwa architekta Jana Mrozińskiego, wzorowaną na architekturze zachodniej Europy<ref>{{Cytuj | url=https://sp81waw.edupage.org/about/?subpage=1 | tytuł=O szkole &#124; Szkoła Podstawowa Nr 81<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=sp81waw.edupage.org | język=pl | data dostępu=2020-07-09}}</ref>. Szkoła dzięki swojej oryginalnej architekturze, ciekawej kolorystyce i nietypowym bo dużym przeszkleniom oraz dzięki ustawieniu ławek w kształt podkowy co sprzyja swobodnej komunikacji zapewniała według architekta "klimat ciepła i przytulności" co nie udało się wcześniej w większości ówczesnych nowych szkół. Spośród wielu dzieł architektonicznych wyróżniają się [[Dworzec_Centralny_im._Stanisława_Moniuszki|Warszawski Dworzec Centralny]], nowatorski budynek dworca kolejowego o światowym uznaniu<ref>Warszawski Dworzec Centralny został uznany przez szwajcarskiego architekta, krytyka i historyka sztuki Wernera Hubera za „przykład wybitnej architektury modernizmu, perła na szynach”[W. Huber: „Warszawa – Fenix z popiołów”, 2005]. Huber powiedział także, że „Dworzec Warszawa Centralna deklasuje krewnych z zachodu”[AR/PS: Architektura Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka, Warszawa 2012.].</ref>, autorstwa architekta Arseniusza Romanowicza (1975), hala widowiskowo-sportowa „[[Spodek (hala widowiskowa)|Spodek]]” w Katowicach, [[kino „Kijów”]] i [[hotel Cracovia]] w Krakowie, warszawska [[Ściana Wschodnia w Warszawie|Ściana Wschodnia]] i in. Sztukę sakralną prezentują m.in. zaprojektowana przez Stanisława Pietrzyka ''[[Kościół Matki Bożej Królowej Polski w Krakowie (Arka Pana)|Arka Pana]]'' w [[Bieńczyce (Kraków)|Bieńczycach]] w Krakowie, [[Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu|kościół Św. Ducha we Wrocławiu]]. Wraz z utworzeniem III Rzeczypospolitej, wprowadzeniem gospodarki rynkowej i rozwojem zagranicznego kapitału w kraju swój udział w budownictwie mieli m.in. [[Arata Isozaki]], [[Norman Foster]], [[Daniel Libeskind]]. Nastąpił wielki boom budowlany i rozwinął się m.in. [[Postmodernizm (architektura)|postmodernizm]]. Sakralną architekturę reprezentuje m.in. związany z Tychami [[Stanisław Niemczyk]], twórca kościołów m.in. Św. Ducha w Tychach, Miłosierdzia Bożego w Krakowie czy Jezusa Odkupiciela w Czechowicach-Dziedzicach.