Winoroślowate: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Kenraiz (dyskusja | edycje)
drobne merytoryczne
Kenraiz (dyskusja | edycje)
drobne merytoryczne, ilustracje
Linia 24:
}}
[[Plik:Grozd refoška.JPG|thumb|Owoce odmiany uprawnej winorośli właściwej]]
[[Plik:Starr-090714-2849-Tetrastigma pubinerve-draping habit-Honokahau Valley-Maui (24600632859).jpg|thumb|''Tetrastigma pubinerve'']]
'''Winoroślowate''' (''Vitaceae'' Juss.) – [[rodzina (biologia)|rodzina]] roślin należąca do rzędu [[winoroślowce|winoroślowców]]. Obejmuje 16<ref name=vpfag/>–17<ref name=apweb/> rodzajów z ok. 955 gatunkami łączonymi w dwie podrodziny. Rośliny te są obecne na wszystkich kontynentach z wyjątkiem [[Antarktyda|Antarktydy]], nie występują naturalnie w północnej części [[Ameryka Północna|Ameryki Północnej]], [[Europa|Europy]] i [[Azja|Azji]] oraz na rozległych obszarach pustynnych<ref name="christenhusz">{{Cytuj książkę | autor = Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase | tytuł = Plants of the World | wydawca = Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press | miejsce = Richmond UK, Chicago USA | data = 2017 | strony = 244-247 | isbn = 978-1-842466346}}</ref>. Najwięcej przedstawicieli rośnie w [[strefa międzyzwrotnikowa|strefie międzyzwrotnikowej]]<ref name=china/>.
 
Duże znaczenie użytkowe ma [[winorośl właściwa]] ''Vitis vinifera'', której owoce – [[Winogrono|winogrona]] spożywane są surowe, suszone jako [[rodzynki]], służą do wyrobu [[wino|win]], soków, galaretek, dżemów, [[Kwas winowy|kwasu winowego]] i [[Ocet winny|octu winnego]]. Z nasion tłoczony jest [[Olej z pestek winogron|olej]]. Jadalne są także owoce innych gatunków winorośli, wykorzystywane także do tworzenia [[kultywar|odmian uprawnych]] w wyniku krzyżowania z winoroślą właściwą. Spożywane są także owoce innych rodzajów, zwłaszcza ''[[Ampelocissus]]'' i ''[[Cayratia]]'' oraz liście niektórych gatunków [[cissus]]ów. ''[[Cayratia geniculata]]'' jest rośliną włóknistą. Liczne rośliny z różnych rodzajów uprawiane są jako ozdobne<ref name="christenhusz"/>. Niektóre gatunki (''[[Ampelopsis japonica]]'', ''[[Cissus quadrangularis]]'', ''[[Tetrastigma hemsleyanum]]'') są cenionymi roślinami leczniczymi<ref name="china">{{Cytuj stronę | url = http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=10946 | tytuł = Vitaceae | autor = Zhiduan Chen, Hui Ren, Jun Wen | praca = Flora of China | opublikowany = eFloras.org | data dostępu = 2021-10-11}}</ref>.
 
== Morfologia ==
[[Plik:Ampelocissus indica (L.) Planch. 1.JPG|thumb|Kwiatostan ''Ampelocissus indica'']]
; Pokrój: [[Pnącza]], w tym drewniejące ([[liany]]), [[krzew]]y i niewielkie [[drzewo|drzewa]]. Pędy nierzadko zgrubiałe w [[węzeł (botanika)|węzłach]]. Wspinają się zazwyczaj za pomocą [[Wąs czepny|wąsów czepnych]] rozmaicie zbudowanych – pojedynczych, rozwidlonych i rozgałęziających się, czasem zakończonych przylgą, wyrastających naprzeciw liści<ref name="christenhusz"/>.
; [[Liść|Liście]]: Skrętoległe, dwurzędowe, zwykle z parą odpadających [[przylistek|przylistków]]<ref name=china/>, ogonkowe<ref name="christenhusz"/>, pojedyncze, klapowane lub nie, dłoniasto złożone (czasem trójlistkowe), do pierzasto złożonych pojedynczo, podwójnie lub potrójnie. Często z gruczołkami na krawędzi blaszki<ref name=china/><ref name="christenhusz"/>, w różnym stopniu ząbkowanej<ref name=china/>.
; [[Kwiat]]y: Jednopłciowe lub obupłciowe, promieniste<ref name="christenhusz"/>, drobne<ref name=china/>. Zebrane w rozmaite kwiatostany [[wierzchotka|wierzchotkowe]], [[wiecha|wiechy]], rzadko [[kłos]]y, wyrastające zwykle naprzeciw liści, rzadziej w ich kącie (''Cayratia'', ''Tetrastigma'')<ref name="christenhusz"/>. Działki [[kielich (botanika)|kielicha]] zrośnięte, w liczbie 4 lub 5, rzadziej 7, u ''Leea'' z ogruczolonymi ząbkami. Płatków jest 4 lub 5 (u ''Rhoicissus'' 7), w różnym stopniu zrośnięte, choć zwykle tylko u nasady. [[Pręcik (botanika)|Pręcików]] jest tyle ile płatków i wyrastają naprzeciw nich. Ich nitki dochodzą do nasady pylników pękających podłużnymi szczelinami. U nasady pręcików znajduje się różnie zbudowany dysk miodnikowy<ref name="christenhusz"/>. [[Zalążnia]] jest górna, powstaje zwykle z dwóch<ref name=china/> lub trzech [[owocolistek|owocolistków]]<ref name="christenhusz"/>, w każdej z komór rozwijają się dwa [[zalążek|zalażki]]. Szyjka słupka jest krótka lub długa, zwieńczona jest główkowatym, dyskowatym lub (rzadko, tylko u ''Tetrastigma'') czterołatkowym [[znamię (botanika)|znamieniem]]<ref name="christenhusz"/><ref name=china/>.
; [[Owoc]]e: [[Jagoda (botanika)|Jagody]] jedno- do czteronasiennych, soczyste lub dość suche<ref name="christenhusz"/>.
 
== Systematyka ==