Wikipedia

Ewangelikalizm: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8
edycja nosi znamiona wandalizmu
Linia 7:
 
== Środowiska wewnątrzewangelikalne ==
Rodzina chrześcijan ewangelikalnych (ewangelicznych) obejmuje głównie następujące nurty protestantyzmu:
W XX wieku w łonie ewangelikalizmu wykształciły się różne prądy teologiczne, m.in.:▼
* [[baptyzm]]
# '''[[fundamentalizm biblijny]]''', co spowodowało przeciwstawianie się teologicznemu liberalizmowi i krytyczno-historycznej egzegezie Biblii. Fundamentaliści przeciwstawiają się nauczaniu [[Ewolucja|darwinizmu]] w szkołach oraz naturalistycznemu podejściu do religii. Jego reprezentantami są między innymi [[bracia plymuccy]] i [[amisze]]▼
* [[Pentekostalizm|ruch zielonoświątkowy]]
# '''neoewangelikalizm''', do którego zalicza się w [[Stany Zjednoczone|USA]] większość Kościołów [[baptyzm|baptystycznych]] (m.in. [[Południowa Konwencja Baptystów|Południowa Konwencja Baptystyczna]]), niektóre Kościoły [[metodyzm|metodystyczne]] - w tym Kościoły uświęceniowe (''Holiness Churches''), Kościoły [[pentekostalizm|zielonoświątkowe]], [[Kościoły Chrystusowe]], a także część [[anglikanizm|Kościoła episkopalnego]]▼
* [[Kościoły Chrystusowe]]
# '''[[ruch charyzmatyczny]]''', obejmujący [[pentekostalizm|Kościoły zielonoświątkowe]] oraz [[Kościoły neocharyzmatyczne]], które dały mu początek, a także odnowy charyzmatyczne w ramach innych wyznań chrześcijańskich. Między innymi [[baptykostalizm]] czy katolicki [[Ruch Odnowy w Duchu Świętym]]
* [[bracia plymuccy]]
* [[Kościół Ewangelicznych Chrześcijan w RP|ruch ewangelicznych chrześcijan]]
* [[ruch uświęceniowy]]
* [[Kościoły lokalne (ruch religijny)|Kościoły lokalne]]
* [[Kościoły neocharyzmatyczne|Kościoły neo-charyzmatyczne]]
* [[anabaptyzm]]
 
Ponadto, częściowo również inne nurty:
* [[anglikanizm]]
* [[prezbiterianizm]],
* [[kongregacjonalizm]],
* [[metodyzm]]
* [[luteranizm]]
* [[adwentyzm]] (który wywodzi się z ewangelikalizmu, lecz jego przynależność zarówno ewangelikalizmu jak i protestantyzmu jest dyskusyjna){{według kogo|data=2019-08}}
 
== Założenia doktryny ewangelikalnej ==
Linia 27 ⟶ 41:
 
== Historia ewangelikalizmu ==
Źródeł ewangelikalizmu należy się dopatrywać w XVII-wiecznym [[pietyzm]]ie, który był istotnym czynnikiem odnowy religijnej w [[Niemcy|Niemczech]], w [[Bracia morawscy|ruchu braci morawskich]] i w [[metodyzm]]ie{{odn|Zieliński|2014|s=39-64}}. Zasadniczą rolę w jego rozwoju na wczesnym etapie istnienia odegrały tzw. przebudzenia duchowe (''rewiwale'' od ang.''revival'')<ref>{{Cytuj|rozdział = Rewiwalizm |tytuł = Religia. Encyklopedia PWN t. 8 |data = 2003 |isbn = 83-01-13414-3 83-01-14039-9 |inni = [[Tadeusz Gadacz|Tadeusz Gadacz (red.)]];; [[Bogusław Milerski|Bogusław Milerski (red.)]];; Elżbieta Adamiak |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydaw. Naukowe PWN |s = 446 |oclc = 830506888}}</ref>, a zwłaszcza [[Wielkie przebudzenie]], które przewinęło się przez [[Ameryka Północna|Amerykę Północną]] (głównie Stany Zjednoczone) w XVIII wieku. Podstawowym celem ruchów tego typu było duchowe ożywienie wcześniej powstałych Kościołów. Wśród nich ewangelikalny profil pobożności przyjęły zwłaszcza wspólnoty [[Prezbiterianizm|prezbiteriańskie]], [[Kongregacjonalizm|kongregacjonalistyczne]] i [[Baptyzm|baptystyczne]]{{odn|Zieliński|2014|s=39-64}}. Na przełomie XVIII i XIX wieku ewangelikalni w [[anglikanizm|Kościele anglikańskim]] – przede wszystkim [[William Wilberforce]] oraz członkowie grupy [[Clapham Sect]] – odegrali istotną rolę w ruchu na rzecz zlikwidowania [[niewolnictwo|niewolnictwa]] w brytyjskich [[Kolonia (geografia polityczna)|koloniach]]. Istotnym aspektem funkcjonowania ewangelikalizmu była służba charytatywna{{odn|Karaś|2013|loc=passim}}. Ewangelikalną wspólnotą religijną skupiającą się na tym wątku działalności jest od początku istnienia [[Armia Zbawienia]]{{odn|Karaś|2013|s=36}}. U schyłku XIX-wieku ewangelikalizm był postacią chrześcijaństwa obecną na wszystkich kontynentach i we wszystkich kręgach kulturowych{{odn|Pełczyński|2012|s=20-21}}.
 
▲W XX wieku w łonie ewangelikalizmu wykształciły się różne prądy teologiczne, m.in.:
▲# '''[[fundamentalizm biblijny]]''', co spowodowało przeciwstawianie się teologicznemu liberalizmowi i krytyczno-historycznej egzegezie Biblii. Fundamentaliści przeciwstawiają się nauczaniu [[Ewolucja|darwinizmu]] w szkołach oraz naturalistycznemu podejściu do religii. Jego reprezentantami są między innymi [[bracia plymuccy]] i [[amisze]]
▲# '''neoewangelikalizm''', do którego zalicza się w [[Stany Zjednoczone|USA]] większość Kościołów [[baptyzm|baptystycznych]] (m.in. [[Południowa Konwencja Baptystów|Południowa Konwencja Baptystyczna]]), niektóre Kościoły [[metodyzm|metodystyczne]] - w tym Kościoły uświęceniowe (''Holiness Churches''), niektóre Kościoły [[metodyzm|metodystyczne]], Kościoły [[pentekostalizm|zielonoświątkowe]], ruchy charyzmatyczne, [[Kościoły Chrystusowe]], a także część [[anglikanizm|Kościoła episkopalnego]].
 
Część wiodących nurtów ewangelikalizmu prowadzi dialog ekumeniczny z [[Kościół katolicki|Kościołem katolickim]], w tym znaczące wspólnoty [[Pentekostalizm|zielonoświątkowe]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.vatican.va/roman_curia/pontifical_councils/chrstuni/sub-index/index_pentecostals.htm | tytuł = Dialogue with Pentecostals | opublikowany = vatican.va | data dostępu = 2014-12-14}}</ref>, [[Światowy Alians Ewangelikalny]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://en.radiovaticana.va/news/2014/11/06/pope_francis_on_relations_between_catholics_and_evangelicals/1110330 | tytuł = Pope Francis: A new stage in relations between Catholics and Evangelicals | opublikowany = radiovaticana.va | data = 2014-11-06 | data dostępu = 2014-12-14}}</ref>, [[Światowy Związek Baptystyczny]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://berkleycenter.georgetown.edu/programs/roman-catholic-dialogue-with-the-baptist-world-alliance | tytuł = Roman Catholic Dialogue with the Baptist World Alliance | opublikowany = berkleycenter.georgetown.edu | data dostępu = 2014-12-14}}</ref> i [[Armia Zbawienia]]<ref name="News">{{cytuj stronę | url = http://www.news.va/en/news/pope-says-salvationists-and-catholics-meet-at-peri | tytuł = Pope says Salvationists and Catholics meet at peripheries of society | data = 2014-12-12 | opublikowany = news.va | data dostępu = 2014-12-14}}</ref>.
 
== Przedstawiciele ewangelikalizmu globalnego ==
Linia 87 ⟶ 107:
Ewangelikalizm jest przedmiotem szeroko zakrojonych badań naukowych, zarówno w skali globalnej, jak i w Polsce. Badacze podejmujący to zagadnienie zajmują się nim w różnych perspektywach naukowych i światopoglądowych, przyjmując nastawienie zobiektywizowane albo apologetyczne. Poza Polską do wiodących specjalistów z tego zakresu zaliczają się: [[Randall Balmer]], [[David W. Bebbington]], [[Erich Geldbach]], [[Darryl G. Hart]], [[George Marsden]], [[Alister McGrath|Alister E. McGrath]], [[Mark Noll|Mark A. Noll]], [[Ian Randall]], [[Christian Smith]]. W Polsce są to m.in.: [[Krzysztof Brzechczyn]], [[Wojciech Gajewski (historyk)|Wojciech Gajewski]], [[Jan Mironczuk]], [[Noemi Modnicka]], [[Zbigniew Pasek]], [[Grzegorz Pełczyński]], [[Andrzej Siemieniewski]], [[Henryk Ryszard Tomaszewski]], [[Tadeusz Jacek Zieliński|Tadeusz J. Zieliński]].
 
Według badań amerykańskich religii prowadzonych przez [[Centrum Badawcze Pew|''Pew Research Center'']], ewangelikalni mają jedną z najwyższych frekwencji na nabożeństwach. 58% ewangelikalnych uczęszcza co tydzień do kościoła, w porównaniu do 45% muzułmanów, 39% katolików, 31% prawosławnych i 33% protestantów głównego nurtu. Jedynie 12% ewangelikalnych nie bierze w ogóle udziału w życiu swojego Kościoła<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Attendance at religious services - Religion in America: U.S. Religious Data, Demographics and Statistics |data = |data dostępu = 2020-05-09 |opublikowany = Pew Research Center's Religion & Public Life Project |url = https://www.pewforum.org/religious-landscape-study/ |język = en}}</ref>.
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
Linia 93 ⟶ 113:
== Literatura w języku polskim ==
* ''Ewangelikalny protestantyzm w Polsce u progu XXI stulecia'', red. Tadeusz J. Zieliński, Warszawa-Katowice 2004.
* [[Krzysztof Brzechczyn]], ''[https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/498 Kościoły mniejszościowe w polityce władz PRL]''. "Przegląd Religioznawczy" 2008, nr 3 (229), ss. 133-142.
*Krzysztof Brzechczyn, ''Kościół Baptystyczny w Polsce w latach 1858-2008. Stan badań i postulaty badawcze''. W: S. Dudra, O. Kiec (red.), [http://semper.istore.pl/pl/koscioly-polityka-historia.html Kościoły, polityka, historia. Ze studiów nad problemami mniejszości wyznaniowych w Polsce w XX i XXI wieku.] Warszawa: Semper 2009, ss. 37-50.
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Karaś| imię = Piotr | autor link = Piotr Karaś | tytuł = Działalność socjalna Kościołów ewangelikalnych w Polsce| wydawca = Wyższa Szkoła Teologiczno-Społeczna| miejsce = Warszawa | rok = 2013 | strony = | isbn = 978-83-905704-9-5 |odn=tak |oclc=911227602}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Ewangelikalizm”