Wersja z 04:07, 2 sty 2019 edytuj Wipur (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 25 535 edycji m drobne merytoryczne, drobne redakcyjne ← poprzednia edycja		Wersja z 22:54, 21 cze 2021 edytuj anuluj edycję Panek (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 17 914 edycji rozbudowa, źródła/przypisy następna edycja →
Linia 4: '''Toksyny sinicowe''' – substancje produkowane przez [[sinice]], które działają [[toksyczność\|toksycznie]] w przypadku kąpieli w wodzie z [[zakwit\|zakwitem sinic]] albo wypicia wody, spożycia ryb lub innych organizmów wodnych je zawierających. == Klasyfikacja toksyn sinicowych == Ze względu na miejsce działania toksyny sinicowe należą do następujących grup: * [[hepatotoksyny]]{{r\|Galczynski}}{{r\|zw}} – niszczące [[wątroba\|wątrobę]] ([[mikrocystyna\|mikrocystyny]], [[nodularyna\|nodularyny]], [[cylindrospermopsyna]]) * [[neurotoksyny]]{{r\|Galczynski}}{{r\|zw}} – niszczące [[układ nerwowy]] ([[anatoksyny]], [[saksytoksyny]]) * [[dermatotoksyny]]{{r\|Galczynski}} – wywołujące zmiany [[skóra\|skórne]] ([[lyngbyatoksyna-a]], [[aplysiatoksyna]]) * [[cytotoksyny]]{{r\|zw}}. Ze względu na budowę chemiczną wśród toksyn sinicowych można wyróżnić cykliczne [[peptydy]], [[alkaloidy]] i [[lipopolisacharyd]]y{{r\|Galczynski}}. == Toksyny sinicowe == === Mikrocystyny i nodularyny === [[mikrocystyna\|Mikrocystyny]] i [[nodularyna\|nodularyny]] są cyklicznymi [[peptydy\|peptydami]] o działaniu [[hepatotoksyczność\|hepatotoksycznym]]. Do 2017 roku wyizolowano 246 analogów mikrocystyn oraz 10 nodularyn{{r\|Spoof}}. Mikrocystyny to heptapeptydy, czyli zbudowane są z siedmiu [[Aminokwasy\|aminokwasów]], a nodularyny to pentapeptdy – zbudowane z pięciu{{r\|zw}}. Mają charakter [[polarność\|polarny]] i są łatwo rozpuszczalne w wodzie, za to trudno przechodzą przez [[błona komórkowa\|błony komórkowe]]{{r\|ug}}. W skład mikrocystyn wchodzą dwa rzadkie [[aminokwasy niebiałkowe]], [[Peptydy nierybosomalne\|nierybosomalne]]: N-metylodehydroalanina (Mdha) i kwas 3-amino-9-metoksy-2,6,8-trimetylo-10-fenylodeka-4,6-dienowy ([[ADDA]]), trzy aminokwasy w [[Konfiguracja D i L\|konfiguracji D]]: [[alanina]], [[kwas metyloasparaginowy]] (MeAsp) i [[kwas glutaminowy]] oraz trzy aminokwasy w konfiguracji L, zmienne, przy czym najczęściej jest wśród nich [[arginina]]{{r\|Galczynski}}. Mikrocystyny i nodularyny są związkami stosunkowo trwałymi. W zacienionej wodzie mogą utrzymywać się do kilku miesięcy. Nie rozkładają się przy gotowaniu ani na powietrzu. Rozkłada je promieniowanie ultrafioletowe, przez co w [[strefa eufotyczna\|nasłonecznionej wodzie]] w ciągu jednego dnia może rozłożyć się ok. 40% mikrocystyn. Rozkładają je też silne [[utleniacz]]e, jak [[ozon]]{{r\|Galczynski}}. Słabo wnikają do większości komórek, ale są aktywnie przenoszone przez nośniki [[Kwasy żółciowe\|kwasów żółciowych]], przez co wnikają do [[hepatocyt]]ów. [[Inhibicja\|Inhibują]] [[fosfatazy]], niszczą [[cytoszkielet]], powodują [[apoptoza\|apoptozę]]. Do objawów zatrucia hepatotoksynami sinicowymi należą krwotoki wątroby. Ostre zatrucie prowadzi do niewydolności wątroby. Słabsze zatrucie może ostatecznie prowadzić do jej [[Karcynogeneza\|nowotworzenia]]{{r\|ug}}. Oprócz działania hepatotoksycznego mikrocystyny wywołują zmiany w [[limfocyty\|limfocytach]], zmiany skórne, gorączkę czy wymioty{{r\|zw}}. Mikrocystyny są wytwarzane przez przedstawicieli rodzajów ''[[Anabaena]]'', ''[[Microcystis]]'', ''[[Planktothrix]]'', ''[[Nostoc]]'', ''[[Anabaenopsis]]'', ''[[Woronichinia]]'' oraz ''[[Hapalosiphon]]'', a nodularyny – ''[[Nodularia]]''{{r\|ug}}. * [[endotoksyny\|endotoksyna]] – składnik ścian komórkowych; odpowiedzialna za objawy podrażnienia skóry, żołądka, jelit i [[worek spojówkowy\|spojówek]] * [[cylindrospermopsyna]] – powolnie działająca toksyna produkowana przez ''[[Cylindrospermopsis raciborski]]'' i ''[[Aphanizemenon ovalisporum]]'', [[hepatotoksyczność\|hepatotoksyczna]] i [[nefrotoksyczność\|nefrotoksyczna]] * [[saksytoksyna]] – produkowana przez ''[[Anabaena circinalis]]'', mająca cechy [[neurotoksyny\|neurotoksyn]], powodująca porażenie mięśni z następowym uduszeniem wskutek [[Niewydolność oddechowa\|niewydolności oddechowej]] * [[mikrocystyna]], [[nodularyna]] – produkowana przez ''[[Microcystis aeuruginosa]]'', ''[[Microcystis flos-aquae]]'' i ''[[Nodularia spumigena]]'', mająca cechy [[hepatotoksyny]], która uszkadza i niszczy [[hepatocyt]]y == Profilaktyka i leczenie == Linia 35 ⟶ 53: {{Zastrzeżenia\|Medycyna}} == Przypisy == ~~[[Kategoria:Dermatologia]]~~ {{Przypisy\| * <ref name="Galczynski">{{Cytuj \|autor = Gałczyński, Łukasz; Ociepa, Agnieszka \|tytuł = Toksyny wytwarzane przez sinice \|czasopismo = Ecological Chemistry and Enginering S \|numer = 1 \|wolumin = 15 \|s = 69–76 \|issn = 2084-4549 \|data = 2008 \|url = http://tchie.uni.opole.pl/freeECE/S_15_1/GalczynskiOciepa_15(S1).pdf <!-- \|archiwum = http://archive.is/CUclL \|zarchiwizowano = 2017-10-27 --> \|dostęp=o}}</ref> * <ref name="Spoof">{{Cytuj\| autor r= Lisa Spoof, Arnaud Catherine \|tytuł = Handbook of Cyanobacterial Monitoring and Cyanotoxin Analysis \|rozdział = Appendix 3. Tables of Microcystins and Nodularins \|s = 526–537 \|inni= Jussi Meriluoto, Lisa Spoof, Geoffrey A. Codd (red.)\|data = 2017 \|doi = 10.1002/9781119068761.app3 \|język=en \|dostęp=o}}</ref> * <ref name="ug">{{Cytuj \|tytuł = Związki toksyczne produkowane przez sinice \|url = http://ocean.ug.edu.pl/rcs/m03/pol_main.php?IdMenu=05 \|opublikowany = Pracownia Ekologii Biochemicznej Mikroorganizmów Uniwersytetu Gdańskiego \|data dostępu = 2017-10-17 \|archiwum = https://web.archive.org/web/20161125053720/http://ocean.ug.edu.pl/rcs/m03/pol_main.php?IdMenu=05 \|zarchiwizowano = 2016-11-25 }}</ref> * <ref name=zw>{{Cytuj \|autor = Zofia Walter \|tytuł = Budowa toksyn cyjanobakterii \|url = http://psjd.icm.edu.pl/psjd/element/bwmeta1.element.hdl_11089_14965 \|czasopismo = Acta Universitatis Lodziensis. Folia Biochimica et Biophysica \|wolumin = 14 \|data = 1999 \|s = 133–139 \|dostęp=o}}</ref> }} [[Kategoria:Algologia]] [[Kategoria:Toksyny]]

Toksyny sinicowe: Różnice pomiędzy wersjami