Sochaczew: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m WP:REFDUPL: wstawiam informacje o powtórzonym przypisie "mazowsze" |
m MalarzBOT: WP:CHECK#64: poprawiam link tożsamy z tekstem linka |
||
Linia 36:
|bip =
}}
'''Sochaczew''' – [[miasto]] w centralnej [[Polska|Polsce]], w [[Województwo mazowieckie|województwie mazowieckim]] w [[
Do 1954 r. siedziba wiejskich gmin [[Gmina Chodaków|Chodaków]] i [[Gmina Kozłów Biskupi|Kozłów Biskupi]]. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miasto administracyjnie należało do [[Województwo skierniewickie|województwa skierniewickiego]]. Jest stolicą [[Powiat sochaczewski|powiatu sochaczewskiego]] oraz siedzibą władz [[Gmina wiejska|gminy wiejskiej]] [[Sochaczew (gmina wiejska)|Sochaczew]].
Linia 374:
=== Średniowiecze ===
[[Plik:Mazowsze w.png|mały|Ziemia sochaczewska na mapie Mazowsza]]
Pierwsze wzmianki o Sochaczewie pochodzą z [[1138]] roku. Wtedy to w [[klasztor]]ze [[
[[Plik:Sochaczew - kosciol i b. klasztor panien Dominikanek, zalozony w r. 1244 przez ks. Jacka Odrowaza. 1906-1918 (70926016).jpg|mały|Założony w 1244 roku klasztor Dominikanek, fotografia z początku XX. wieku]]
Następna wzmianka wskazuje w [[1221]] roku na kasztelana Falantę – Sochaczew był zatem już wtedy stolicą [[
Rangę Sochaczewa podkreślił książę [[Siemowit III]] który zorganizował tutaj zjazd książąt mazowieckich i innych ważnych osobistości [[Mazowsze|Mazowsza]], by uchwalić statut praw dla [[Księstwo Mazowieckie|Księstwa Mazowieckiego]] (''Statuty Sochaczewskie'').
Linia 383:
=== XV–XVIII wiek ===
[[Plik:AGAD Kazimierz Jagiellonczyk, krol polski nadaje miastu Sochaczew doroczny jarmark.png|mały|Kazimierz Jagiellończyk, król polski, nadaje miastu Sochaczew doroczny jarmark w niedzielę ''Misericordia''
4 lutego 1476 Sochaczew został wcielony do [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]] przez króla [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]]. Kupcy otrzymali wówczas przywilej handlu suknem w [[Lublin]]ie i na [[Wielkie Księstwo Moskiewskie|Rusi]] a miasto prawo organizowania dorocznego [[jarmark]]u w drugą niedzielę po [[Wielkanoc|Wielkiejnocy]]. Ówcześnie miasto miało stosunkowo dużo wyspecjalizowanych rzemieślników – odnotowano obecność 22 [[Cech rzemiosła|bractw cechowych]], m.in. byli to: [[Rzeźnictwo|rzeźnicy]], [[
W 1478 roku działał zakończono budowę kościoła parafialnego św. Wawrzyńca i Marii Magdaleny na Poświętnem, a w 1487 roku drewnianego budynku szpitala i kościoła św. Ducha założonego w 1457 roku (okolice obecnej ul. Warszawskiej i 1 Maja).
Linia 392:
W XVI wieku utrzymało swój kupiecki charakter. Przez drewniany most na [[Bzura|Bzurze]] na trasie do [[Wyszogród (województwo mazowieckie)|Wyszogrodu]] i [[Płock]]a w 1564 roku przejechało 1900 koni kupieckich. W 1570 roku Sochaczew miał ok. 3000 mieszkańców .
W 1618 roku wielki pożar miasta strawił połowę miasta w tym [[
5 września 1655 roku Sochaczew zajęli Szwedzi, którzy następnie podążyli stąd do [[Warszawa|Warszawy]]. Zarówno Szwedzi jak i wojska [[Jerzy II Rakoczy|Rakoczego]] nie oszczędzili Sochaczewa – zniszczeniu uległa większość miasta.
W latach 1748–1755 – wybudowano [[
W wyniku [[II rozbiór Polski|II rozbioru Polski]] granica [[Królestwo Prus|Królestwa Pruskiego]] oparła się na [[Bzura|Bzurze]]. Pomimo tego, że Sochaczew oficjalnie nadal był miastem [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]], wojska pruskie wkroczyły do miasta, zyskując przyczółek, jak się okazało przydatny podczas [[
=== Okres zaborów ===
Linia 409:
Ze względu na rozwój [[Kalisko-mazowiecki okręg przemysłowy|Kalisko-Mazowieckiego Okręgu Przemysłowego]] wzrosło znaczenie traktu fabrycznego, który przebiegał również przez Sochaczew. W związku z tym 12 grudnia 1823 [[Rajmund Rembieliński]], prezes Komisji Województwa Mazowieckiego, zatwierdził mapę regulacyjną Sochaczewa. W wyniku tego wyprostowano ul. Warszawską, usypano groblę i zbudowano nowy most na [[Bzura|Bzurze]]. Wybudowano szereg budynków: ratusz, kramnice (hala targowa) (oddane do użytku przed 1833 r.) oraz budynek poczty przy ulicy Warszawskiej. Na końcu ul. Warszawskiej i Łowickiej postawiono [[Rogatka (budynek)|rogatki]] miejskie.
W 1828 roku przeniesiono [[targowisko]] ze Starego na Nowy Rynek ze względu na liczne [[Defilada|parady]] i [[
. W 1831 roku miały miejsce potyczki [[
W 1867 roku utworzono ponownie [[powiat sochaczewski]].
Linia 419:
Na początku XX. wieku podjęto plany budowy drogi żelaznej – [[Kolej Warszawsko-Kaliska|kolei kaliskiej]] [[Warszawa|(Warszawa]] – [[Łódź]] – [[Kalisz]]). W 1903 roku miasto zostało połączone linią kolejową z [[Warszawa|Warszawą]]. W listopadzie 1903 roku ukończono budowę sochaczewskiego szpitala (mieścił się on w tym budynku do 1995 roku).
Sochaczew w okresie przed [[I wojna światowa|I wojną światową]] był dogodnym miejscem do inwestowania ze względu na dużą [[podaż]] siły roboczej (w 1908 miasto liczyło 9567 mieszkańców) oraz obecność linii kolejowej. 2 grudnia 1913 Belgijską Spółkę Akcyjna otworzyła fabrykę [[
[[Plik:Ruiny Sochaczewa - Trummer von Sochaczew. 1914-1918 (70926010).jpg|mały|Ruiny Sochaczewa w czasie I wojny światowej]]
Linia 431:
W okresie powojennym odbudowano [[Boryszew (przedsiębiorstwo)|fabrykę boryszewską]] oraz podjęto decyzję o budowie [[Chodakowska Fabryka Włókien Chemicznych „Chemitex”|Fabryki Przędzy i Tkanin Sztucznych „Chodaków” S.A.]] Warszawski przemysłowiec Józef Korc sprzedał 5 lutego 1926 roku [[Chodaków]] Szwajcarowi, Karolowi Wehrli-Thielenowi. Budowę fabryki rozpoczęto w 1927 roku, [[kapitał zakładowy]] wynosił 1 mln zł. Spółka miała siedzibę w [[Warszawa|Warszawie]] przy ul. Wspólnej 60.
[[Plik:Fabryka Włókien Sztucznych w Chodakowie lata 70.jpg|mały|[[Chodakowska Fabryka Włókien Chemicznych „Chemitex”|Fabryka Włókien Sztucznych ''Chemitex'']]]]
Dzięki decyzjom władz miasta jak i sprzyjającej [[
Dnia 11 listopada 1928 z inicjatywy [[
Podjęto również próbę wydawania [[
Z inicjatywy lokalnych działaczek 28 marca 1929 roku założono Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet.
Linia 443:
=== II wojna światowa ===
[[Plik:Polish cavalry in Sochaczew(1939)a.jpg|mały|400x400px|Polska kawaleria w Sochaczewie, wrzesień 1939]]
W czasie II wojny światowej działania wojenne dotarły do miasta 3 września, kiedy to na Sochaczew spadły pierwsze [[
O godzinie 6 rano 13 września do miasta wkroczył II batalion [[18 Pułk Piechoty (II RP)|18 pp]] pod dowództwem majora [[Feliks Kozubowski (żołnierz)|Feliksa Kozubowskiego]], który w dniach 13-16 września dowodził [[Obrona Sochaczewa 1939|obroną Sochaczewa]] w ramach [[
{{Galeria
|Nazwa=Bitwa nad Bzurą w rejonie Sochaczewa - największa bitwa kampanii wrześniowej|pozycja=left|wielkość=250
Linia 458:
{{Osobny artykuł|Zbrodnia w Boryszewie 1939}}
[[Plik:Staszica 84.jpg|mały|Kamienica przy Staszica 84, w czasie II wojny światowej siedziba Gestapo, po wojnie budynek przejął Urząd Bezpieczeństwa]]
Z dniem 26 października stanowiska administracyjne objęły władze [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacyjne]]. Starostwo sochaczewskie znajdowało się w obecnym urzędzie miast, starosta urzędował w dworze w [[Czerwonka (Sochaczew)|Czerwonce]], a [[burmistrz]] urzędował w [[
Niemcy prowadzili represyjną politykę wobec miejscowej ludności – na początku 1940 roku na terenie fabryki w [[Boryszew (Sochaczew)|Boryszewie]] założono cywilny [[Arbeitslager|obóz]] dla Polaków. Przeciętnie więziono tam ok. 400 osób. Wobec Żydów wprowadzono [[Judenrat]], obowiązek pracy i zakaz poruszania się po terenie powiatu. Decyzją władz okupacyjnych w Sochaczewie utworzono getto żydowskie, ogrodzone drutem. Następnie teren getta rozszerzono o kolejne ulice.[[Plik:Sochaczew holocaust memorial.JPG|thumb|Pomnik męczeństwa sochaczewskich Żydów w Holon (Izrael)]]
26 maja 1943 na mocy wyroku podziemnego sądu, [[Armia Krajowa]] wykonała karę śmierci na zastępcy starosty. Herman Albert Volbichler znany był ze swego nienawistnego stosunku wobec Polaków. Dokonywano wielu akcji [[Mały sabotaż|małego sabotażu]]: miesiąc po [[Katastrofa lotnicza w Gibraltarze|katastrofie gibraltarskiej]] zmieniono tabliczki z nazwą ulicy Warszawskiej na Sikorskiego, miejscowi żołnierze AK podjęli również nieudaną próbę zniszczenia wyposażenia sochaczewskiego kina.
Linia 464:
W 1944 roku z rozkazu niemieckiego [[Oberkommando des Heeres|Dowództwa Wojsk Lądowych]] Niemcy rozpoczęli budowę umocnień pasa „a”. Najbardziej wysunięty na wschód, przebiegał od ujścia Bzury. Pozostałością są bunkry we wschodniej części miasta w rejonie ul. Warszawskiej i stacji kolejowej oraz na [[Rozlazłów|Rozlazłowie]]. Sochaczew stał się węzłem oporu (tzw. Gruppensystem) o kształcie jeleniego rogu, składający się ze schronów żelbetonowych dla około 12 żołnierzy, garaży (remiz) dla dział przeciwpancernych, żelbetowych i ziemnych stanowisk dla broni maszynowej. W skład obiektów fortyfikacyjnych znajdujących się w Sochaczewie wchodzą schrony bierne piechoty, schron typu Tobruk oraz schrony na działa przeciwpancerne.
Wybuch [[
Od września 1944 roku na terenie powiatu sochaczewsko zakwaterowano ok. 75000 wygnańców z niszczonej Warszawy, pogarszając tym i tak ciężkie położenie miejscowej ludności.
17 stycznia 1945 roku w ramach [[
W wyniku działań wojennych na terenie Sochaczewa zniszczeniu uległo ponad 40% budynków i zginęło ok. 4000 mieszkańców.
Linia 479:
W 1979 roku uruchomiono miejską komunikację autobusową<ref>{{Cytuj|autor = Witold Nastiuszonek |tytuł = Skierniewice i okolice |data = 1985 |isbn = 83-217-2488-4 |miejsce = Warszawa |wydawca = Sport i Turystyka |s = 111 |oclc = 830220840}}</ref>.
W 1999 roku Sochaczew ponownie został stolicą [[
== Historyczne nazwy ulic miasta ==
[[Plik:Sochaczew - ohel cadyków Bornsteinów na cmentarzu żydowskim.jpg|thumb|Sochaczew – ohel cadyków Bornsteinów na [[Cmentarz żydowski w Sochaczewie|cmentarzu żydowskim]]]]
Linia 566:
W Sochaczewie istnieje czynna [[Sochaczew (stacja kolejowa)|stacja kolejowa]], skąd można się dostać pociągami osobowymi do: [[Warszawa|Warszawy]], [[Łowicz Główny|Łowicza Głównego]] i [[Płock]]a. Zatrzymuje się tutaj szereg [[Pociąg pospieszny|pociągów pospiesznych]] i [[Twoje Linie Kolejowe|TLK]] dzięki czemu można dojechać z [[Sochaczew (stacja kolejowa)|Sochaczewa]] do [[Lublin]]a, [[Otwock]]a, [[Przemyśl]]a, [[Chełm]]a, [[Kraków|Krakowa]], [[Bydgoszcz]]y, [[Białystok|Białegostoku]], [[Poznań|Poznania]], [[Zielona Góra|Zielonej Góry]], [[Szczecin]]a, [[Świnoujście|Świnoujścia]], [[Kołobrzeg]]u [[Gdynia|Gdyni]] i [[Gdańsk]]a i innych.
Sochaczew jest ważnym węzłem kolejowym o znaczeniu regionalnym<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.pkp.pl/documents/udost-stac/Wykaz-stacji-pasazerskich.pdf |tytuł = Wykaz stacji pasażerskich wraz z ich kategoryzacją oraz określeniem dostępności do obiektu |opublikowany = pkp.pl |język = pl}}</ref>. Przez miasto przebiega [[linia kolejowa nr 3]] ([[Warszawa]] – '''Sochaczew''' – [[Kutno]] – [[Konin]] – [[Poznań]] – [[Kunowice]]), będąca fragmentem międzynarodowej [[
[[Sochaczew (stacja kolejowa)|Dworzec]] zbudowany został w końcu XIX stulecia i swoim [[Styl architektoniczny|stylem architektonicznym]] nawiązuje do bardzo popularnej w owym czasie na terenie [[Mazowsze|Mazowsza]] architektury dworkowej. Znaczenie dworca w Sochaczewie zwiększyło się na początku ubiegłego stulecia, ponieważ w latach 1900–1902 wybudowana została szerokotorowa linia [[Kolej Warszawsko-Kaliska|Kolei Warszawsko-Kaliskiej]], która połączyła systemy kolejowe [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Polskiego]] i [[Królestwo Prus|Prus]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Strony Urzędu Miasta Sochaczew |data dostępu = 2021-01-26 |opublikowany = www.sochaczew.pl |url = https://www.sochaczew.pl/home/www/1552?title=Zabytki-i-miejsca-pamieci&filterId=1&tabId=1&sochaczew}}</ref>.
Linia 581:
[[Plik:Baza KM w Sochaczewie.jpg|mały|Sekcja Napraw i Eksploatacji Taboru [[Koleje Mazowieckie|Kolei Mazowieckich]] w Sochaczewie]]
W Sochaczewie znajduje się Sekcja Napraw i Eksploatacji Taboru [[Koleje Mazowieckie|Kolei Mazowieckich]]. Wykonywane są w niej przeglądy [[
W mieście znajduje się kilka kolejowych bocznic przemysłowych, m.in. do zakładów [[Boryszew ERG]]<ref>{{Cytuj stronę |url = https://sochaczew.pl/AppData/tinymcegallery/STUDIUM%20UWARUNKOWA%C5%83/001_Studium_uwarunkowa%C5%84_i_kierunk%C3%B3w_zagospodarowania_przestrzennego_miasta_Sochaczew.pdf |tytuł = Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Sochaczew |autor = Urząd Miasta Sochaczew}}</ref>.
Linia 975:
* [[Abraham Bornsztajn]] – [[rabin]], pierwszy [[cadyk]] Sochaczewa, twórca dzieł na temat [[Tora|Tory]]
* [[Ojzer Warszawski|Oser Warszawski]] – czołowy przedstawiciel [[Naturalizm (literatura)|naturalizmu]] w literaturze jidysz
* [[Mikołaj Troicki]] – [[oficer polityczny]] [[Ludowe Wojsko Polskie|Wojska Polskiego]], [[
* [[Tadeusz Krawczyk]] – [[
* [[Władysław Komendarek]] – muzyk, [[Muzyka instrumentalna|instrumentalista]]
* [[Andrzej Andrzejewski (pilot)|Andrzej Andrzejewski]] – [[Pilotaż (lotnictwo)|pilot]], [[Generał#We współczesnym Wojsku Polskim|generał brygady WP]]
Linia 991:
* [[Maciej Miłkowski]] – podsekretarz stanu w [[Ministerstwo Zdrowia (Polska)|Ministerstwie Zdrowia]]
* [[Krzysztof Rutkowski (ur. 1960)|Krzysztof Rutkowski]] – [[detektyw]]
* [[Jacek Dyrzyński]] – [[
* [[Jan Dworak|Jan Aleksander Dworak]] – były prezes [[Telewizja Polska|TVP S.A.]], były przewodniczący [[Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji|KRRiT]]
* Agnieszka Rosłoniak – [[
* Paweł Gadomski – [[
* [[Maciej Małecki (polityk)|Maciej Małecki]] – poseł, sekretarz stanu w [[Ministerstwo Aktywów Państwowych|Ministerstwie Aktywów Państwowych]]
* [[Jacek Hugo-Bader]] – [[reportaż]]ysta, [[
* Kazimierz Hugo-Bader – [[działacz społeczny]]
* [[Aleksander Sochaczewski]] – [[
* [[Jan Tomicki (1786–1847)|Jan Tomicki]] – generał, żołnierz [[Wojny napoleońskie|wojen napoleońskich]]
* [[Władysław Ślewiński]] – [[
* [[Jan Paweł Łuszczewski]] – poseł na [[Sejm Czteroletni|Sejm Wielki]], działacz polityczny w okresie [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]]
* [[Klementyna Hoffmanowa|Klementyna z Tańskich Hoffmanowa]] – [[Pisarz|pisarka]] i [[Działacz społeczny|działaczka społeczna]]<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.sochaczew.pl/home/www/1512?title=Znani-Sochaczewianie-i-osoby-zwiazane-z-Sochaczewem&filterId=1&tabId=1&pid=1512&sochaczew |tytuł = Znani Sochaczewianie i osoby związane z Sochaczewem |opublikowany = Oficjalny Portal Miasta}}</ref>
* [[Alfons Wojtkielewicz]] – [[pułkownik]] [[Wojsko Polskie (II RP)|WP]], kawaler [[Order Virtuti Militari|Orderu Virtuti Militari]], ofiara [[
* [[Cezary Banasiński]] – [[prawnik]], były prezes [[Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów|UOKiK]]
* [[Katarzyna Klata]] – [[łucznictwo|łuczniczka]], medalistka olimpijska
* [[Jerzy Jachowicz]] – [[
* [[Mariusz Ambroziak]] – były poseł
* [[Mieczysław Wyględowski]] – [[lekarz]], były senator
* [[Bogdan Wróbel]] – [[
* [[Dawid Banaszek]] – [[
* [[Jerzy Artysz]] – [[Opera|śpiewak operowy]]
* [[Andrzej Połeć]] – [[producent filmowy]], laureat [[Polskie Nagrody Filmowe|Orła]]
* [[Adam Zagajewski (kolarz)|Adam Zagajewski]] – [[
* [[Roman Chałaczkiewicz]] – [[dyplomata]], [[Ambasador|ambasador ad personam]]
* [[Jan Głuchowski]] – [[prawnik]], były [[ambasador]]
|