Sarmatyzm: Różnice pomiędzy wersjami

Już [[Jan Długosz]] twierdził, że protoplastami Polaków byli starożytni Sarmaci, a wiek XVI legendę tę umocnił. Legenda głosiła, że w zamierzchłych czasach rycerskie plemię Sarmatów opuściło stepy czarnomorskie, opanowując tereny, na których z czasem powstać miała [[Rzeczpospolita Obojga Narodów]]. Zagarnąwszy te ziemie, [[Przekleństwo Chama#Polski chłop jako Cham w sarmatyzmie|rycerze sarmaccy ludność autochtoniczną obrócili w niewolników]], zwanych teraz plebejami, a sami przekształcili się w szlachtę. Tylko szlachta jest wyłącznym potomkiem Sarmatów, ona jest „narodem”, do którego należeć powinno wyłączne kierownictwo w państwie. Sarmatyzm już w samym założeniu zawierał tendencje separatystyczne, odśrodkowe w stosunku do kultury ogólnoeuropejskiej, której wspólnym mianownikiem był [[humanizm]]. Idealizowanie przeszłości sarmackiej przez szlachtę skutkowało [[konserwatyzm]]em, który przejawiał się we wszystkich dziedzinach życia<ref>Władysław Tomkiewicz, Czynniki kształtujące sztukę polską XVII wieku, w: Rocznik Historii Sztuki, t. XI, 1976, s. 16–17.</ref>.

 

 

Sarmatyzm jako ideologia sankcjonował hegemonię szlachty nad innymi [[Stan (zbiorowość społeczna)|stanami]] społeczeństwa polskiego. Jak zauważał Jan Sowa, szlachta uznawała siebie za „grupę etnicznie i narodowo odmienną od chłopów i mieszczaństwa”, przyznając sobie jedyne prawo do kształtowania narodowości polskiej<ref name=":0">J. Sowa, ''Fantomowe ciało króla'', Universitas, Kraków 2011, s. 268.</ref>. Przedstawiciele szlachty nie dostrzegali nękających Rzeczpospolitą Obojga Narodów w XVII i XVIII wieku problemów gospodarczych. [[Stanisław Orzechowski (pisarz)|Stanisław Orzechowski]] w XVI wieku pisał na przykład: „Polska zewsząd doskonała jest tak, iż jej nic przydać ani ująć nic nie może”<ref>S. Orzechowski, Policyja, Poznań 1854, s. 68. Cyt. za: J. Tazbir, ''Czarna futurologia'', „Nauka” 2008, nr 1, s. 11.</ref>, a Wacław Rzewuski w 1756 roku deklarował: „nie masz pod słońcem narodu, który by z nami w szczęściu się zrównał”<ref>W. Rzewuski, ''Myśli w teraźniejszych okolicznościach'', bez paginacji. Cyt. za: T. Krakowiak, ''Kilka uwag na temat kształtowania się współczesnej kultury politycznej'', „Władza sądzenia” 2014, nr 4, s. 95.</ref>.