Siergiej Uwarow: Różnice pomiędzy wersjami

W 1833 objął urząd ministra oświaty Imperium Rosyjskiego<ref name="bill282">{{cytuj książkę |autor = Billington J. H. | tytuł = Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej| wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego| miejsce = Kraków| rok = 2008| strony = 282–284| isbn = 978-83-233-2319-8}}</ref>. Autor formuły „prawosławie, samowładztwo, ludowość”, określanej także jako teoria oficjalnej ludowości, która stała się ideologicznym fundamentem polityki kolejnych carów rosyjskich począwszy od [[Mikołaj I Romanow|Mikołaja I]]. Ogłoszona w 1833<ref>[[Jan Kucharzewski]] utrzymuje, iż Uwarow nie był pomysłodawcą, gdyż już okólnik [[Aleksander Szyszkow|Aleksandra Szyszkowa]] (ministra oświaty 1824 - 1828) zawierał podobne zasady. ''Troista formuła Uwarowa: prawosławie, samowładztwo, narodowość, właściwie proklamowana została już w tym szyszkowowskim reskrypcie.'' (...) ''młodzież obcoplemienna ma pilnie studiować język rosyjski'' (...) ''Przede wszystkim zaś należy się przejąć myślą iż oświata sama przez się jest szkodliwa bez prawdziwej moralności, którą znów wierni znaleźć mogą jedynie na łonie cerkwi prawosławnej.'' ([https://ia800201.us.archive.org/19/items/epokapaskiewiczo00kuch/epokapaskiewiczo00kuch.pdf ''Epoka Paskiewiczowska''] s. 14).</ref> formuła oznaczała uznanie samowładztwa carskiego za niezbędny fundament funkcjonowania Imperium Rosyjskiego, [[Rosyjski Kościół Prawosławny|Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego]] – za źródło ideałów etycznych respektowanych przez społeczeństwo rosyjskie, zaś lud rosyjski – za stronnika i obrońcę panującej dynastii [[Romanowowie|Romanowów]]<ref>{{cytuj książkę odn|autor = Riasanovsky N. V., |Steinberg M. D. | tytuł = Historia Rosji| wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego| miejsce = Kraków| rok = 2009| strony s= 334| isbn = 978-83-233-2615-1}}</ref>. James Billington określa Uwarowa jako głównego ideologa rosyjskiego kontroświecenia<ref name="bill282"/>. [[Siergiej Sołowjow (historyk)|Siergiej Sołowjow]] twierdzi, że tworząc swoją formułę Uwarow nie utożsamiał się w istocie z żadnym z jej członów: nie był człowiekiem wierzącym, popierał idee [[liberalizm|liberalne]] (niedające się pogodzić z koncepcją władzy absolutnej), nie znał literatury i kultury rosyjskiej, sam zaś pisał wyłącznie po [[język niemiecki|niemiecku]] lub [[język francuski|francusku]]<ref>{{cytuj książkę | autor = [[Michaił Heller|Heller M.]]| tytuł = Historia Imperium Rosyjskiego| wydawca = Książka i Wiedza| miejsce = Warszawa| rok = 2009| strony = 558| isbn = 978-83-05-13522-1}}. Por. ''Epoka Paskiewiczowska'', s. 235.</ref>. [[Ludwik Bazylow]] podkreśla, że w literaturze Uwarowa ocenia się często jako karierowicza pozbawionego zasad, chociaż niewątpliwie wykształconego; wymieniony historyk nie zgadza się w pełni z tą oceną<ref name="baz"/>. Według Andrzeja Wierzbickiego koncepcja Uwarowa w rzeczywistości nie stała się oficjalną doktryną państwa, a jedynie inspirowała słowianofilów, zaś na jej bazie teoretyk [[Nacjonalizm rosyjski|rosyjskiego nacjonalizmu]] [[Pawieł Kowalewski]] stworzył zmodyfikowaną triadę ''samodzierżawie, prawosławie, russkoje jedinodierżawie''. Przyczyną, dla której uwarowowska ''narodnost''' nie zyskała całkowitego uznania władcy, były obawy, że odwoływanie się do ludu jako źródła legitymizacji władzy podważa zasadę legitymizmu dynastycznego, a także może wywołać antagonizmy etniczne<ref>A. Wierzbicki, ''Russkij i rossijskij narod w teorii i praktyce etnopolityki w Rosji'' [w:] red. S. Bieleń, A. Skrzypek, ''Rosja. Refleksje o transformacji'', Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2010, s. 144.</ref>.

W okresie sprawowania urzędu ministra oświaty przez Uwarowa rząd prowadził działania na rzecz centralizacji i ujednolicenia systemu nauczania w całym kraju. Propagowano przy tym sformułowaną przez ministra oficjalną ideologię oraz dążono do wyeliminowania wszelkiej intelektualnej opozycji wobec niej. Docelowo każdy Rosjanin miał uzyskiwać jedynie takie wykształcenie, które odpowiadałoby jego pochodzeniu społecznemu<ref>{{cytuj książkę odn|autor = Riasanovsky N. V., |Steinberg M. D. | tytuł = Historia Rosji| wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego| miejsce = Kraków| rok = 2009| strony s= 361| isbn = 978-83-233-2615-1}}</ref>. Dążąc do nadania wykształceniu wyższemu elitarnego charakteru, podniesiono wymagania dla kandydatów na uniwersytety, ograniczając liczbę studentów, w szczególności tych o niskim pochodzeniu<ref>{{cytuj książkę odn|autor = Riasanovsky N. V., |Steinberg M. D. | tytuł = Historia Rosji| wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego| miejsce = Kraków| rok = 2009| strony s= 461| isbn = 978-83-233-2615-1}}</ref>. Równocześnie Uwarow dążył do podniesienia poziomu nauki rosyjskiej, otwierając nowe katedry uniwersyteckie oraz kierując zdolnych naukowców na stypendia zagraniczne<ref>{{cytuj książkę odn|autor = Riasanovsky N. V., |Steinberg M. D. | tytuł = Historia Rosji| wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego| miejsce = Kraków| rok = 2009| strony s= 363| isbn = 978-83-233-2615-1}}</ref>. Szczególnie wspierał rozwój rosyjskiej [[orientalistyka|orientalistyki]], którą osobiście się interesował<ref>{{cytuj książkę odn|autor = Riasanovsky N. V., |Steinberg M. D. | tytuł = Historia Rosji| wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego| miejsce = Kraków| rok = 2009| strony s= 364| isbn = 978-83-233-2615-1}}</ref>. Zafascynowany kulturami [[azja]]tyckimi i starożytnego wschodu, poszukiwał w nich inspiracji dla budowy doskonałej cywilizacji. Dorobek kulturalny [[Starożytność|antyku]] oceniał przy tym jako niezgodny z oficjalną doktryną ludowości<ref>{{cytuj książkę |autor = Billington J. H. | tytuł = Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej| wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego| miejsce = Kraków| rok = 2008| strony = 322| isbn = 978-83-233-2319-8}}</ref>, nisko cenił dorobek nowożytnej Europy Zachodniej, krytykował [[sceptycyzm]] i myśl [[Kartezjusz]]a<ref name="bill282"/>.