Alabastrowa Jaskinia: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne uzupełnienie z innego źródła Znacznik: Link do ujednoznacznienia |
badania współczesne |
||
Linia 29:
'''Alabastrowa Jaskinia''', dawniej Smocza Dziura lub Lapisdurowa Jaskinia<ref name=wet/> ({{w języku|sk|Alabastrová jaskyňa}}, {{w języku|hu|Alabástrom-barlang}}, {{w języku|de|Alabasterhöhle}}<ref name=słownik/>) – jaskinia w [[Tatry Bielskie|Tatrach Bielskich]], w północno-wschodnich stokach [[Margica|Margicy]] w masywie [[Bujaczy Wierch|Bujaczego Wierchu]], w żlebie stanowiącym [[orografia|orograficznie]] lewe odgałęzienie [[Dolina Sucha Bielska|Doliny Suchej Bielskiej]]<ref name=atlas/><ref group="uwaga">Według atlasu satelitarnego ''Tatry i Podtatrze'' jest to [[Lapisdurowy Żleb]]. Nie jest to zgodne jednak z opisem w przewodniku Władysława Cywińskiego, zgodnie z którym [[Lapisdurowa Kazalnica]] wznosi się w widłach Lapisdurowego Żlebu i głównego ciągu Doliny Suchej.</ref>.
Otwór wejściowy o ekspozycji północno-wschodniej ma kształt trójkąta o wysokości około 3 metrów i szerokości około 5 metrów<ref name=cw/>. Znajduje się na wysokości 1391 m [[n.p.m.]]<ref name=ugkk/> (według wcześniejszych pomiarów 1390 m<ref name=zoznam/><ref name=cw/><ref name=wet/><ref name=bedeker/>). Sumaryczna długość korytarzy jaskini wynosi 543 metry, a jej deniwelacja 44 metry<ref name=zoznam/> (w mniej aktualnych źródłach podawana jest długość ponad 300 metrów<ref name=wet/> lub około 400 metrów<ref name=cw/><ref name=bedeker/>). Główny korytarz mierzy 215 metrów<ref name=bedeker/>. W czterech miejscach rozszerza się on w przestronne sale jaskiniowe z [[naciek jaskiniowy|naciekami]] wapiennymi, o szerokości dochodzącej do 12 metrów i wysokości do 9-10 metrów. W końcowych partiach jaskini znajdują się dwa niewielkie wodospady i jeziorko<ref name=aragonit/>. Przebieg korytarzy jaskini jest subhoryzontalny, w ogólnym kierunku od północnego wschodu na południowy zachód, czyli do wnętrza masywu<ref name=hochmuth/>. Jaskinia jest pochodzenia fluwiokrasowo-zawaliskowego<ref name=zoznam/>. Wytworzyła się w [[wapień|wapieniach]] [[dolomit]]ycznych [[płaszczowina|płaszczowiny]] cząstkowej Bujaczego Wierchu. Jej profil oraz formy erozyjne we wnętrzu sugerują, że może stanowić rzadką pozostałość [[Kras kopalny|krasu kopalnego]] sprzed [[czwartorzęd]]u. Korytarze noszą ślady [[Zamróz|wietrzenia mrozowego]]<ref name=hochmuth/>.
Jaskinia była znana już w XVII wieku<ref name=bedeker/>. Prawdopodobnie pierwsza wzmianka w literaturze pochodzi od rektora gimnazjum w [[Kieżmark]]u Juraja Bohuša, który w swoim opisie historyczno-geograficznym [[Spisz]]u wspomniał o jaskini usytuowanej wysoko w skałach około pół [[Miary austriackie|mili austriackiej]] od [[Zdziar (Słowacja)|Zdziaru]], którą górale nazywali ''Dračia diera''. Przynieśli mu oni stamtąd wykopane kości, co skłoniło go do zwiedzenia w ich towarzystwie jaskini w sierpniu 1719 roku. Do środka weszli z pochodniami, dochodząc do miejsca gdzie wcześniej wydobyto kości – po pewnych trudnościach udało się wykopać kolejną czaszkę i kilka innych kości, jednak nie na tyle, aby złożyć z nich szkielet zwierzęcia. Następna informacja o Alabastrowej Jaskini pojawiła się w rękopisie [[Jakob Buchholtz|Jakoba Buchholtza]] z 1752 roku, gdzie autor opisał wielką jaskinię położoną na wschód od [[Skalne Wrota (Tatry)|Żelaznej Bramy]], w której wnętrzu znajduje się ''Glacies Mariae'' albo ''Marienglas'', czyli [[alabaster]]<ref name=aragonit/>.
Linia 35:
Na ścianach we wnętrzu jaskini oraz po obu stronach wejścia do niej widnieją liczne napisy zostawione przez dawnych turystów oraz ich przewodników, w większości z 19. stulecia. Najstarszy wyryty w skale podpis nosi datę 1768, inicjały IG i znajduje się w otworze wejściowym. Napisy w trzeciej sali jaskiniowej w większości pochodzą z nieco nowszych czasów, tj. drugiej połowy XIX wieku. [[Karl Kolbenheyer]] wiązał je, pisząc w 1880 roku, z częstymi wizytami uczniów kieżmarskiego gimnazjum w jaskini<ref name=aragonit/>. W roku 1875 do jaskini doprowadzono ścieżkę turystyczną, znakowaną do I wojny światowej<ref name=wet/>. Przewodnik ''Die Hohe Tatra'' Karla Kolbenheyera z roku 1876 opisywał trasę do jaskini i jej wnętrze, polecał zwiedzanie w towarzystwie autoryzowanych przewodników [[Karpathenverein|Węgierskiego Towarzystwa Karpackiego]], którymi byli wtedy D. Roth, I. Polscher i S. Zachery. Wycieczka do jaskini z przewodnikiem, łącznie z drogą tam i z powrotem, zwiedzaniem oraz przerwami na odpoczynek zajmowała 7–8 godzin, przy czym sam pobyt we wnętrzu trwał ponad godzinę. W sierpniu 1879 roku jaskinię badał [[Samuel Roth (geolog)|Samuel Roth]] w towarzystwie Kolbenheyera. Mierzył on temperaturę powietrza przed wejściem do jaskini i w jej końcowych partiach, a także temperaturę wody w jeziorku pod wodospadem. Kopał też w poszukiwaniu kości zwierząt, jednak bezskutecznie, gdyż [[namulisko jaskiniowe|namuliska]] albo nosiły ślady wcześniejszego przekopywania, albo pod ich płytką warstwą trafiał na skałę macierzystą. Kolbenheyer tymczasem mierzył jaskinię i sporządził jej plan oraz pomiarami barometrycznymi określił na 1374 m wysokość usytuowania otworu wejściowego. Po odkryciu w roku 1881 [[Jaskinia Bielska|Jaskini Bielskiej]] zainteresowanie Alabastrową Jaskinią stopniowo osłabło, co spowodowane było znacznie dłuższą trasą dojścia, trudniejszym zwiedzaniem oraz znacznie skromniejszą szatą naciekową<ref name=aragonit/>.
W latach 1950–1952 prace badawcze w Tatrach Bielskich prowadził [[Josef Sekyra]]. Sporządził on plan jaskini w skali 1:250, mierzył temperaturę i wilgotność względną powietrza. Szczegółowy opis, zawierający także informacje o mikroklimacie i hipotezę odnośnie genezy jaskini, opublikował w monografii ''Velehorský kras Bělských Tater'' wydanej w roku 1954. W kolejnych latach (1955–1956) kilka mniejszych korytarzy odkryli polscy speleolodzy pod kierownictwem [[Kazimierz Kowalski (zoolog)|Kazimierza Kowalskiego]]. Po roku 1969 eksploracją jaskini zajmowali się głównie członkowie Jaskyniarskej skupiny Spišská Belá. W latach 1991 i 1992 udokumentowali oni występowanie wtórnego [[gips]]u, a w roku 1992 przeprowadzili barwienie wód jaskiniowych, które wykazało ich łączność z [[wywierzysko|wywierzyskami]] znajdującymi się po obu stronach koryta [[Bielski Potok|Bielskiego Potoku]] w [[Kotliny (dolina)|Kotlinach]]<ref name=aragonit/>.
Nazwa Alabastrowej Jaskini pochodzi od białych [[naciek jaskiniowy|nacieków]] wapiennych, przypominających alabaster, które zostały w znacznym stopniu zniszczone przez odwiedzających<ref name=wet/>. Nazwę tę, w niemieckiej formie ''Alabaster Höhle'', po raz pierwszy wprowadził do literatury Samuel Weber w 1874 roku, w wersji słowackiej zaś Miloš Janoška w roku 1911. Oficjalnie zatwierdzona została przez Slovenský úrad geodézie a kartografie w 1979 roku. Dawna nazwa ''Dračia diera'', używana przez miejscowych górali, mogła pochodzić z XVII wieku, gdy jaskinie uważano za siedliska [[smok]]ów. Z kolei określenie Lapisdurowa Jaskinia mogło być związane z popularnym zwłaszcza w 17. i 18. stuleciu poszukiwaniem skarbów<ref name=aragonit/>.▼
▲Nazwa Alabastrowej Jaskini pochodzi od białych
Na północny wschód od Alabastrowej Jaskini i nieco wyżej znajduje się [[Lodowa Piwnica]]<ref name=wet/>.
| |||