Molestowanie seksualne: Różnice pomiędzy wersjami

'''Napastowanie''' lub '''molestowanie seksualne''' ([[język angielski|ang.]] ''sexual harassment'', ''molestation'') – nieakceptowane zachowanie o charakterze [[seks]]ualnym, którego skutkiem jest naruszenie godności lub poniżenie osoby nim dotkniętej{{odn|Latos|2014|s=325}}. Molestowaniem seksualnym mogą być zachowania fizyczne, werbalne lub pozawerbalne, które według jednego ujęcia nie mają cech [[zgwałcenie|zgwałcenia]], gdyż molestowanie seksualne nie wiąże się z obcowaniem płciowym{{odn|Latos|2014|s=325}}. [[Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne]] wyróżnia jednak dwie formy napastowania seksualnego: inwazyjne (np. pieszczoty, usiłowanie zgwałcenia, [[zgwałcenie]]) oraz nieinwazyjne (np. obsceniczne rozmowy telefoniczne, podglądanie, ekshibicja)<ref name="autonazwa1">Z. Lew-Starowicz, ''Seksuologia sądowa'', Warszawa 2000, s. 245, 253-254.</ref>. Również polska [[Nauki prawne|nauka prawa]] wiąże niektóre postacie molestowania seksualnego z odpowiedzialnością karną za zgwałcenie<ref>J.K. Warylewski, ''Molestowanie seksualne w miejscu pracy'', Sopot 1999, Rozdział 5.4.</ref>, wskazując, że zgwałcenie to ekstremalny przejaw molestowania<ref>J. Warylewski, ''Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym. System Prawa Karnego'', t. 10, Warszawa 2016, s. 738</ref>.

Molestowanie seksualne można uznać za jeden z elementów [[mobbing]]u. Zgodnie z typologią twórcy współczesnego pojęcia mobbingu H. Leymanna molestowanie seksualne jest jedną z 45 cech (kryteriów) odnoszących się do zjawiska mobbingu. Wspólne dla obu rodzajów nękania są zarówno osiąganie przez prześladowców określonego rezultatu, jak i czynnik braku zgody ofiar na poszczególne działania sprawców<ref name="Marciniak">J. Marciniak, ''Mobbing, dyskryminacja, molestowanie -– przeciwdziałanie w praktyce'', Warszawa 2020, Rozdział 3.2.</ref>. W miejscu pracy molestowanie seksualne może wchodzić w skład praktyk mobbingowych, ale zwykle jest osobną formą przemocy. L.F. Fitzgerald definiuje je jako ''"każde rozmyślne lub powtarzające się zachowanie seksualne, niepożądane dla osoby, wobec której się je podejmuje, oraz inne zachowania związane z płcią, które są wrogie, obraźliwe lub poniżające"''. Fitzgerald ze współpracownikami wyłonili trzy typy nękania seksualnego: nękanie płciowe (chamskie zachowania werbalne, fizyczne i symboliczne, które przekazują poniżające i wrogie postawy wobec kobiet); niepożądaną uwagę seksualną (nasycone seksualnie komentarze i zaloty) oraz przymus seksualny (dyskretne lub jawne zbiegi uzależniające nagrody w pracy od przychylności seksualnej)<ref name="Romańczuk-Grącka">M. Romańczuk-Grącka, ''Pojęcie i funkcje przymusu psychicznego w prawie karnym'', Warszawa 2020, Rozdział III.§ 1.III</ref>.

W świetle prawa molestowanie seksualne to postać [[przemoc seksualna|przemocy seksualnej]], a więc [[przemoc|przemocy]]y na tle [[płeć|płciowym]], którą uznaje się za formę [[dyskryminacja|dyskryminacji]] oraz pogwałcenia podstawowych [[wolność|wolności]] [[wiktymologia|ofiary]] tej przemocy<ref name="dyr1">{{cytuj stronę | url = https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX%3A32012L0029 | tytuł = Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE z dnia 25 października 2012 r. ustanawiająca normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw oraz zastępująca decyzję ramową Rady 2001/220/WSiSW | opublikowany = eur-lex.europa.eu}}</ref>. Do molestowania seksualnego często dochodzi w relacjach zależności służbowej, pedagogicznej, ekonomicznej, zależności wnikających ze stosunków rodzinnych oraz tych wszystkich stosunków, które przewidują pewien element władztwa, z jednej strony, i podporządkowania lub zależności z drugiej. Może to być np. stosunek między nauczycielem i uczniem, opiekunem i podopiecznym, lekarzem i pacjentem lub urzędnikiem i petentem, a nawet między turystą i przewodnikiem w trakcie wspinaczki górskiej. Dlatego już od czasów [[Starożytny Rzym|rzymskich]] niektóre [[porządek prawny|porządki prawne]] wyodrębniały i [[penalizacja|penalizowały]] przypadki określane współcześnie molestowaniem seksualnym, jeżeli dochodziło do nich właśnie w takich relacjach zależności. We Francji i Hiszpanii osobnym [[typ przestępstwaczynu zabronionego|typem przestępstwa]] jest molestowanie seksualne w stosunkach pracy<ref>J. Warylewski, ''Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym. System Prawa Karnego'', t. 10, Warszawa 2016, s. 775-778.</ref>.

* molestowanie ze względu na tożsamość społeczno-kulturową ({{W języku|en|gender harassment}}) -– ogólne uwagi o charakterze [[seksizm|seksistowskim]], np. obraźliwe komentarze, wyśmiewanie tego, że kobiety jako grupa nie mają kwalifikacji do pewnego zawodu. Jest to kategoria szczególna, ponieważ nie zawiera elementów stricte seksualnych{{odn|Szczepanik|Pietrzak|2008|s=140}};

* 7.3% zetknęło się z wymuszaniem kontaktów seksualnych poprzez groźby w miejscu pracy lub nauki<ref>{{Cytuj książkę | url=https://rownosc.info/media/uploads/biblioteka/badania/przelamac_tabu_raport.pdf | tytuł=Przełamać tabu -– raport o przemocy seksualnej | data dostępu=2019-12-18 | autor=Magdalena Grabowska | autor2=Agnieszka Grzybek (red.) | rozdział=Powszechność i trwałość przemocy seksualnej wobec kobiet: wyzwania metodologiczne i wyniki badań ankietowych | autor r=Magdalena Grabowska | autor2 r=Marta Rawłuszko | strony=27 | rok=2016 | miejsce=Warszawa | isbn=978-83-944788-0-3}}</ref>.

Wskazuje się na następujące przyczyny molestowania seksualnego: problemy małżeńskie, cechy [[socjopatiaOsobowość dyssocjalna|socjopatyczne]] i manipulacyjne [[osobowość|osobowości]], [[Parafilia|dewiacje seksualne]], liberalizm seksualny, [[zakochanie|zakochanie się]], hierarchiczność stosunku typu mężczyzna-kobieta, [[psychopatologia]], [[kompensacja (psychologia)|kompensacja]] poczucia nieatrakcyjności, [[racjonalizacja]] ukrytych potrzeb, mechanizm [[przeciwprzeniesienie|przeciwprzeniesienia]] (u terapeutów), [[seksizm]], cechy dominacji, izolacji i [[antyspołeczność|antyspołeczne]]<ref>Z. Lew-Starowicz, ''Seksuologia sądowa'', Warszawa 2000, s. 245, 315-316.</ref>. Sprawca molestowania seksualnego przeważnie nie molestuje tylko jednej ofiary. W życiu osobistym napastnicy wykazują cechy [[Narcystyczne zaburzenie osobowości|osobowości narcystycznej]]. Zachowania polegające na molestowaniu seksualnym to nie przypadek – to cykl dewiacyjny w psychice napastnika, sekwencja zazębiających się myśli, uczuć i zachowań, które znajdują kulminację w akcie nadużycia seksualnego. Molestowanie seksualne jest zachowaniem w bardzo wysokim stopniu powtarzalnym, stanowi niezawodny sposób szybkiej zmiany nastroju. Jest bowiem nastawione na natychmiastową gratyfikację kosztem odroczonych na później długofalowych konsekwencji. Większość zbadanych molestujących wykazywało silne pobudzenie opisami przemocy seksualnej oraz miało skłonności sugerujące [[sadyzm]]. Bardzo często napastnicy seksualni działają w sposób wrogi, dominujący i agresywny, mimo że sami czują się słabi, przestraszeni i niepewni. Osoba molestująca nie potrafi zaznaczyć swojej pozycji w społeczeństwie i pragnie zademonstrować swoją władzę<ref>J. Marciniak, ''Mobbing, dyskryminacja, molestowanie -– przeciwdziałanie w praktyce'', Warszawa 2020, Rozdział 3.6.</ref>.

Wiele ofiar molestowania seksualnego doświadcza objawów określanych jako ''uraz gwałtu'' lub ''uraz seksualny'', przypominających symptomy [[zespół stresu pourazowego|zespołu stresu pourazowego]]. Dla ofiary molestowanie oznacza olbrzymie psychiczne obciążenie, wielkie trudności z zaufaniem do innych i bliskością, silne uczucie podejrzliwości i lęku wobec każdego, kto szuka bliższego kontaktu. Towarzyszy temu bardzo silne obniżenie poczucia własnej wartości, odczuwanie winy, wstydu związanego ze społecznym odbiorem wydarzenia. To stereotypowe myślenie stawia ofiarę w sytuacji opresji, skazuje ją na [[ostracyzm|ostracyzm społeczny]], [[wstyd]] i poczucie winy. Ofiara odczuwa [[lęk]] przed pokazywaniem swoich uczuć, może przeżywać trudności w relacjach z bliskimi, w małżeństwie – zamyka się emocjonalnie. Ofiary molestowania doświadczają silnego [[stres]]u, który – gdy utrzymuje się dłużej – może prowadzić do obniżenia samopoczucia fizycznego i psychicznego oraz takich objawów, jak m.in.: podwyższony poziom lęku, [[zaburzenia depresyjne|stany depresyjne]], zmniejszona samoocena, obwinianie się, fobie, problemy za snem, problemy żołądkowe czy dolegliwości mięśniowo-szkieletowe. Na natężenie i czas trwania zespołu pourazowego u ofiary wpływ mają różne czynniki zewnętrzne: zdrowie i stabilność emocjonalna przed epizodem molestowania, spożycie [[alkohol]]u, [[depresja]], problemy z samooceną, wyniszczające myśli i wewnętrzne rozmowy sprowadzające się do doszukiwania się przyczyn molestowania, wsparcie rodziny i osób bliskich, współpraca z [[wymiar sprawiedliwości|wymiarem sprawiedliwości]]<ref>J. Marciniak, ''Mobbing, dyskryminacja, molestowanie -– przeciwdziałanie w praktyce'', Warszawa 2020, Rozdział 3.4.</ref>.