Dynastia Qing: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Po otwarciu archiwów: drobne redakcyjne
Linia 30:
Około połowy XX wieku w historiografii chińskiej porzucono dynastyczny, konfucjański model opisywanie dziejów kraju{{odn|Rowe|2009| s = 2}}. Zgodnie z [[Leninizm|leninowską]] tezą, że [[Cywilizacja zachodnia|zachodni]] [[imperializm]] był najbardziej dominującą siłą w nowożytnej historii Chin, [[Chińska Akademia Nauk]] a później [[Chińska Akademia Nauk Społecznych]], zorganizowały naukowców w dwa odrębne instytuty badawcze: Instytut Historii oraz Instytut Historii Współczesnej. Również na [[Tajwan (wyspa)|Tajwanie]], władze [[Republika Chińska|republikańskie]] pod silnym wpływem tak zwanej [[Teoria modernizacji|teorii modernizacji]], podzieliły historyków z [[Academia Sinica]] na Instytut Historii i Filologii oraz Instytut Historii Współczesnej. Zarówno historycy republikańscy, jak i [[Komunizm|komunistyczni]], uznali że końcem okresu Chin starożytnych i początkiem Chin nowożytnych były [[I wojna opiumowa]], a konkretnie kończący ją [[traktat nankiński]] z 1842 roku{{odn|Rowe|2009| s = 3}}. W [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]] najwybitniejszy znawca historii Chin, [[John King Fairbank]] z [[Uniwersytet Harvarda|Uniwersytetu Harvarda]] – który pisał podręczniki, szkolił naukowców dla uniwersytetów i opublikował szereg monografii o historii najnowszej Chin – mocno utrwalił w [[Cywilizacja zachodnia|zachodniej]] nauce pogląd, zgodnie z którym historia nowożytnych Chin zaczęła się w 1842 roku. Wcześniejsze dzieje były dla Fairbanka i jego uczniów historią ''tradycyjnych Chin'', podczas gdy ''nowoczesne Chiny'' powstały wskutek ''szoku wojny opiumowej''{{odn|Rowe|2009| s = 2}}. Utarła się wówczas teza, że rządy dynastii mandżurskiej był to okres stagnacji, a nawet regresu. Wprowadzenie zmian miało rozpocząć się dopiero wraz z reakcją Chin na Zachód. Podręczniki historii Chin zawierały krótkie, krytyczne opisy pierwszych dwóch wieków Qing, ale większą ich część zajmowała epoka po 1842 roku, czyli okres tak zwanej ''modernizacji Chin''{{odn|Rowe|2009| s = 3–4}}.
 
Znaczna część krytyki rządów dynastii mandżurskiej skupiała się na sztywności [[rytuał]]u, [[Hierarchia społeczna|hierarchii społecznej]], [[Ksenofobia|ksenofobicznym]] [[nacjonalizm]]ie, [[Autorytaryzm (ustrój)|autorytaryzmie]] i [[Stagnacja gospodarcza|stagnacji ekonomicznej]]. Społeczeństwo epoki Qing przedstawiano jako [[Konserwatyzm|ultrakonserwatywne]] i [[Społeczeństwo otwarte|zamknięte]]{{odn|Rowe|2009| s = 4}}. Jak stwierdził jeden z najwybitniejszych chińskich historyków [[Komunizm|komunistycznych]], [[Guo Moruo]]: ''to, że Qing podbili Chiny i rządzili krajem przez ponad 200 lat, jest naprawdę kuriozalne''. Guo obliczył, że Chińczycy przeważali liczebnie nad Mandżurami w stosunku 350:1. Również inni badacze mieli poważne trudności z wyjaśnieniem przyczyn tego faktu{{odn|Elliott|2001| s = 3}}. XX-wieczni chińscy intelektualiści – zmagających się z kwestią tożsamości Chin, a właściwie przetrwania kraju w świecie zdominowanym przez państwa Zachodu – próbowali zrozumieć, jak garstka zacofanych Mandżurów rządziła przez 268 lat imperium, które zamieszkiwało kilkaset milionów ludzi. Dla Chińczyków był to problem wstydliwy{{odn|Elliott|2001| s = 3}}. [[Stany Zjednoczone|Amerykański]] historyk {{Link-interwiki|pl= Philip A. Kuhn|język = en|tam=Philip A. Kuhn|tekst=Philip Kuhn}} odpowiedział na paradoks Guo wyjaśnieniem, zgodnie z którym ''polityka władców Qing realizowała interesy zarówno kosmopolitycznego, uniwersalnego imperium, jak i interesy narodowej mniejszości. Monarchia mandżurska musiała wyrażać swoją supremację zarówno w trybie kosmopolitycznym, jak i etnicznym. Obie te strony były potrzebne do rozwiązania podstawowego problemu reżimu: jak rządzić uniwersalnym imperium jako prawowita dynastia, a jednocześnie zachować spójność i rozmach elity, która dokonała podboju''{{odn|Elliott|2001| s = 3}}. Inny amerykański badacz, {{Link-interwiki|pl= Frederic Wakeman|język = en|tam=Frederic Wakeman|tekst=Frederic Wakeman}}, uważał że podstawą która pozwoliła Qing tak długo rządzić Chinami, była polityka ''mandżurskiego [[apartheid]]u''. Jej najdobitniejszym wyrazem był dla Wakemana mur, dzielący [[Pekin]] na dwa odrębne miasta{{odn|Elliott|2001| s = 98}}.
 
Znaczna część krytyki rządów dynastii mandżurskiej skupiała się na sztywności [[rytuał]]u, [[Hierarchia społeczna|hierarchii społecznej]], [[Ksenofobia|ksenofobicznym]] [[nacjonalizm]]ie, [[Autorytaryzm (ustrój)|autorytaryzmie]] i [[Stagnacja gospodarcza|stagnacji ekonomicznej]]. Społeczeństwo epoki Qing przedstawiano jako [[Konserwatyzm|ultrakonserwatywne]] i [[Społeczeństwo otwarte|zamknięte]]{{odn|Rowe|2009| s = 4}}. W dominującej [[Narracja (retoryka)|narracji]] XX-wiecznych chińskich historyków, Qing ponosili winę za niepowodzenia w obronie przed [[Cywilizacja zachodnia|zachodnim]] [[imperializm]]em, ponieważ ''sprzedali kraj w celu uratowania dynastii''. Dlatego polityka Mandżurów doprowadziła do narodowej hańby, zanim ostatecznie obaliła samą dynastię. W [[Marksizm|marksistowskiej]] odmianie tej narracji, Qing rządzili źle, ponieważ byli zacofani społecznie i terrorem utrzymywali w Chinach [[feudalizm]]. Dlatego zwycięstwo zachodniego [[kapitalizm]]u i poniżenie Chin były nieuchronne{{odn|Elliott|2001| s = 25}}.
 
=== Po otwarciu archiwów ===