Roman I Lekapen: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
rozbudowa artykułu |
||
Linia 11:
|dewiza =
|1. tytuł = [[Cesarze bizantyńscy|Cesarz bizantyński]]
|1. od = [[
|1. do = [[944]]
|1. koronacja =
|1. poprzednik = [[Konstantyn VII Porfirogeneta]]
|1. następca = [[Stefan Lekapen]], [[Konstantyn Lekapen]]
|dynastia =
|data urodzenia = [[870]]
Linia 37:
|wikicytaty =
}}
'''Roman I Lekapen''', gr. '''Romanos Lakapēnos''' (ur. [[870]], zm. [[15 czerwca]] [[948]]) – [[cesarz]] [[cesarstwo Bizantyńskie|bizantyński]] w latach
== Życiorys ==
===Droga do władzy===
Pochodził z chłopskiej, armeńskiej rodziny. Był [[drungarios]]em – dowódcą floty cesarskiej w czasie wojen z [[Historia Bułgarii (681–1018)|Bułgarią]] cara [[Symeon I|Symeona I]]. W ich trakcie okazał się znacznie lepszym dowódcą niż stawiani na czele wojsk wysoko urodzeni arystokraci (jak np. [[Leon Fokas]]), dlatego wkrótce jego wpływy rosły, zwłaszcza, że matka małoletniego cesarza, [[Zoe Karbonopsina|cesarzowa Zoe]] nie potrafiła ani pokonać Bułgarów, ani zawrzeć z nimi trwałego pokoju. W 919 został [[regent]]em do czasu uzyskania dorosłości przez cesarza [[Konstantyn VII Porfirogeneta|Konstantyna VII Porfirogeneta]]. Usunął cesarzową Zoe do klasztoru, a Leona Fokasa, który chciał podnieść bunt pojmał i kazał oślepić. W maju 919 roku wydał za młodego cesarza swoją córkę [[Helena Lekapena|Helenę]]. 24 września 920 roku uzyskał do cesarskiego zięcia tytuł cezara i wkrótce (17 grudnia 920) został współcesarzem. Niedługo później został głównym cesarzem, i usunął na drugi plan swojego podopiecznego, choć nigdy formalnie nie pozbawił go tytułu. Młody cesarz zajął się pisarstwem i ta koegzystencja na dworze miała funkcjonować kolejne ćwierć wieku<ref name="Ostrogorski1">{{Cytuj książkę | autor = Georgij Ostrogorski | tytuł = Dzieje Bizancjum | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 2012 | strony = 271 | isbn = 978-83-01-16926-8}}</ref>.
===Konflikt z Bułgarią===
Roman przejął władzę w krytycznym dla Bizancjum momencie, gdy przewagę militarną na lądzie miał car Symeon, który kilkukrotnie oblegał Konstantynopol, choć pozbawione floty wojska bułgarskie nie mogły zdobyć potężnie ufortyfikowanej stolicy. Symeon uzyskał po wcześniejszych sukcesach uznanie swego carskiego tytułu i obietnicę wydania za Konstantyna swej córki, licząc przy tym, że w ten sposób przejmie władzę w Konstantynopolu i nad całym cesarstwem. Gdy plany te pokrzyżował Roman, który sam został teściem cesarza i zagarnął władzę, wojna była nieunikniona. W 923 roku Symeon zdobył [[Adrianopol]] i ponownie zagroził Konstantynopolowi. Usiłował przy tym wejść w sojusz z [[Arabowie|Arabami]] z [[Egipt]]u dysponującymi flotą. Plany te pokrzyżowała jednak dyplomacja bizantyńska. Cesarz podarkami i obietnicami trybutu odsunął zagrożenie powstania wrogiego sojuszu<ref name="Ostrogorski2">{{Cytuj książkę | autor = Georgij Ostrogorski | tytuł = Dzieje Bizancjum | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 2012 | strony = 272 | isbn = 978-83-01-16926-8}}</ref>. W [[924]] odparł ataki Symeona na stolicę i we wrześniu spotkał się z nim osobiście. Uznał tytuł carski Symeona, ale nie chciał słyszeć o żadnych koncesjach terytorialnych. W kolejnych latach rywalizacja bułgarsko-bizantyjska przeniosła się na zachód, gdzie walczono o wpływy w księstwie [[Serbia|serbskim]] i w [[Chorwacja|Chorwacji]]. Symeon w końcu zdołał włączyć Serbię do swego państwa, ale w sprzymierzonej z Romanem Chorwacji poniósł porażkę i w 927 roku zmarł. Było to wybawienie dla Bizancjum – jego syn [[Piotr I (car Bułgarii)|Piotr]] był bowiem skłonny do zawarcia pokoju za cenę uznania jego tytułu, niezależnego [[Bułgarski Kościół Prawosławny|patriarchatu bułgarskiego]] oraz rękę wnuczki cesarza Romana, Marii Lekapeny<ref name="Ostrogorski3">{{Cytuj książkę | autor = Georgij Ostrogorski | tytuł = Dzieje Bizancjum | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 2012 | strony = 273 | isbn = 978-83-01-16926-8}}</ref>.
=== Reformy ===
Cesarz skodyfikował prawo, głównie prawo pierwokupu ziemi przez krewnych i sąsiadów zmarłego lub niewypłacalnego chłopa, co miało zapobiegać skupowaniu ziemi przez możnowładców. Roman był pierwszym cesarzem, który zauważył ten problem i starał się mu przeciwdziałać wydając kolejne nowele powtarzające zakaz skupu ziemi drobnych posiadaczy i nakazywał zwrot nieprawnie zagarniętych dóbr. Doprowadziło to to do konfliktu z warstwą posiadaczy ziemskich i urzędników, którzy rywalizowali z państwem o władzę nad chłopami. Dla cesarstwa drobni posiadacze byli źródłem rekrutów do armii i pieniędzy z podatków – gdy przestawali być niezależnymi posiadaczami i stawali się poddanymi wielkich panów państwo traciło i dochody i żołnierzy<ref name="Ostrogorski4">{{Cytuj książkę | autor = Georgij Ostrogorski | tytuł = Dzieje Bizancjum | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 2012 | strony = 277-80 | isbn = 978-83-01-16926-8}}</ref>. Cesarz pisał o tym wprost w noweli prawnej: ''Z istnieniem drobnej własności ziemskiej wiążą się ogromne korzyści: ona to bowiem dostarcza państwu rekruta i jest głównym płatnikiem podatków. Wraz z zanikiem drobnej własności podupadnie nasz skarb i nasze wojsko.''<ref name="Ostrogorski5">{{Cytuj książkę | autor = Georgij Ostrogorski | tytuł = Dzieje Bizancjum | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 2012 | strony = 277 | isbn = 978-83-01-16926-8}}</ref>
[[Plik:Melitene by the Byzantines in 934 from the Chronicle of John Skylitzes.jpg|thumb|Zdobycie Melitene przez wojska bizantyńskie w 934. Ilustracja z madryckiego rękopisu ''Kroniki'' [[Jan Skylitzes|Jana Skylitzesa]]]]
[[Plik:Byzantines repel the Russian attack of 941.jpg|thumb|Bizantyńczycy odpierają atak Rusinów w 941. Ilustracja z madryckiego rękopisu ''Kroniki'' Jana Skylitzesa]]
=== Wojny ===
Jako dawny dowódca floty Roman troszczył się o jej wzmocnienie. Szybko przyniosło to efekty, gdy w 924 roku okręty bizantyńskie zniszczyły koło [[Lemnos]] piracką eskadrę Leona z Trypolisu, dzięki czemu Bizancjum odzyskało kontrolę nad [[Morze Egejskie|Morzem Egejskim]]<ref name="Ostrogorski6">{{Cytuj książkę | autor = Georgij Ostrogorski | tytuł = Dzieje Bizancjum | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 2012 | strony = 281 | isbn = 978-83-01-16926-8}}</ref>. Na lądzie najwybitniejszym dowódcą był Ormianin [[Jan Kurkuaz]]. W 931 roku zdobył on ważną twierdzę – [[Malatya|Melitene]], którą Arabowie na krótko odzyskali, by stracić ostatecznie w 934 roku. Później jednak Kurkuaz został pokonany przez [[Hamdanidzi|Hamdanidów]] (938) i musiał zawrócić nad [[Bosfor]] by odeprzeć nowy najazd [[Rusini|Rusinów]] (941). Wyprawę ruską pobito zarówno na lądzie, jak i na morzu. Jednak kilka lat później (944), w obliczu kolejnego najazdu odnowiono umowę z 911 roku, choć na korzystniejszych dla Bizancjum warunkach{{r|Ostrogorski6}}. Po zażegnaniu niebezpieczeństwa z północy Kurkuaz ruszył znów na wschód i w 943 zdobył [[Martyropolis]], [[Dara (Mezopotamia)|Darę]] i [[Nisibis]] i obległ [[Şanlıurfa|Edessę]], którego obrońcy wydali Bizantyńczykom tzw. [[mandylion]] – chustę z odbitą twarzą [[Jezus Chrystus|Jezusa]]<ref name="Ostrogorski7">{{Cytuj książkę | autor = Georgij Ostrogorski | tytuł = Dzieje Bizancjum | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 2012 | strony = 282 | isbn = 978-83-01-16926-8}}</ref>. Jej przewiezienie do Konstantynopola i uroczystości z tym związane były wielkim, choć ostatnim tryumfem cesarza. Wkrótce potem sędziwy władca został pozbawiony władzy przez własnych synów.
===Próba założenia dynastii===
Po ugruntowaniu swojej władzy Roman do godności współcesarzy podniósł własnych synów: 20 maja 921 roku [[Krzysztof Lekapen|Chrystofora (Krzysztofa)]], 25 grudnia 924 [[Konstantyn Lekapen|Konstantyna]] i [[Stefan Lekapen|Stefana]]. Czwartego syna, [[Teofilakt (patriarcha Konstantynopola)|Teofilakta]] uczynił w 933 roku [[Patriarcha Konstantynopola|patriarchą Konstantynopola]], choć ten miał zaledwie 16 lat<ref name="Ostrogorski8">{{Cytuj książkę | autor = Georgij Ostrogorski | tytuł = Dzieje Bizancjum | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 2012 | strony = 275-76 | isbn = 978-83-01-16926-8}}</ref>. Chrystofor miał być następcą ojca w miejsce prawowitego cesarza Konstantyna Porfirogenety, zmarł jednak w 931 roku. Młodsi synowie długo byli tylko formalnymi współwładcami i w końcu po latach postanowili sięgnąć po władzę. [[16 grudnia]] [[944]] na rozkaz Stefana i Konstantyna ich ojciec został aresztowany i zesłany na wyspę [[Adalar|Proti]] (dziś Kınalıada), gdzie zmarł 15 czerwca 948 jako mnich. Jednak synowie Romana nie utrzymali się u władzy. Pozostający przez 25 lat w cieniu teścia Konstantyn Porfirogeneta nakazał wkrótce aresztować szwagrów i usunąć ich ze stolicy (27 stycznia 945), a później rozkazał zgładzić<ref name="Ostrogorski9">{{Cytuj książkę | autor = Georgij Ostrogorski | tytuł = Dzieje Bizancjum | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 2012 | strony = 283 | isbn = 978-83-01-16926-8}}</ref>.
== Rodzina ==
Z małżeństwa z [[Teodora (żona Romana I)|Teodorą]] (zm.
* [[Krzysztof Lekapen|Krzysztofa Lekapena]], współcesarza w latach
* [[Stefan Lekapen|Stefana Lekapena]], współcesarza w latach
* [[Konstantyn Lekapen|Konstantyna Lekapena]], współcesarza w latach
* [[Teofilakt (patriarcha Konstantynopola)|Teofilakta Lekapena]], patriarchę Konstantynopola, (zm. 956);
* [[Helena Lekapena|Helenę Lekapenę]], żonę cesarza Konstantyna VII Porfirogeneta, (zm. 961);
* Agatę Lekapenę, żonę Romana Argyrosa, babcię cesarza [[Roman III Argyros|Romana III Argyrosa]].
| |||