Wulgata: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Domenico Ghirlandaio - St Jerome in his study.jpg|thumb|190px|Św. Hieronim w trakcie pracy]]

[[Plik:Gutenberg-Bibel.jpg|thumb|190px|Biblia Gutenberga]]

 

=== Praca Hieronima ===

W wiekach VII–VIII w północnej Anglii powstały kaligrafowane i kunsztownie zdobione rękopisy Wulgaty – dzieło mnichów iroszkockich. Wśród nich wyróżniają się trzy: [[Kodeks Amiatyński]], nazywany „najpiękniejszą książką na świecie”{{r|H J White The Codex Amiatinus}}, [[Księga z Kells]] oraz [[Ewangeliarz z Lindisfarne|Codex Lindisfarnensis]]. Powstały w XIII wieku [[Codex Gigas]] jest jednym z największych rękopisów wszech czasów{{odn|Metzger|Ehrman|2005|s=103}}. Już we wczesnym średniowieczu pojawiają się w sztuce takie tematy jak [[Noli me tangere]] i [[Ecce homo]]. Tematy te przewijają się w rzeźbie, grafice i w malarstwie [[Miniatura (malarstwo)|ściennym]]. Zwroty te były już stosowane przez przekłady starołacińskie, weszły jednak do sztuki za pośrednictwem przekładu Hieronima. W Wj 34,35 nieosamogłoskowany tekst hebrajski stosuje termin „krn” na opisanie wyglądu twarzy Mojżesza. Po dodaniu samogłosek można utworzyć „karan” (świecić), jak i „keren” (róg). Wulgata zastosowała ten drugi odczyt i znalazło to swój oddźwięk w rzeźbie [[Michał Anioł|Michała Anioła]], przedstawiającej [[Mojżesz (rzeźba)|Mojżesza]] z rogami na czole{{r|books.google-PA86-PA86}}.

 

 

Pierwsze przekłady na europejskie języki narodowe dokonywane były z przekładu Hieronima. W średniowieczu przetłumaczono ją na język anglo-saksoński (VII wiek){{odn|Metzger|1977|s=443-455}}, staro-górno-niemiecki (VIII/IX wiek){{odn|Metzger|1977|s=455-457}}, staro-dolno-niemiecki (IX wiek){{odn|Metzger|1977|s=459-460}}, ponadto przekład [[John Wycliffe|Wickliffe’a]]{{r|archive13}}, [[Biblia z Delft]] (1477). Wulgata była źródłem dla pierwszego [[Biblia Franciszka Skaryny|przekładu Biblii na język białoruski]], dokonanego przez [[Franciszek Skaryna|Skarynę]] w latach 1517–1519{{r|L Jańczuk2002-s16-17}}.

 

 

== Zobacz też ==

<ref name="C R Gregory Die griechischen">C. R. Gregory, ''Die griechischen Handschriften des Neuen Testaments'', Leipzig 1902, t. 2, s. 621.</ref>

<ref name="Council of Trent Session">{{cytuj stronę | tytuł = Council of Trent Session 4, Dec. 1 | url = http://history.hanover.edu/texts/trent/ct04.html | data dostępu = 2011-01-13}}</ref>

<ref name="Donatien de Bruyne1915-s358-392">{{cytuj pismo | autor = Donatien de Bruyne | tytuł = Étude sur les origines de notre texte latin de saint Paul | czasopismo = Revue biblique 12 | rok = 1915 | strony = 358-392}}</ref>

<ref name="Dąbrowski1959-s123">{{cytuj książkę | nazwisko = Dąbrowski | imię = Eugeniusz | autor link = Eugeniusz Dąbrowski (duchowny) | tytuł = Prolegomena do Nowego Testamentu | miejsce = Poznań | rok = 1959 | wydawca = Księgarnia św. Wojciecha | strony = 123}}</ref>

<ref name="Walter P Snyder Ask the Pastor">Walter P. Snyder, ''Ask the Pastor: Poor Man’s Bible'' (1999).</ref>

<ref name="Waltz">{{cytuj stronę | url = http://www.skypoint.com/members/waltzmn/Versions.html#Vulgate | tytuł = The Vulgate | nazwisko = Waltz | imię = Robert | data = 2003 | praca = A Site Inspired By: The Encyclopedia of New Testament Textual Criticism | data dostępu = 2011-01-25 | język = en}}</ref>

}}

 

; Introdukcje i ogólne opracowania

* {{cytuj książkę | imię = Kurt |nazwisko = Aland | autor link = Kurt Aland | tytuł = Der Text des Neuen Testaments | wydawca = Deutsche Bibelgesellschaft | wydanie = 2 | miejsce = Stuttgart | rok = 1989 | strony = 196-197 | isbn = 3-438-06011-6 | język = de}}

* {{Cytuj książkę | imię=Frederic G. | nazwisko = Kenyon | autor link = Frederic George Kenyon | tytuł = Our Bible and the Ancient Manuscripts | miejsce = London | wydawca = Eyre and Spottiswoode | wydanie = 4 | rok = 1939 | url = http://www.archive.org/stream/MN41613ucmf_0#page/n115/mode/2up | data dostępu = 2011-01-06 | strony = 79–83, 169–188 | język = en}}

* {{Cytuj książkę | imię = Bruce M. | nazwisko = Metzger | autor link = Bruce M. Metzger | tytuł = The Early Versions of the New Testament | wydanie = 3 | url = | miejsce = Oxford | wydawca = Clarendon Press | rok = 1977 | isbn = 0-19-826170-5 | strony = 330–362 | język = en | odn = tak}}

* {{Cytuj książkę | imię = Bruce M. | nazwisko = Metzger | autor link = Bruce M. Metzger | imię2 = Bart D. | nazwisko2 = Ehrman | autor link2 = Bart D. Ehrman | tytuł = The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption, and Restoration | wydanie = 4 | miejsce = New York, Oxford | wydawca = [[Oxford University Press]] | rok = 2005 | isbn = 978-0-19-516122-9 | strony = 105–109 | url = | język = en | odn = tak}}

 

; Historia tekstu Wulgaty

* {{Cytuj książkę | imię = Samuel | nazwisko = Berger | tytuł = Histoire de la Vulgate pendant les premiers siècles du Moyen Age | miejsce = Paris | rok = 1893 | url = http://www.archive.org/stream/histoiredelavul01berggoog#page/n8/mode/2up | język = fr}}

* {{Cytuj pismo | autor = Donatien de Bruyne | tytuł = Étude sur les origines de notre texte latin de saint Paul | czasopismo = Revue biblique | oznaczenie = 12 | rok = 1915 | strony = 358–392 | język = fr}}

* {{Cytuj stronę | imię = Pierre | nazwisko = Gandil | url = http://www.revue-resurrection.org/La-Bible-latine-de-la-Vetus-latina-a-la-Neo | tytuł = La Bible latine: de la Vetus latina à la Néo-Vulgate, N° 99–100 | data = avril-juillet 2002 | praca = La traduction de la Bible | język = fr}}

 

; Inne opracowania

* {{Cytuj książkę | imię = Henry | nazwisko = Barker | autor link = | tytuł = English Bible versions with special reference to the Vulgate, the Douay Bible, and the Authorized and Revised versions | wydawca = Edwin S. Gorham | miejsce = New York | rok = 1907 | strony = | url = http://www.archive.org/stream/englishbiblever00barkgoog#page/n70/mode/2up | język = en | odn = tak}}

* {{Cytuj książkę | imię = Bart D. | nazwisko = Ehrman | tytuł = Przeinaczanie Jezusa. Kto i dlaczego zmieniał Biblię | inni = przeł. M. Chowaniec | miejsce = Warszawa | wydawca = CIS | rok = 2009 | odn = tak}}

* {{Cytuj książkę | imię = George | nazwisko = Henslow | tytuł = The Vulgate: the source of the false doctrines | wydawca = | miejsce = London | rok = 1909 | strony = | url = http://www.archive.org/stream/vulgatesourceoff00hensrich#page/n5/mode/2up | isbn = | język = en}}

 

== Linki zewnętrzne ==