Azja Zachodnia: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Aradek (dyskusja | edycje)
m Popups: Ujednoznacznienie linku z Akrotiri na Akrotiri (baza wojskowa)
m poprawa przek., WP:SK, WP:CHECK (przypisy #81)
Linia 4:
|grafika = [[Plik:Western Asia (orthographic projection).svg]]
|opis grafiki = Mapa Azji Zachodniej
|państwo = {{flaga|GBR}} ''[[Akrotiri (baza wojskowa)|Akrotiri]]''*<br />{{państwo|GE-AB}}**<br />{{państwo|AFG}}<ref name=na-Wyżynie>Część terytorium położona na Wyżynie Irańskiej.</ref><br />{{flaga|SAU}} [[Arabia Saudyjska|Arabia S.]]<br />{{państwo|ARM}}<br />{{państwo|AZE}}<br />{{państwo|BHR}}<br />{{państwo|CYP}}<br />{{flaga|Cypr Północny}} [[Cypr Północny|Cypr Płn.]]**<br />{{państwo|EGY}}<ref>Półwysep Synaj.</ref><br />{{flaga|GBR}} ''[[Dhekelia]]''*<br />{{flaga|Górski Karabach}} [[Górski Karabach|G. Karabach]]**<br />{{państwo|GEO}}<br />{{państwo|IRQ}}<br />{{państwo|IRN}}<br />{{państwo|ISR}}<br />{{państwo|YEM}}<br />{{państwo|JOR}}<br />{{państwo|QAT}}<br />{{państwo|KWT}}<br />{{państwo|LBN}}<br />{{państwo|OMN}}<br />{{flaga|Osetia Południowa}} [[Osetia Południowa|Osetia Płd.]]**<br />{{państwo|PAK}}<ref>Część terytorium położona name=na -Wyżynie Irańskiej.</ref><br />{{flaga|Palestyna}} [[Autonomia Palestyńska|Palestyna]]**<br />{{państwo|SYR}}<br />{{państwo|TUR}}<ref>Bez europejskiej części państwa.</ref><br />{{flaga|Zjednoczone Emiraty Arabskie}} [[Zjednoczone Emiraty Arabskie|ZEA]]<br /><br />* – baza wojskowa<br />** – [[Państwa nieuznawane|nieuznawane]]
|powierzchnia = 6 465 309&nbsp;km²
|miejscowości = [[Jerozolima]]; [[Konstantynopol]], czyli [[Stambuł]]; [[Teheran]]; [[Bagdad]]; [[Baku]]
Linia 43:
{{Osobny artykuł|Geografia Azji}}
 
Granice Azji Zachodniej wyznaczają od zachodu: [[Morze Śródziemne]], [[Morze Egejskie]], [[Morze Marmara]]; od północy: [[Morze Czarne]], [[Kaukaz (łańcuch górski)|Góry Kaukaz]], [[Morze Kaspijskie]] oraz [[Kopet-dag|Góry Kopet-dag]]; od wschodu: zachodnie granice [[Wyżyna Irańska|Wyżyny Irańskiej]] u podnóża [[Himalaje|Himalajów]]; od południa: [[Morze Arabskie]], [[Zatoka Adeńska]] i [[Morze Czerwone]]. Z [[PołudniowyStrony wschódświata|południowego wschodu]] wody [[Ocean Indyjski|Oceanu Indyjskiego]], wbijające się w tę część kontynentu przez [[Zatoka Omańska|Zatokę Omańską]] i [[Ormuz (cieśnina)|Cieśninę Ormuz]], tworzą [[Zatoka Perska|Zatokę Perską]].
 
Rejon w większości otoczony wodą. Linia brzegowa wynosi: 21867, a wkluczając Bahrajn i Cypr: 22810.
 
Najdalej wysuniętymi punktami są:
* na [[zachódStrony świata|zachodzie]] znajdujący się w Turcji [[Baba (przylądek)|Przylądek Baba]] (26°03′E), który jest równocześnie skrajnym punktem Azji;
* na [[wschódStrony świata|wschodzie]] podnóże [[Himalaje|Himalajów]], [[Hindukusz|Góry Hindukusz]] (63°04′E);
* na [[południeStrony świata|południu]] jemeński brzeg morski (12°60);
* na [[północStrony świata|północy]]y miasto [[Anapa]] w [[Rosja|Rosji]] (44°53N).
 
=== Klimat ===
Położenie geograficzne na wysokości [[Zwrotnik (geografia)|Zwrotnika Raka]] naznacza obszar Azji Zachodniej suchym i gorącym klimatem [[Klimat zwrotnikowy|zwrotnikowym]] i [[Klimat podzwrotnikowy|podzwrotnikowym]]. Dużą część rejonu zajmują [[pustynia|pustynie]] (w tym największa piaszczysta na świecie [[Ar-Rab al-Chali|Rub Al-Chali]]), na których (podobnie jak na Wyżynie Irańskiej) panuje [[klimat kontynentalny]]. Zachodnia część obszaru znajduje się pod wpływem [[klimat śródziemnomorski|klimatu śródziemnomorskiego]], jednakże środkowa część [[Anatolia|półwyspu Anatolijskiego]] nabiera cech [[klimat kontynentalny|klimatu kontynentalnego]] i wykazuje tendencje pustynnienia. Na górzystej północy, gdzie rozciągają się obszerne połacie lasów i żyzne doliny, dominuje [[klimat górski]]. Obejmuje on również [[Zagros|Góry Zagros]] rozpostarte od Kaukazu w kierunku Zatoki Perskiej.
 
Największe roczne opady (przekraczające 3000&nbsp;mm) notuje się w Górach Kaukazu, zaś najmniejsze na Pustyni Rub Al-Chali (średnia roczna wyznaczana przez kilka lat wynosi nieco powyżej 10&nbsp;mm)<ref>Por. {{cytuj stronę |url = http://www.saudiembassy.pl/Wstep,75.html |tytuł = Profil Arabii Saudyjskiej-Rolnictwo-Wstęp}}</ref>.
Linia 82:
Największym bogactwem naturalnym jest występująca w krajach Zatoki Perskiej [[ropa naftowa]]. Kiedyś spalany uboczny produkt wydobycia ropy, [[gaz ziemny]] jest dziś wykorzystywany w przemyśle i skraplany na sprzedaż.
 
Najbardziej urozmaicone złoża są w Iranie, gdzie poza ropą naftową i gazem ziemnym występują: [[żelazo]], [[boksyt]]y, [[miedź]], [[cynk]] i [[ołów]] oraz [[chrom]]. Również dużą różnorodnością zasobów kopalnych może poszczycić się Turcja, gdzie znajdują się bogate pokłady chromu oraz nieco mniejsze [[Węgiel brunatny|węgla brunatnego]] i żelaza. Na terytorium Izraela, Palestyny i Jordanii występują złoża [[Sole potasowepotasu|soli potasowych]], [[Fosforyty|fosforytów]] i [[Apatyty|apatytów]], natomiast w Libii złoża [[Siarka|siarki]].
 
Naturalne bogactwo terenów górzystych stanowią [[las]]y, w tym piękne lasy [[cedr]]owe.