Wersja z 13:01, 13 lis 2021 edytuj Klarqa (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 10 932 edycje kat Znacznik: VisualEditor ← poprzednia edycja		Wersja z 15:54, 13 lis 2021 edytuj anuluj edycję Ignasiak (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 91 532 edycje m WP:SK, drobne techniczne następna edycja →
Linia 13: === Obszycie i haft na żywotkach === [[Plik:Żywotek, strój cieszyński, haft Janina Marcinkowa.jpg\|mały\|Nieskończony haft na ''opleckach'' w trakcie wykonywania.]] Żywotek starszego typu był obszywany srebrnym lub złotym [[Galon (pasmanteria)\|galonem]], [[~~Sutasz\|sutaszem~~sutasz]]em lub tasiemką. Do haftowania używano srebrnych lub złotych nici, które często przyozdabiano drobnymi metalowymi i szklanymi perełkami, cieniutkimi posrebrzanymi i pozłacanymi sprężynkami, rureczkami lub malutkimi cekinami. Najstarszy typ haftu zapożyczony z bogatych wzorów mieszczańskich to okazały pełny, wypukły haft o motywach roślinnych (stylizowane kwiaty, liście, kłosy)<ref name=":0" />. Kobiety uczyły się haftu czasem w [[Zakon\|przyzakonnych]] szkołach<ref>{{Cytuj \|autor = Marian Dębiniok \|tytuł = O Góralach, Wałachach, Lachach i Lachach na Śląsku Cieszyńskim \|data = 2010 \|wydawca = Vydavatelstvi Regio, Muzeum Śląska Cieszyńskiego}}</ref>, zwykle jednak od starszych, doświadczonych hafciarek. Hafciarki żywotków używały prostego urządzenia zwanego ''rómka'' (ramka), czyli krosna hafciarskiego<ref>{{Cytuj \|autor = Rys. Ewa Milerska \|tytuł = Haft na żywotku cieszyńskim \|data = 1985 \|wydanie = Sekcja Folklorystyczna przy Zarządzie Głównym PZKO \|opis = s. 1 \|miejsce = Czeski Cieszyn \|kropka = Zeszyt XIII}}</ref>. [[Plik:Janina Marcinkowa-żywotek-haft-Cieszyn.jpg\|mały\|[[Janina Marcinkowa]] – etnografka, haftująca żywotek.]] Umiejętność wyszywania była powszechna, jednak najzdolniejsze osoby robiły to w celach zarobkowych. Zwykle były to kobiety uboższe, nie posiadające ziemi. Prawie w każdej wsi była hafciarka specjalizująca się w hafcie na żywotkach, z której usług korzystały inne kobiety<ref>{{Cytuj \|autor = E. Milerska \|tytuł = Haft na żywotku cieszyńskim}}</ref>. Z biegiem lat nie tylko zmieniał się krój żywotka. Ze względu na małą dostępność nici i taśm ozdobnych, w okresie [[I wojna światowa\|I wojny światowej]] starszy typ haftu złotą i srebrną nicią zaczął być zastępowany haftem kolorową nicią jedwabną<ref>{{Cytuj \|autor = Dorota Simonides, Piotr Kowalski \|tytuł = Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej \|data = 1991 \|data dostępu = 2021-11-13 \|isbn = 83-85218-52-1 \|miejsce = Wrocław \|wydawca = Volumen \|s = 152 \|oclc = ~~31608266 \|url = https://www.worldcat.org/oclc/~~31608266}}</ref>. Zwiększyła się natomiast powierzchnia zdobiona. Zmianom uległy również motywy dekoracyjne. W dalszym ciągu były to [[Ornament (sztuka)\|ornamenty]] roślinno-kwiatowe, ale haft stawał się mniejszy i delikatniejszy<ref name=":4" />. Powstawanie, od lat 50-tych XX wieku licznych zespołów folklorystycznych, jak np. [[Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Cieszyńskiej]] czy [[Zespół Pieśni i Tańca „Olza”\|Zespół „Olza”]] na Zaolziu, ich wzrastająca popularność spowodowała wzrost zapotrzebowanie na nowe stroje ludowe. Wzrosło także w środowisku cieszyńskim zainteresowanie sprawianiem kobiecych strojów cieszyńskich w celach prywatnych na przykład na śluby, [[Konfirmacja\|konfirmacje]], bale. Linia 25: === Ozdoby metalowe === Ozdoby zwane ''[[Hoczki\|hoczkami]]'' naszywane na przednią część żywotka, początkowo pełniły funkcje użyteczną. Przez ich kółeczka przewlekano wstążkę lub łańcuszek sznurujący żywotek, lecz stopniowo ich użycie zaczęło ograniczać się tylko do funkcji ozdobnej<ref name=":0" />. Hoczki to ozdoby metalowe, głównie srebrne, a niekiedy nawet pozłacane wytwarzane metodą [[~~Filigran\|filigranu~~filigran]]u lub odlewane. Ilość i użyty materiał ''hoczków'' świadczyła o zamożności właścicielki. Hoczki i inna tradycyjna biżuteria zdobiąca strój cieszyński nadal jest wykonywana w lokalnych pracowniach jubilerskich w pracowni jubilerskiej Pieczonka w Cieszynie<ref>{{Cytuj \|autor = Fryderyk Dral \|tytuł = Napierśniki, zapinki, i hoczki do żywotków – czyli z czego słynie cieszyńskie złotnictwo {{!}} Tramwaj Cieszyński \|data dostępu = 2021-11-12 \|url = https://tramwajcieszynski.pl/napiersniki-zapinki-i-hoczki-do-zywotkow-czyli-z-czego-slynie-cieszynskie-zlotnictwo/ \|język = pl~~-PL~~}}</ref><ref>{{Cytuj \|tytuł = Filigrany \|data dostępu = 2021-11-12 \|opublikowany = pieczonkazlotnik.com \|url = https://pieczonkazlotnik.com/16-filigrany}}</ref>. == Przykłady == Linia 45: {{Przypisy}} * [[Kategoria:Stroje ludowe]] [[Kategoria:Śląsk Cieszyński]]

Żywotek: Różnice pomiędzy wersjami