Wersja z 20:06, 31 paź 2021 edytuj MOs810 (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 64 385 edycji m →‎Północne Niemcy: wikizacja ← poprzednia edycja		Wersja z 20:23, 31 paź 2021 edytuj anuluj edycję MOs810 (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 64 385 edycji poprawa ujedn. i przek. następna edycja →
Linia 1: [[Plik:~~Chilehaus_Point~~Chilehaus Point.jpg\|thumb\|''[[Chilehaus]]'' w [[Hamburg]]u ]] '''Ekspresjonizm ceglany''' ({{Niem.\|Backsteinexpressionismus}}) - [[styl architektoniczny]] (odmiana [[Ekspresjonizm (architektura)\|ekspresjonizmu]]), w którym [[ceramika architektoniczna]] ([[Cegła\|cegły]], [[Płytki ceramiczne\|płytki]] lub [[klinkier]]) jest głównym materiałem budowlanym i dekoracyjnym. Budynki w tym stylu wznoszono głównie w Niemczech w latach dwudziestych XX w. Głównymi centrami tego stylu były większe miasta w północnych Niemczech i [[Zagłębie Ruhry\|Zagłębiu Ruhry]]. Należała do niego również [[~~Szkoła~~Modernizm ~~amsterdamska~~w Holandii\|Szkoła Amsterdamska]], której wpływy sięgały także na dalsze regiony. Ekspresję ceglanych elewacji wielokrotnie wykorzystywano również w późniejszych nurtach architektonicznych. == Charakterystyka ekspresjonizmu ceglanego == [[Plik:Klinkerfassade.jpg\|lewo\|thumb\| Cegły [[klinkier]]owe]] [[Plik:~~Bricks_irregular_01~~Bricks irregular 01.jpg\|lewo\|thumb\|Detal elewacji, źle wypalony [[klinkier]] ]] [[Plik:~~Anzeiger_Hochhaus_press_high~~Anzeiger Hochhaus press high-~~rise_Goseriede_Hannover_Germany~~rise Goseriede Hannover Germany.jpg\|thumb\| ''Anzeiger-Hochhaus'' w [[Hanower]]ze ]] Ceglany ekspresjonizm rozwijał się równocześnie z architekturą [[Bauhaus]]u. Podczas gdy architekci z Bauhausu opowiadali się za usunięciem wszystkich [[Ornament (sztuka)\|ornamentów]] i elementów dekoracyjnych, ekspresjonistyczni architekci opracowywali charakterystyczne formy lub ozdoby, często stosując szorstkie, kanciaste lub spiczaste elementy. Miały wyrażać dynamikę epoki, jej intensywność i napięcie. Linia 14: Charakterystyczną cechą ekspresjonizmu ceglanego jest dynamika fasad, osiągnięta wyłącznie poprzez układanie cegieł w wzory, które ożywiają duże, monotonne, powierzchnie ścian. W niektórych przypadkach nawet źle wypalone cegły klinkierowe były używane jako elementy dekoracyjne ze względu na ich indywidualny wygląd. Cegły murowano w różnych układach i aranżacjach tworząc bogaty repertuar dekoracji. Poziome rzędy cegieł wykonane z naprzemiennie wysuniętych i zagłębionych warstw, np. w ''Hans-Sachs-Haus'' w [[Gelsenkirchen]] (1927), są kolejną charakterystyczną cechą ekspresjonizmu ceglanego. Elewacje były dodatkowo dekorowane [[~~rzeźba~~Rzeźbiarstwo\|rzeźbami]]mi wykonanymi z cegieł klinkierowych lub [[Ceramika\|ceramiki]]. Przedstawicielami tej formy sztuki byli m.in.[[Richard Kuöhl]] i [[Ernst Barlach]]. Czasami stosowano elementy z innych stylów architektonicznych, które przekładano na ceglane formy. W ''[[Chilehaus]]'' zaprojektowanym przez[[Fritz Höger\|Fritza Högera]] dominuje estetyka [[Art déco]], a ''[[Anzeiger-Hochhaus]]'' w [[Hanower]]ze nawiązuje do architektury orientalnej. Ceglany ekspresjonizm wytworzył także własne, często osobliwe formy, takie jak ''Parabel-Kirchen'' (kościoły paraboliczne), np. ''Heilig-Kreuz-Kirche'' (kościół Świętego Krzyża) w [[Gelsenkirchen]]. Linia 21: === Północne Niemcy === [[Plik:~~Sprinkenhof_Hamburg_2~~Sprinkenhof Hamburg 2.jpg\|thumb\|''Sprinkenhof'' w [[Hamburg]]u]] W [[Hamburg]]u znajduje się wiele przykładów ekspresjonizmu ceglanego. Fritz Höger wyznaczył nowe standardy projektując ''[[Chilehaus]]'' z wyraźnymi, wertykalnymi podziałami elewacji i swobodnym wykorzystaniem materiału. Inne przykłady to sąsiedni kompleks ''Sprinkenhof'', ''Broschek-Haus'', biurowiec ''Leder-Schüler'' i fabryka papierosów ''Haus Neuerburg''. Do północnoniemieckich przedstawicieli ekspresjonizmu ceglanego należał [[Fritz Schumacher]], projektant licznych budynków użyteczności publicznej w Hamburgu, takich jak deputacja finansowa na [[Gänsemarkt]] czy [[krematorium]] na [[Cmentarz Ohlsdorf\|cmentarzu Ohlsdorf]] oraz licznych szkół, m.in. w [[Volksdorf (dzielnica Hamburga)\|Volksdorf]] i w Jarrestadt. Także w [[Hanower]]ze znajduje się wiele budynków w tym stylu. Oprócz ''Anzeiger-Hochhaus'', są to m.in. dawne biura firmy [[Hans Poelzig\|Hansa Poelziga]] oraz budynki mieszkalne projektu [[ Karl Elkart \|Karla Elkarta]], który zrealizował całe kwartały w południowej części miasta. Elkart zajmował się także budynkami użyteczności publicznej. Zaprojektował m.in. szkoły, bibliotekę miejską i warsztaty Teatru Państwowego Dolnej Saksonii<ref>{{Cytuj książkę\|nazwisko=Zukowsky\|imię=John\|tytuł=Architektur in Deutschland. 1919–1939. Die Vielfalt der Moderne\|rok=1994\|wydawca=Prestel-Verlag\|miejsce=München\|strony=157-165\|isbn=3791313398\|nazwisko2=Laney-Lupton\|imię2=Kennie Ann\|imię3=Wojciech G.\|nazwisko3=Lesnikowski\|język=de}}</ref>. Szczególnymi przykładami ekspresjonizmu ceglanego są budynki przy Böttcherstrasse w [[Brema\|Bremie]], zaprojektowane przez Bernharda Hoetgera oraz ratusz w [[Wilhelmshaven]] projektu Fritza Högera. W tym stylu wzniesiono także [[Most podnoszony\|mosty podnoszone]] nad [[Kanał Nadbrzeżny\|Kanałem Nadbrzeżnym]] w [[Oldenburg]]u: ''[[Cäcilienbrücke]]'' i ''Amalienbrücke'' (zastąpiony nową konstrukcją w 1980). Linia 51: W [[Zagłębie Ruhry\|Zagłębiu Ruhry]] wzniesiono w tym stylu wiele obiektów, zarówno przemysłowych (hale produkcyjne, budynki administracyjne, wieże ciśnień itp.), mieszkalnych, jak i reprezentacyjnych (ratusze, urzędy pocztowe, kościoły i kamienice itp.). Ważnym budynkiem jest ''[[Hans Sachs\|Hans-Sachs]]-Haus'' w Gelsenkirchen, zaprojektowany przez [[ Alfred Fischer (architekt) \|Alfreda Fischera]] jako budynek wielofunkcyjny, ale później wykorzystany jako ratusz. Posiada cechy zarówno ekspresjonizmu, jak i [[Modernizm (architektura)\|modernizmu]] - stosunkowo prostą ceglaną fasadę i zaokrąglone narożniki. W [[Gelsenkirchen]] znajduje się główne dzieło [[ Josef Franke \|Josefa Franke]] - kościół Świętego Krzyża (zdesakralizowany w 2007 r.). Sklepienie kościoła ma formę wysokiej paraboli. Na szczycie kwadratowej wieży znajduje się ceglana figura Chrystusa. Inne przykłady z Zagłębia Ruhry to komenda policji, ''Bert-Brecht-Haus'' i ratusz w [[Oberhausen]], budynek administracyjny Regionalnego Stowarzyszenia Zagłębia Ruhry (''Regionalverband Ruhr'') w [[Essen]], budynek administracyjny ''Bogestry'' i komenda policji w [[Bochum]], a także oddział chirurgii dziecięcej w szpitalu miejskim w [[Dortmund~~\|Dortmundzie~~]]zie. Szczególny przykład znajduje się w [[Kamp-Lintfort]] nad Dolnym Renem. W latach 1920–1924 wybudowano tam 14 domów bliźniaczych dla urzędników kopalni węgla kamiennego ''Friedrich Heinrich''. Przykładami ekspresjonizmu ceglanego w [[Düsseldorf]]ie są zespół budynków ''Ehrenhof'', ''Wilhelm-Marx-Haus'' i budynki mieszkalne przy ''Kaiserswerther Straße'', ''Uerdinger Straße'' (''Haus Rheinpark''), ''Cecilienallee'', ''Lützowstraße'' i ''Golzheimer Platz''. <gallery> Linia 75: === Berlin === [[Plik:~~Borsigwerke_B~~Borsigwerke B-~~Tegel_07~~Tegel 07-~~2017_img3~~2017 img3.jpg\|thumb\|''Borsigturm'' w [[Tegel (dzielnica Berlina)\|Berlinie-Tegel]]]] Przykłady ekspresjonizmu ceglanego w [[Berlin]]ie: * ''Borsigturm'' (biurowiec [[Borsig~~\|Borsigwerke~~]]werke) w [[Tegel (dzielnica Berlina)\|Tegel]], proj. [[Eugen Schmohl]], zbud. 1922–1925. * Centrala telefoniczna na Winterfeldtstraße w [[Schöneberg (dzielnica Berlina)\|Schöneberg]], proj. [[Otto Spalding]] i Kurt Kuhlow, zbud. 1922-1929<ref>{{Cytuj stronę\|url=https://www.stadtentwicklung.berlin.de/denkmal/liste_karte_datenbank/de/denkmaldatenbank/daobj.php?obj_dok_nr=09066737\|tytuł=Landesdenkmalamt Berlin. Denkmaldatenbank. Fernmeldeamt.\|data dostępu=2020-06-10\|opublikowany=berlin.de\|język=de\|archiwum=https://web.archive.org/web/20200623034423/https://www.stadtentwicklung.berlin.de/denkmal/liste_karte_datenbank/de/denkmaldatenbank/daobj.php?obj_dok_nr=09066737\|zarchiwizowano=2020-06-23}}</ref>. * ''Ullsteinhaus'' w [[Tempelhof (dzielnica Berlina)\|Tempelhof]], proj. [[Eugen Schmohl]], zbud. 1925–1927. Linia 89: Przykłady ekspresjonizmu ceglanego w Polsce: * [[Dawny Okręgowy Urząd Poczty Polskiej we Wrocławiu\|Urząd Pocztowy we Wrocławiu]], proj. [[Lothar Neumann]], zbud. 1927–1929<ref>{{Cytuj pismo\|autor link=Lothar Neumann\|nazwisko=Neumann\|imię=Lothar\|tytuł=Das Postscheckamt in Breslau\|url=http://delibra.bg.polsl.pl/Content/13795/no9_10.pdf\|czasopismo=Deutsche Bauzeitung\|wolumin=9,10\|strony=61-66\|data=1931-01-28\|język=de\|data dostępu=2020-06-20}}</ref> * [[Budynek Kasy Chorych w Gdańsku]], proj. [[Adolf Bielefeldt]], zbud. 1925-1926. * dawna poczta w Gdańsku (ul. Mickiewicza 5), proj. [[Adolf Bielefeldt]], zbud. 1930<ref>{{Cytuj stronę \| url =http://ibedeker.pl/obiekty/kasa-chorych-przy-walowej-i-ceglany-ekspresjonizm \| tytuł =Kasa Chorych przy Wałowej i ceglany ekspresjonizm \| nazwisko =Masłowski \| imię =Aleksander \| data =2011-03-03 \| data dostępu = 2020-06-20}}</ref>. Linia 98: <gallery> Plik:Poczta Główna - widok północny fot BMaliszewska.jpg\|Dawny [[Dawny Okręgowy Urząd Poczty Polskiej we Wrocławiu\|Urząd Pocztowy we Wrocławiu]], obecnie [[Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu\|Muzeum Poczty i Telekomunikacji]] Plik:Gdansk przychodnia Walowa.jpg\|[[Budynek Kasy Chorych w Gdańsku]] Plik:Kościół św. Józefa w Zabrzu 8.jpg\|[[Kościół św. Józefa w Zabrzu]] Linia 133: <gallery> Plik:Marineehrenmal Laboe 2012.jpg\|Pomnik w [[Laboe]] Plik:Bhv wohnwasserturm hg.jpg\|Mieszkalna [[wieża ciśnień]] w [[Wulsdorf\|Bremerhaven-Wulsdorf]] Plik:Evangelisch stiftisches gymnasium gütersloh.jpg\|Szkoła w [[Gütersloh]] Plik:Clincker star ornament.jpg\|Ornament w kształcie gwiazdy w [[Lipsk]]u Plik:Preetz wasserturm 2.jpg\|Mieszkalna [[wieża ciśnień]] w [[Preetz]] Plik:Worpswede Kaffee Worpswede.jpg\|''Café Verrückt'' w [[Worpswede]], proj. [[Bernhard Hoetger]] Plik:Amsterdam Het Schip 006.JPG\|''Het Schip'' w [[Amsterdam~~\|Amsterdamie~~]]ie, proj. [[Michel de Klerk]] (1917–1920) </gallery>

Ekspresjonizm ceglany: Różnice pomiędzy wersjami