Wielkie odkrycia geograficzne: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Wycofano ostatnie 2 zmiany treści (wprowadzone przez 95.172.184.142 oraz 178.42.249.26) i przywrócono wersję 64337482 autorstwa Muzyk98 / eksperyment?
Znacznik: Ręczne wycofanie zmian
drobne redakcyjne
Linia 8:
== Tło historyczne ==
=== Średniowieczna geografia i nawigacja ===
Warunkiem wielkich odkryć geograficznych była rozbudzona ciekawość, chęć podróżowania o na wpóławanturniczym charakterze oraz wiedza geograficzna i warunki techniczne, które umożliwiałyby daleką eksplorację podróżniczą. Wszystkie te warunki zostały spełnione wskutekw skutek kumulacji wiedzy i postępu technicznego w Europie późnego średniowiecza.
Wiedza geograficzna [[Europa Zachodnia|Europy Zachodniej]] wczesnego średniowiecza nie wyszła poza osiągnięcia [[Klaudiusz Ptolemeusz|Ptolemeusza]] i [[Strabon]]a, i podobnie jak wiedza starożytna miała częściowo charakter legendarny. WskutekW skutek upadku [[cesarstwo zachodniorzymskie|cesarstwa zachodniorzymskiego]], a później odizolowania Europy Zachodniej przez państwa [[muzułmanin|muzułmańskie]], wiedza ta została częściowo zapomniana. Wstrząs najazdu [[Imperium mongolskie|mongolskiego]] z 1241 r. uświadomił Europejczykom, że legendarne krainy Azji są nie tylko rzeczywistością, ale i zagrożeniem. Z inicjatywy [[papież]]y przedsięwzięto na [[Daleki Wschód]] kilka wypraw misyjno-zwiadowczych, dzięki którym Europa po raz pierwszy otrzymała relacje z pierwszej ręki o [[Chiny|Chinach]] i innych krainach regionu<ref>Jean-Paul Roux, Średniowiecze szuka drogi w świat, Warszawa: Książka i Wiedza, 1969.</ref>. W ślad za wysłannikami papieskimi podążyli kupcy. Relacja jednego z nich – [[Marco Polo]]<ref>Marco Polo, Opisanie świata, Warszawa 2010.</ref> – stała się jedną z najsłynniejszych opowieści podróżniczych w historii. Wyprawy lądowe trwały jednak wiele lat. Ich efekt był niepewny nie tylko ze względu na odległość, ale i niebezpieczeństwa, szczególnie dla chrześcijan podróżujących przez niestabilne politycznie kraje muzułmańskie. Wyprawy te nie przyniosły rozwoju geografii w sensie naukowym, ale rozszerzyły i urealniły europejskie wyobrażenia o świecie.
 
[[Geografia]] i [[kartografia]] jako nauka we wczesnym średniowieczu nie istniały. Mapy miały charakter symboliczny i służyły celom dydaktyczno-teologicznym ([[Mappa mundi|Mappae mundi]]). Jednak elity intelektualne średniowiecza przechowały starożytną wiedzę o kulistości ziemi, rozpowszechnionej przez najpopularniejszy podręcznik astronomii [[Sacrobosco|Johannesa de Sacrobosco]] „Tractatus de Sphaare” wydany ok. 1250 r., a szczególnie przez poczytne w późnym średniowieczu dzieło kardynała [[Pierre d’Ailly|Pierre’a d’Ailly]] „Imago mundi”, wyd. w 1410. Kluczowy dla dalekich podróży był rozwój kartografii. Od XIII wieku zaczęto sporządzać niezwykle dokładne mapy wybrzeży, zaopatrzone w pierwsze siatki kartograficzne, tzw. [[portolan]]y. W przeciwieństwie do wcześniejszych map miały one charakter praktyczny. Początkowo opisywały one wybrzeża [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]], potem [[Morze Czarne|Morza Czarnego]] i Europy Północnej<ref>{{cytuj |autor = Silvio A. Bedini |rozdział = Portolan chart|redaktor=Joseph R. Strayer |tytuł = Dictionary of the Middle Ages |wydawca = Charles Scribner’s Sons |miejsce = New York |data = 1988 |wolumin = 10|s=33–35}}</ref>.
Linia 15:
{{Osobny artykuł|Odkrycia i badania Afryki}}
 
Od XIII wieku wraz z rozwojem miast i handlu nastąpił ogromny postęp w dziedzinie [[żegluga|żeglugi]]. Wyprawy oceaniczne nie były możliwe na łodziach wiosłowych, w których stosunek ilości załogi (głównie wioślarzy) do objętości kadłuba nie pozwalał na zgromadzenie na statku dostatecznej ilości zaopatrzenia. Do rewolucyjnych zmian doszło wskutekw skutek udoskonalenia żaglowców, intensywne zwłaszcza od XIII wieku. Wielomasztowe [[ożaglowanie rejowe]] i kształt kadłuba umożliwiły płynięcie pod wiatr. Zmniejszenie ilości załogi i zwiększenie objętości kadłuba pozwoliły na zabranie wielkiej ilości zaopatrzenia, szczególne słodkiej wody. [[Ster]] stępkowy znacznie usprawnił manewrowanie. Efektem całej serii wynalazków [[szkutnictwo|szkutniczych]] były nowe typu statków: [[nef]], [[karaka]] i [[karawela]] – pierwsze pełnomorskie żaglowce, uniezależnione eksploatacyjnie od bliskości lądu.
 
W dziedzinie [[nawigacja|nawigacji]] postęp również nastąpił od wieku XIII. Wykorzystując znaną [[Arabowie|Arabom]] (lub odkrytą samodzielnie) [[igła magnetyczna|igłę magnetyczną]], osadzono ją w skrzynce, konstruując [[busola|busolę]], co umożliwiło utrzymywanie kursu niezależnie od widoku gwiazd. Wykorzystywano znany [[Starożytna Grecja|starożytnym Grekom]] [[Kwadrant (instrument)|kwadrant]] i [[astrolabium]] do mierzenia odległości kątowych między horyzontem a ciałami niebieskimi, co pozwalało na określenie [[szerokość geograficzna|szerokości geograficznej]]. Najwięcej kłopotów sprawiał pomiar czasu, niezbędny do ustalania [[długość geograficzna|długości geograficznej]], do którego nadal stosowano w nawigacji [[klepsydra|klepsydrę]]. Niewiele dawało to jednak podczas żeglugi na nieznanych wodach. Tutaj najcenniejszym kapitałem była zgromadzone przez pojedynczych żeglarzy wiedza i doświadczenie praktyczne, dotyczące wiatrów, prądów czy pogody.