Polsko-brytyjski układ sojuszniczy: Różnice pomiędzy wersjami

'''Polsko-brytyjski układ sojuszniczy''' – traktat [[sojusz]]niczy zawarty [[25 sierpnia]] [[1939]] pomiędzy [[Wielka Brytania|Wielką Brytanią]] a [[II Rzeczpospolita|Polską]]<ref>[[Rokowania]] trwały od 18 sierpnia. Negocjatorem strony polskiej był naczelnik Wydziału Prawno-Traktatowego MSZ [[Władysław Kulski]], brytyjskiej Gerald Fitzmaurice, drugi radca prawny Foreign Office.</ref>. W imieniu rządów polskiego oraz brytyjskiego podpisali go ambasador [[II Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]] w Wielkiej Brytanii [[Edward Bernard Raczyński|Edward Raczyński]] oraz sekretarz spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii lord [[Edward Wood (1. hrabia Halifaxu)|Edward Halifax]]. Umowa zawierała osiem artykułów jawnych<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Podpisanie aliansu polsko-angielskiego | czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] | strony = 1 | data = Nr 193 z 27 sierpnia 1939 | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=50611}}</ref> oraz 4 artykuły tajne. Zarejstrowany przez Sekretariat [[Liga Narodów|Ligi Narodów]] 3 stycznia 1940<ref>[http://www.worldlii.org/int/other/treaties/LNTSer/1940/5.html ''League of Nations Treaty Series'', vol. 199 No. 4665]</ref> zgodnie z wymogami stawianymi przez [[Traktat Wersalski]] w art. 18.

[[umowa międzynarodowa|Traktat]] sojuszniczy rozwijał wcześniejsze, jednostronne gwarancje brytyjskie z 31 marca 1939<ref>[https://avalon.law.yale.edu/wwii/blbk17.asp ''Statement by the Prime Minister in the House of Commons on March 31, 1939'']</ref> i gwarancje dwustronne zawarte w protokole podpisanym 6 kwietnia 1939<ref>[https://avalon.law.yale.edu/wwii/blbk18.asp ''Anglo-Polish communiqué issued on April 6, 1939'']</ref> w trakcie wizyty w [[Londyn]]ie [[Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Polska)|ministra spraw zagranicznych RP]] [[Józef Beck|Józefa Becka]] z brytyjskim sekretarzem spraw zagranicznych lordem Halifaxem. Traktat był dokumentem [[prawo międzynarodowe|prawa międzynarodowego]] zobowiązującym obie strony sygnujące do udzielenia sobie wzajemnej pomocy militarnej w przypadku agresji na jedną ze stron lub tzw. agresji pośredniej – na terytorium [[Wolne Miasto Gdańsk|Wolnego Miasta Gdańska]], [[Litwa|Litwy]], [[Belgia|Belgii]] i [[Holandia|Holandii]] i niezawierania odrębnego [[rozejm]]u ani [[traktat pokojowy|pokoju]] z [[agresor]]em. Składał się on z dwóch części – tekstu zasadniczego oraz tajnego protokołu wyjaśniającego jego pełny [[kontekst]]. Przewidywał wzajemną, pełną pomoc zbrojną wobec [[agresja (prawo)|agresji]] niewymienionego z nazwy „europejskiego mocarstwa”. Tajny aneks precyzował, że chodzi wyłącznie o [[Niemcy]]. W razie napaści innego państwa europejskiego strony miały się jedynie ''konsultować'' w sprawie środków, które miały być wspólnie zastosowane<ref>W praktyce wykluczało to przystąpienie Wielkiej Brytanii do wojny z [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. ''Dnia 17 września pozostała Rządowi RP jedynie ta nieokreślona stypulacja.'' (...) ''jednak'' (...) ''nawet artykuł 1-b tajnego protokołu nie doczekał się realizacji. Żadne konsultacje między obu rządami w sprawie [[Agresja ZSRR na Polskę|agresji radzieckiej na Polskę]] w ogóle się nie odbyły, być może dlatego, że w dniach od 18 do 30 września żaden rząd RP praktycznie nie istniał i nie funkcjonował.'' (J. Łojek ''Agresja 17 września'', s.42)</ref><ref>W wydanych w Paryżu (1977) wspomnieniach Kulski uznawał ograniczenie wzajemnych gwarancji do jednego [[przeciwnik]]a za sukces, bowiem w przeciwnym razie grozić miała Polsce wojna z Włochami. Zagrożenie ze strony innych państw pominął. Tamże, s.38n. Łojek sugeruje, iż gwarancję można było sformułować jako odpowiedź na agresję ze strony Rzeszy oraz jakiegokolwiek innego państwa europejskiego sprzymierzonego z nią przez jakikolwiek układ, ''które wspomagając Niemcy zbrojnie rozpoczęłoby otwarte działania wojenne przeciwko jednej z układających się stron'' (tamże s.41).</ref>. Traktat został zawarty na czas pięciu lat z automatycznym przedłużeniem bez określenia terminu w przypadku braku wypowiedzenia na 6 miesięcy przed upływem tego okresu. Nabierał mocy z chwilą podpisania, bez konieczności [[ratyfikacja|ratyfikacji]]. Spisany w języku [[angielski]]m, z zastrzeżeniem, że [[polski]] przekład będzie równie [[język autentyczny|miarodajny]]. Była to pierwsza formalna dwustronna umowa sojusznicza Wielkiej Brytanii z krajem na wschód od linii [[Ren]]u.

{{Osobny artykuł|Kampania wrześniowa|Dziwna wojna}}Chociaż ustalenia układu zobowiązywały Wielką Brytanię do pełnej i natychmiastowej pomocy Polsce w razie agresji [[III Rzesza|III Rzeszy]], to rzeczywistość nie spełniła polskich oczekiwań. Wielka Brytania 3 września 1939 r. [[Wypowiedzenie wojny|wypowiedziała wojnę]] Niemcom<ref>Podobnie uczyniła Francja, którą z Polską łączył [[Lokarneńskie traktaty|traktat gwarancyjny]] z 1925 r.</ref>. Jednak prócz [[blokada morska|blokady morskiej]] Niemiec (w której został w dniu [[17 września]] [[1939]] r. zatopiony lotniskowiec [[HMS Courageous (1916)|HMS „Courageous”]]) i nalotu samolotów [[Royal Air Force|RAF]] na niemieckie bazy morskie w [[Wilhelmshaven]], [[Cuxhaven]] i Brunsbuttelkoog w dniu 5 września nie podjęła żadnych poważnych działań militarnych wobec Niemiec w 1939 roku<ref>Dotyczy to działań lotniczych, gdyż siły lądowe Wielkiej Brytanii ([[Brytyjski Korpus Ekspedycyjny|BEF]]) nie przekraczały ówcześnie 9 dywizji z nieliczną bronią pancerną.</ref>. Zamiast tego sojusznicy Polski podjęli dość niezrozumiałe przedsięwzięcia, które przeszły do historii jako tzw. „[[dziwna wojna]]”. W okresie późniejszym natomiast polsko-brytyjski układ sojuszniczy stał się podstawą do tworzenia oddziałów [[Polskie Siły Zbrojne|Polskich Sił Zbrojnych]] na terytorium [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] i krajów [[Imperium brytyjskie|Imperium Brytyjskiego]].