Makolągwa: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
poprawa linków
poprawa przek., drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
Linia 27:
|ranga podtaksonu = [[podgatunek|Podgatunki]]
|podtaksony =
* ''L. c. autochthona'' <small>(Clancey, 1946)</small>
* ''L. c. cannabina'' <small>(Linnaeus, 1758)</small>
* ''L. c. bella'' <small>(C. L. Brehm, 1845)</small>
* ''L. c. mediterranea'' <small>(Tschusi, 1903)</small>
* ''L. c. guentheri'' <small>(Wolters, 1953)</small>
* ''L. c. meadewaldoi'' <small>(Hartert, 1901)</small>
* ''L. c. harterti'' <small>(Bannerman, 1913)</small>
|status IUCN = LC
Linia 42:
|wikisłownik = makolągwa
}}
'''Makolągwa zwyczajna''', '''makolągwa'''{{r|ekomk}} (''Linaria cannabina'') – [[gatunek (biologia)|gatunek]] małego [[ptaki|ptaka]] z [[rodzina (biologia)|rodziny]] [[łuszczakowate|łuszczakowatych]] (Fringillidae).
 
== Występowanie ==
To ptak częściowo wędrowny, choć migruje na niedalekie i średnie odległości. Występowanie od zachodniej Europy, [[Wyspy Kanaryjskie|Wysp Kanaryjskich]], północnej Afryki po [[Bliski Wschód]] i [[Azja Środkowa|Azję Środkową]]. W Europie nie występuje w północnej części [[Półwysep Fennoskandzki|Fennoskandii]], północnej części europejskiej Rosji, na [[Islandia|Islandii]] oraz w niektórych rejonach Szkocji.
 
: W Polsce liczny ptak lęgowy krajobrazu rolniczego{{r|atlas2012}}. Występuje tu [[podgatunek nominatywny]] (''L. cannabina cannabina''). Według szacunków [[Monitoring Ptaków Polski|Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych]], w latach 2008–20122013–2018 krajowa populacja makolągwy wliczyła Polsce927&nbsp;000 liczyła 0,83–1,1 miliona&nbsp;415&nbsp;000 par lęgowych{{r|ocena2015biuletyn2019}}. Ptaka tego spotkać można w całym kraju, w tym w górach do [[Piętro kosodrzewiny|strefy kosówki]], czyli do wysokości 1800 m n.p.m. Najliczniej występuje w południowej Małopolsce, na Podkarpaciu ([[Niecka Nidziańska]], [[Kotlina Sandomierska]]), na [[Wyżyna Kielecka|Wyżynie Kieleckiej]] i [[Wyżyna Lubelska|Lubelskiej]]; najmniej liczny na Pomorzu, [[Ziemia lubuska|ziemi lubuskiej]], Mazurach, w Karpatach i Sudetach{{r|atlas2012}}. Przylatuje od marca do kwietnia, a odlatuje od września do października. W Polsce zimuje dość licznie i regularnie, a szczególnie w zachodnich dzielnicach. To sprawia, że liczne osobniki są osiadłe. Przez obszar Polski przelatują makolągwy kierujące się do Europy Zachodniej i Południowo-Zachodniej. Stada makolągw mogą być bardzo liczne. W historii ornitologii sierpień 1982 roku został zapamiętany jako miesiąc, w którym przez kilka wieczorów na wspólnym noclegowisku koło [[Cedynia|Cedyni]] nad Odrą naliczono 2800 ptaków (poza tym 2100 [[pliszka żółta|pliszek żółtych]] i 200 [[pliszka siwa|siwych]]), co było największym noclegowiskiem tego gatunku w Europie. Największe jesienne skupienie tych ptaków, na które natrafiono, liczyło prawie 5000 osobników.
== Systematyka ==
 
=== Podgatunki ===
WyróżnionoWyróżnia kilkasię siedem podgatunków ''L. cannabina''{{r|ioc|hbwa}}:
* ''L. cannabina autochthona'' – [[Szkocja]].
* ''L. cannabina cannabina'' – [[Europa]], zachodnia i południowo-środkowa [[Syberia]]. Na zachodzie osiąga [[Wyspy Brytyjskie]] poza Szkocją, na południu [[Pireneje]], północne [[Włochy]], północne [[Półwysep Bałkański|Bałkany]], [[Ukraina|Ukrainę]] oraz północny [[Kazachstan]]. Północne i wschodnie populacje zimują w południowych rejonach areału i na wybrzeżach. Duża część ptaków zimuje w basenie Morza Śródziemnego i innych regionach południowoeuropejskich.
: W Polsce liczny ptak lęgowy krajobrazu rolniczego{{r|atlas2012}}. Według szacunków [[Monitoring Ptaków Polski|Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych]], w latach 2008–2012 populacja makolągwy w Polsce liczyła 0,83–1,1 miliona par lęgowych{{r|ocena2015}}. Ptaka tego spotkać można w całym kraju, w tym w górach do strefy kosówki, czyli do wysokości 1800 m n.p.m. Najliczniej występuje w południowej Małopolsce, na Podkarpaciu ([[Niecka Nidziańska]], [[Kotlina Sandomierska]]), na [[Wyżyna Kielecka|Wyżynie Kieleckiej]] i [[Wyżyna Lubelska|Lubelskiej]]; najmniej liczny na Pomorzu, [[Ziemia lubuska|ziemi lubuskiej]], Mazurach, w Karpatach i Sudetach{{r|atlas2012}}. Przylatuje od marca do kwietnia, a odlatuje od września do października. W Polsce zimuje dość licznie i regularnie, a szczególnie w zachodnich dzielnicach. To sprawia, że liczne osobniki są osiadłe. Przez obszar Polski przelatują makolągwy kierujące się do Europy Zachodniej i Południowo-Zachodniej. Stada makolągw mogą być bardzo liczne. W historii ornitologii sierpień 1982 roku został zapamiętany jako miesiąc, w którym przez kilka wieczorów na wspólnym noclegowisku koło [[Cedynia|Cedyni]] nad Odrą naliczono 2800 ptaków (poza tym 2100 [[pliszka żółta|pliszek żółtych]] i 200 [[pliszka siwa|siwych]]), co było największym noclegowiskiem tego gatunku w Europie. Największe jesienne skupienie tych ptaków, na które natrafiono, liczyło prawie 5000 osobników.
* ''L. cannabina bella'' – [[Półwysep Krymski|Krym]], [[Anatolia|Azja Mniejsza]], [[Cypr]], [[Lewant]], na wschodzie przez [[Kaukaz (region)|Kaukaz]], północny [[Irak]] po [[Iran]] i południowo-zachodni [[Turkmenistan]], również [[Azja Środkowa]] od [[Afganistan]]u po południowo-zachodni [[Ałtaj]].
* ''L. cannabina mediterranea'' – [[Półwysep Iberyjski]], [[Baleary]], [[Korsyka]], [[Sardynia]], [[Sycylia]], południe [[Półwysep Apeniński|Półwyspu Apenińskiego]], [[BałkanyPółwysep Bałkański|bałkańskie]] wybrzeże [[Morze Adriatyckie|Adriatyku]], południowe Bałkany, [[Grecja]], północno-zachodnia Afryka (od [[Maroko|Maroka]] do północnej [[Tunezja|Tunezji]] oraz północna [[Libia]]).
* ''L. cannabina guentheri'' (syn. ''L. cannabina nana'') – [[Madera]].
* ''L. cannabina meadewaldoi'' – zachodnie i środkowe [[Wyspy Kanaryjskie]].
* ''L. cannabina harterti'' – wschodnie Wyspy Kanaryjskie.
Proponowane podgatunki ''taurica'' (opisany z okolic [[Symferopol]]u na Krymie), ''persica'' ([[Demawend]] w Iranie) i ''fringillirostris'' ([[Kaszmir (region)|Kaszmir]]) uznane za jaśniejsze odmiany podgatunku ''bella''{{r|hbwa}}.
 
== Charakterystyka ==
Linia 66 ⟶ 67:
 
=== Wymiary średnie ===
* Długośćdługość ciała 13–14 cm{{r|hbwa}}
* Rozpiętośćrozpiętość skrzydeł ok. 23 cm
* Masamasa ciała 15–26 g{{r|hbwa}}
=== Głos ===
Piosenkę tworzy szereg melodyjnych i fletowych trelów oraz gwizdów, które przeplecione są wabiącym głosem. Samiec potrafi nawet bardzo długo śpiewać na podwyższonym miejscu. W czasie lotu wydawany jest charakterystyczny głos. Prawdopodobnie dlatego w języku francuskim nazywają się „makolągwami melodyjnymi”.
 
== Biotop ==
Linia 86 ⟶ 87:
Dwa lub trzy [[lęg]]i w roku: w maju pierwszy, a na początku czerwca drugi. Składa 5–6 jaj o średnich wymiarach 13×18 mm, o wąskich, wydłużonych biegunach, skorupkach w kolorze białym z niebieskawym odcieniem i nielicznymi karminowymi plamkami.
=== Wysiadywanie i pisklęta ===
Od zniesienia ostatniego jaja trwa ok. 13 dni i jest w większości wykonywane przez samicę (czasem jednak samiec jej w tej czynności pomaga), a młode, [[gniazdowniki]], przebywają w gnieździe przez okres 2 tygodni. W tym okresie oboje rodzice karmią swe potomstwo najpierw owadami, a potem nasionami np. [[Mniszek pospolity|mniszka lekarskiego]], [[Tasznik pospolity|tasznika]], [[Rdest ptasi|rdestu ptasiego]] i [[Gwiazdnica|gwiazdnicy]].
 
== Pożywienie ==
Linia 95 ⟶ 96:
 
== Status i ochrona ==
[[Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody|IUCN]] uznaje makolągwę zwyczajną za [[gatunek najmniejszej troski]] (LC – ''Least Concern'') nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, szacujewstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji [[BirdLife International]] dla Europy z 2015 roku, zawiera się naw okołoprzedziale 50–100 milionów dorosłych osobników. TrendGlobalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy{{r|iucn}}.
 
Na terenie Polski gatunek tenmakolągwa jest objętyobjęta [[Gatunkowa ochrona zwierząt|ścisłą ochroną gatunkową]]<ref>Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt ({{Dziennik Ustaw|2016|2183}}).</ref>. Na ''Czerwonej liście ptaków Polski'' została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC){{r|clpp}}.
 
<br />Współczesne rolnictwo w znacznym stopniu tępi chwasty. To powoduje, że coraz częściej brakuje pokarmu dla makolągw.
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty [[Gatunkowa ochrona zwierząt|ścisłą ochroną gatunkową]]<ref>Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt ({{Dziennik Ustaw|2016|2183}})</ref>.
<br />Współczesne rolnictwo w znacznym stopniu tępi chwasty. To powoduje, że coraz częściej brakuje pokarmu dla makolągw.
 
== Zobacz też ==
Linia 106 ⟶ 108:
{{Przypisy|
<ref name="atlas2012">{{Cytuj książkę | autor = Kuczyński L., Chylarecki P. | tytuł = Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski. Rozmieszczenie, wybiórczość siedliskowa, trendy | wydawca = GIOŚ | miejsce = Warszawa | data = 2012 | isbn = 9788361227403 | url = https://monitoringptakow.gios.gov.pl/publikacje.html?file=files/pliki/publikacje/Atlas%20pospolitych%20ptakow%20legowych.pdf}}</ref>
<ref name="biuletyn2019">{{Cytuj pismo | autor = Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L. | tytuł = Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia | czasopismo = Biuletyn Monitoringu Przyrody | wolumin = 20 | strony = 1–80 | data = 2019 | url = https://otop.org.pl/wp-content/uploads/2020/03/Biuletyn20_2019.pdf}}</ref>
<ref name="clpp">{{Cytuj książkę | autor = Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L. | tytuł = Czerwona lista ptaków Polski | wydawca = OTOP, Marki | data = 2020 | url = https://otop.org.pl/wp-content/uploads/2021/01/CLPP_2020_fin.pdf}}</ref>
<ref name=hbwa>{{cytuj stronę | url = https://www.hbw.com/species/common-linnet-linaria-cannabina | autor = Clement, P. | rok = 2020 | tytuł = Common Linnet (''Linaria cannabina'') | praca = <em>del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.).</em> Handbook of the Birds of the World Alive | opublikowany = Lynx Edicions, Barcelona | archiwum = http://archive.vn/ZQ54a | zarchiwizowano = 2020-05-11}}</ref>
<ref name="ioc">{{Cytuj stronę |autor = F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.)|url = https://www.worldbirdnames.org/bow/finches/|tytuł = Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager |opublikowany = IOC World Bird List (v10.1) |język = en |data dostępu = 2020-04-26}}</ref>
<ref name="ekomk">Systematyka i nazwy polskie za: {{cytuj stronę|autor = P. Mielczarek, M. Kuziemko |url = http://listaptakow.eko.uj.edu.pl/passerines5.html#Carduelini |tytuł = Plemię: Carduelini Vigors, 1825 (wersja: 2019-05-02)|opublikowany = Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego |praca = Kompletna lista ptaków świata|data dostępu = 2019-09-23}}</ref>
<ref name="ocena2015">{{Cytuj pismo | autor = T. Chodkiewicz i inni | tytuł = Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012 | czasopismo = Ornis Polonica | wolumin = 56 | strony = 149–189 | data = 2015 | url = http://www.ornis-polonica.pl/_pdf/OP_2015_3_149-189.pdf}}</ref>
}}
 
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę |nazwisko=Vasak |imię=Pavel |tytuł=Ptaki leśne|wydawca=Delta |miejsce=Warszawa |rok=1993 |isbn= 83-85817-28-X}}
* {{cytuj książkę |nazwisko=Richarz |imię=Klaus |tytuł=Ptaki - Przewodnik |wydawca=Muza |miejsce=Warszawa |rok=2009 |isbn= 978-83-7495-018-3}}
 
== Linki zewnętrzne ==