Wikipedia

Gwałt: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m WP:REFDUPL: wstawiam informacje o powtórzonym przypisie ":0"
drobne redakcyjne zgodnie z konsensusem z kawiarenki (zgwałcenie -> gwałt)
Linia 7:
{{Legenda|#c4c4c4|Brak danych}}|350x350px]]
 
'''Zgwałcenie''' – zmuszenie drugiej osoby do [[Obcowanie płciowe|obcowania płciowego]], poddania się [[Inna czynność seksualna|innej czynności seksualnej]] lub wykonania takiej czynności przez jedną lub wiele osób, posługujących się siłą fizyczną, przymusem, nadużyciem władzy, podstępem lub wykorzystujących niemożność wyrażenia świadomej zgody przez daną osobę. Sprawca zgwałceniagwałtu nazywany jest gwałcicielem.
 
== Etymologia ==
{{Zobacz też|gwałt}}Słowo gwałt pochodzi od niemieckiego słowa gewalt ({{IPA|ɡəˈvalt}}) oznaczającego władzę, przemoc, siłę<ref>{{Cytuj |autor = [[Aleksander Brückner]] |rozdział = Gwałt |tytuł = Słownik etymologiczny języka polskiego |data = 1927 |wydawca = Krakowska Spółka Wydawnicza |url = https://pl.wikisource.org/wiki/S%C5%82ownik_etymologiczny_j%C4%99zyka_polskiego/gwa%C5%82t}}</ref>. ▼
{{Zobacz też|gwałt}}{{Wikisłownik|gwałt|gewalt}}
▲Słowo gwałt pochodzi od niemieckiego słowa gewalt ({{IPA|ɡəˈvalt}}) oznaczającego władzę, przemoc, siłę<ref>{{Cytuj |autor = [[Aleksander Brückner]] |rozdział = Gwałt |tytuł = Słownik etymologiczny języka polskiego |data = 1927 |wydawca = Krakowska Spółka Wydawnicza |url = https://pl.wikisource.org/wiki/S%C5%82ownik_etymologiczny_j%C4%99zyka_polskiego/gwa%C5%82t}}</ref>.
 
== Definicje ==
Linia 20 ⟶ 19:
Niektóre kraje odróżniają gwałt od [[Napaść na tle seksualnym|napaści na tle seksualnym]], definiując gwałt jako obejmujący penetrację pochwy przez prącie lub wyłącznie penetrację z udziałem prącia, podczas gdy inne rodzaje aktywności seksualnej bez zgody obu stron nazywane są napaścią na tle seksualnym<ref>{{Cytuj |autor = Pamela J. Kalbfleisch, Michael J. Cody |tytuł = Gender, power, and communication in human relationships |data = 1995 |data dostępu = 2021-11-10 |isbn = 0-8058-1403-5 |miejsce = Hillsdale, N.J. |wydawca = Erlbaum |oclc = 31331340 |url = https://books.google.pl/books?id=LyMo1RUJwj0C&pg=PA218&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Ken Plummer |tytuł = Modern Homosexualities: Fragments of Lesbian and Gay Experiences |data = 2002-09-11 |data dostępu = 2021-11-10 |isbn = 978-1-134-92243-7 |wydawca = Routledge |s = 187–191 |url = https://books.google.pl/books?id=OSO3q4XEfz4C&pg=PA189&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false |język = en}}</ref>. Przykładowo, Szkocja kładzie nacisk na penetrację z użyciem penisa, wprowadzając wymóg, że napaść seksualna musi być dokonana z użyciem penisa, aby można ją było zakwalifikować jako gwałt<ref>{{Cytuj |tytuł = Assange case: How is rape defined? |czasopismo = BBC News |data = 2012-08-22 |data dostępu = 2021-11-10 |url = https://www.bbc.com/news/magazine-19333439 |język = en-GB}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Sexual Offences (Scotland) Act 2009 |url = https://www.legislation.gov.uk/asp/2009/9/section/1}}</ref>.
 
== Psychologiczne, fizyczne, społeczne i ekonomiczne koszty przestępstwa zgwałceniagwałtu ==
W ciągu miesiąca po zgwałceniugwałcie u 94% ofiar diagnozuje się objawy zespołu stresu pourazowego, takie jak przerażenie, trudności z koncentracją, bezsenność. Wśród konsekwencji, jakie zgwałceniegwałt ma dla ofiary, są również [[Zaburzenia depresyjne|depresja]], bóle brzucha, dolegliwości narządów płciowych i bóle głowy, które utrzymują się nawet latami po zgwałceniugwałcie. Obok bezpośrednich obrażeń fizycznych zgwałceniegwałt bywa przyczyną zachorowania na choroby przenoszone drogą płciową i zajścia w niechcianą ciążę.
 
Ekonomiczne koszty zgwałceniagwałtu są od lat szacowane w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]]. W roku 1996 koszt pojedynczego zgwałceniagwałtu oszacowano na 87&nbsp;000 dolarów, przy czym koszty bezpośrednie (korzystanie z pomocy lekarskiej, wizyty u psychologa) stanowiły 5100 dolarów, a resztę stanowiły koszty pośrednie (absencja lub utrata pracy, pogorszona jakość życia itp.). Według klasyfikacji amerykańskiego Narodowego Instytutu Sprawiedliwości zgwałceniegwałt jest najbardziej kosztownym przestępstwem w USA (127 miliardów dolarów) – na drugim miejscu są napaści (93 miliardy), a na trzecim morderstwa (71 miliardów)<ref name="Zofia Nawrocka">Zofia Nawrocka, ''Przemoc seksualna w Polsce – działania rządu'', [w:] Joanna Piotrowska, Alina Synakiewicz (red.), ''Dość milczenia. Przemoc seksualna wobec kobiet i problem gwałtu w Polsce'', Heinrich Böll Stiftung, Fundacja Feminoteka, Warszawa 2011, {{ISBN|978-83-62206-28-5}}, s. 44–71.</ref>.
 
== Przestępstwo zgwałceniaGwałt w Unii Europejskiej ==
=== Prawo unijne ===
25 października 2012 roku [[Parlament Europejski]] i [[Rada Europejska]] przyjęły dyrektywę ustanawiającą normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw ([[Dyrektywa 2012/29/UE]])<ref>{{cytuj stronę |url = http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2012:315:0057:0073:PL:PDF| tytuł = Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE z dnia 25 października 2012 r. ustanawiająca normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw oraz zastępująca decyzję ramową Rady 2001/220/WSiSW|nazwisko = |imię = | autor = |autor link =|data = |rok = |opublikowany = |język = pl | data dostępu = 2013-07-01}}</ref>. Dyrektywa definiuje gwałt jako [[przemoc wobec kobiet|przemoc na tle płciowym]], która jest przejawem [[seksizm|dyskryminacji ze względu na płeć]], gdyż ofiarami przestępstwa zgwałceniagwałtu są w przeważającej mierze kobiety. Dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie m.in. do szkolenia pracowników policji, prokuratury i sądu tak, by ofiary były traktowane z szacunkiem, oraz do tego, by w każdym państwie istniał system wsparcia dla ofiar. Państwa członkowskie [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]] mają obowiązek włączenia dyrektywy w swój system prawny do 16 listopada 2015 r.
 
Prawa ofiar zgwałceniagwałtu zagwarantuje także [[Konwencja o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej]] otwarta do podpisu przez Radę Europy 11 maja 2011 r. Polska podpisała dokument 18 grudnia 2012 r.
 
=== Ochrona ofiar zgwałceniagwałtu w państwach członkowskich UE ===
Według raportu [[European Women's Lobby]] (EWL), ''EWL Barometer on rape in the EU 2013'', normy prawne Bułgarii, Litwy, Malty, Serbii, Ukrainy i Węgier znacznie odbiegają od norm wymaganych przez antyprzemocową Konwencję Rady Europy. Np. na Litwie gwałt męża na żonie nie jest przestępstwem, w kodeksie węgierskim gwałt jest definiowany w odniesieniu do moralności życia seksualnego ofiary przestępstwa, a na Malcie zgwałceniegwałt jest określoneokreślony jako przestępstwo przeciwko honorowi rodzin (a nie przeciwko autonomii ofiary). Z kolei w Bułgarii gwałciciel może uniknąć kary, jeśli poślubi ofiarę przed wydaniem przez sąd wyroku skazującego.
 
EWL wskazuje, że systemy prawne dwóch państw, Holandii i Wielkiej Brytanii, oferują lepszą ochronę niż ta wymagana zapisami Konwencji antyprzemocowej Rady Europy. Legislacja Irlandii, Włoch i Turcji jest określona jako spełniająca wymogi Konwencji. Reszta państw członkowskich, łącznie z Polską, ma systemy prawne które tylko częściowo odpowiadają minimalnym normom ochrony ofiar zgwałceniagwałtu zawartym w Konwencji<ref name="EWL Barometer on Rape in the EU 2013">''EWL Barometer on Rape in the EU 2013''.</ref>.
 
== ZgwałcenieGwałt w polskim prawie karnym ==
{{Czyn zabroniony infobox
|nazwa = Zgwałcenie
Linia 48 ⟶ 47:
|typ uprzywilejowany = art. 197 § 2 k.k.
}}
=== ZgwałcenieGwałt jako przestępstwo ===
O przestępstwie zgwałcenia w typie podstawowym mowa jest w art. 197 § 1 [[Kodeks karny (1997)|Kodeksu karnego]], który [[Penalizacja|penalizuje]] doprowadzenie przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem drugiej osoby do [[Obcowanie płciowe|obcowania płciowego]]. Art. 197 § 2 K.k. określa drugą postać zgwałcenia, polegającą na doprowadzeniu przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem do poddania się lub wykonania [[inna czynność seksualna|innej czynności seksualnej]]. [[typ kwalifikowany przestępstwa|Typy kwalifikowane]] zgwałcenia tworzą art. 197 § 3 (zgwałcenie zbiorowe, zgwałcenie małoletniego poniżej lat 15 i zgwałcenie kazirodcze) i art. 197 § 4 K.k. (zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem).
Potocznie często określa się zgwałcenie mianem „gwałtu”. Jednak w prawie karnym nie jest to uzasadnione, ponieważ termin „gwałt” ma inne znaczenie, oznacza gwałtownie i bezwzględnie stosowaną przemoc fizyczną. W takim znaczeniu „gwałt” występuje np. w przestępstwie porwania statku (art. 166 K.k.).
 
=== Pojęcie zgwałceniagwałtu zbiorowego ===
ZeZ zgwałceniemgwałtem zbiorowym w rozumieniu 197 § 3 K.K. mamy do czynienia wtedy, kiedy sprawców jest co najmniej dwóch, przy czym wystarczy, że obcowania płciowego lub innej czynności seksualnej dopuszcza się tylko jeden z nich, czyli np. w sytuacji, gdy z czterech sprawców stosunek z ofiarą odbył jeden z nich, a pozostałych 3 ją tylko trzymało, za zgwałcenie zbiorowe odpowiedzą wszyscy czterej. Jest tak dlatego, że w polskim prawie karnym zgwałcenie polega nie na podjęciu obcowania płciowego lub innej czynności seksualnej, lecz na doprowadzeniu do nich. Sprawca, który przytrzymuje pokrzywdzonego, także doprowadza go do określonej w przepisie czynności, nawet jeżeli sam jej nie podejmuje.
 
=== Uwagi odnośnie do osób małoletnich ===
W polskim Kodeksie karnym zgwałcenie na osobieosoby poniżej piętnastego roku życia zawsze wypełnia znamiona przestępstwa z art. 197 par. 3 K.k.
W niektórych [[System prawa|systemach prawnych]] doprowadzenie osoby poniżej pewnej granicy wieku do obcowania płciowego, poddania się innej czynności seksualnej lub wykonania takiej czynności uznaje się za zgwałcenie bez względu na fakt, że [[czynność seksualna]] odbywa się za zgodą obydwu stron.
W Kodeksie karnym z 1997 r. obcowanie z małoletnim poniżej 15 roku życia, nawet przy jego zgodzie, penalizuje art. 200. Typ ten błędnie nazywany jest w [[Język potoczny|języku potocznym]] [[Pedofilia|pedofilią]].
Linia 67 ⟶ 66:
Badanie OBOP z 2007 r. wykazało, że 9% Polek i Polaków zna rodzinę, w której występuje przemoc seksualna. 86% ofiar przemocy seksualnej w rodzinie stanowią kobiety, a sprawcami 60% przestępstw są mężowie. 25% ofiar przemocy seksualnej w rodzinie obawia się ponownego ataku, a 39% sprawców nie wyklucza zastosowania przemocy seksualnej w przyszłości<ref name="Olga Borkowska, Monika Płatek">Olga Borkowska, Monika Płatek, ''Skala przestępstwa zgwałcenia w Polsce'', [w:] Joanna Piotrowska, Alina Synakiewicz (red.), ''Dość milczenia. Przemoc seksualna wobec kobiet i problem gwałtu w Polsce'', Heinrich Böll Stiftung, Fundacja Feminoteka, Warszawa 2011, {{ISBN|978-83-62206-28-5}}, s. 10–22.</ref>.
 
== Rodzaje zgwałceńgwałtu ==
[[Plik:Konstantin Makovsky - The Bulgarian martyresses.jpg|mały|250px|[[Konstantin Makowski]] ''Męczeństwo Bułgarii'' 1877]]
W nauce [[kryminologia|kryminologii]] zgwałceniegwałt można klasyfikować na różne sposoby: np. w odniesieniu do okoliczności, w jakich miał miejsce, w odniesieniu do tożsamości ofiary lub sprawcy. Można wyróżnić m.in. [[zgwałceniegwałt kazirodczekazirodczy]], [[zgwałceniegwałt na randce]], [[zgwałceniegwałt małżeńskiemałżeński]], [[zgwałceniegwałt więziennewięzienny]], [[zgwałceniegwałt wojennewojenny]], [[zgwałceniegwałt zbiorowezbiorowy]].
 
=== ZgwałcenieGwałt w małżeństwie ===
Przestępstwo zgwałcenia może również popełnić jeden małżonek na szkodę drugiego. Żona nie musi utrzymywać kontaktów seksualnych z mężem i na odwrót. W polskim prawie obowiązek wspólnego pożycia małżonków określony w art. 23 [[Kodeks rodzinny i opiekuńczy|Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego]] w żadnym wypadku nie uprawnia małżonka do jego egzekwowania w ''jakikolwiek'' sposób. Niedochowywanie tego obowiązku przez jednego małżonka może jedynie [[Uprawnienie|uprawniać]] drugiego do żądania rozwiązania małżeństwa przez [[rozwód]].
 
=== Zgwałcenie prostytutki ===
[[Prostytucja|Prostytutki]] podlegają takiej samej ochronie prawnej jak inne osoby, czyli kontakt seksualny z taką osobą wbrew jej woli jest takim samym przestępstwem jak zgwałcenie osoby nieświadczącej usług seksualnych. ZgwałceniemGwałtem natomiast nie jest sytuacja, jeśli do samego kontaktu dojdzie przy zgodzie prostytutki, a następnie klient nie zapłaci lub zapłaci mniej, niż zadeklarował. W zależności od zamiaru [[sprawstwo|sprawcy]] taką sytuację można rozpatrywać w kategorii [[oszustwo|oszustwa]] ([[prawo karne]]) lub niewywiązania się z [[umowa|umowy]] ([[prawo cywilne]]).
 
=== ZgwałcenieGwałt na randce ===
Termin ''zgwałceniegwałt na [[randka|randce]]'' ([[język angielski|ang.]] ''date rape'') opisuje wymuszony kontakt seksualny, do którego dochodzi pomiędzy osobami, które dobrze się znają, [[przyjaźń|przyjaźnią]] się lub darzą się [[Emocja|uczuciem]]. Dochodzi zwykle do niego podczas spotkań towarzyskich, niekiedy z użyciem [[narkotyk|substancji psychotropowych]] (takich jak np. substancje wchodzące w skład [[Tabletka gwałtu|pigułki gwałtu]]) lub [[Alkohole|alkoholu]]. Wymuszenie kontaktu seksualnego może być planowane lub dochodzi do niego spontanicznie. Oskarżenia o gwałt na randce są często trudne do udowodnienia.
 
=== ZgwałcenieGwałt oralneoralny ===
Termin zgwałceniegwałt oralneoralny opisuje przestępstwo zgwałcenia, w którym:
* obiektem zaspokojenia popędu płciowego sprawcy są [[Wargi ust|usta]] ofiary (polega najczęściej na zmuszeniu ofiary do wykonania [[fellatio]]),
* rzadziej; sprawca stymuluje oralnie narządy płciowe ofiary wbrew jej woli (np. 23-letnia Norweżka skazana na 9 miesięcy za zgwałceniegwałt. Wykonała ona pewnemu mężczyźnie fellatio bez jego zgody<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.theguardian.com/world/2005/apr/28/2 |tytuł = Woman jailed for raping man |data = 2005-05-28 |opublikowany = The Guardian |język = en |cytat = A 23-year-old Norwegian woman was sentenced to nine months in prison yesterday after she was convicted of raping a man. |data dostępu = 2014-10-09}}</ref>).
ZgwałceniaGwałt oralneoralny zwykle dotyczązwiązany zgwałceńjest więziennychz gwałtem więziennym lub pedofilnychpedofilnym{{Fakt|data=2020-09}}, ale bywa, że dorosłe kobiety są gwałcone oralnie.
 
=== ZgwałcenieGwałt więziennewięzienny ===
'''ZgwałcenieGwałt więziennewięzienny''' to jedna z postaci tzw. „''[[Cwel|przecwelenia]]''”.
 
Służy nie tylko zaspokojeniu [[Potrzeba seksualna|potrzeby seksualnej]], ale też ma charakter rytualny. Celem może być chęć zdominowania współwięźnia, chęć zdegradowania go, ukarania (np. za donosicielstwo) lub chęć rozładowania [[Agresja (psychologia)|agresji]].<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Przemoc w więzieniach |data = |data dostępu = 2020-09-08 |opublikowany = www.bhp.org.pl, VORTAL BHP :: Nowy portal internetowy BHP |url = http://www.bhp.org.pl/Article240.html}}</ref>
 
ZgwałceniaGwałty w więzieniu przeważnie mają charakter zbiorowy, często są połączone z [[Pobicie|pobiciem]]. Polegają na zmuszeniu ofiary do odbycia [[Seks analny|stosunku analnego]], często także [[Fellatio|oralnego]]. Na zgwałceniagwałty więzienne narażeni są głównie mężczyźni słabi fizycznie i psychicznie lub odsiadujący wyroki za określone przestępstwa (najczęściej przestępstwa seksualne wobec dzieci).
 
Przecwelowanie i zgwałcenie pozbawia mężczyznę [[Tożsamość płciowa|męskiej tożsamości]] – otrzymuje on kobiece imię, którym zwracają się doń współwięźniowie. Więzień taki (przezwany „cwelem”) od tej pory jest zmuszany do świadczenia usług seksualnych współwięźniom oraz wykonywania różnych „brudnych” prac, na przykład mycia muszli klozetowych, ponadto współwięźniowie mogą się nad nim znęcać w inny sposób. Status „cwela” jest w zasadzie statusem dożywotnim i utrzymuje się on w sytuacji przeniesienia więźnia do innego więzienia lub rozpoczęcia po pobycie na wolności odbywania nowej kary. Nawet po upływie lat współwięźniowie starają się wybadać więźnia przeniesionego lub ponownie skazanego i przesyłają [[Gryps|grypsy]] do innych więzień z prośbą o informacje o statusie takiej osoby, a po ich otrzymaniu traktują go stosownie do ich treści. ZgwałcenieGwałt jest najbrutalniejszym ze sposobów „przecwelenia” jednak nie jedynym. Następuje ono też np. w wyniku brutalnego pobicia, pobrudzenia więźnia kałem, uderzenia w twarz szczotką do czyszczenia klozetów, dotknięcia twarzy członkiem.
 
Zjawisko „przecwelenia” w zasadzie nie występuje w więzieniach kobiecych, zdarzają się jednak gwałty: homoseksualne i heteroseksualne<ref>{{Cytuj |tytuł = "Mamuś, ja chyba nie potrafię z tym żyć". Więźniarka skarżyła się, że została zgwałcona |data dostępu = 2020-09-07 |opublikowany = TVN24.pl |url = https://www.tvn24.pl/r/793224}}</ref>.
Linia 109 ⟶ 108:
 
== Obwinianie ofiary ==
Obwinianie ofiary to obarczanie ofiary przestępstwa całkowitą lub częściową odpowiedzialnością za fakt popełnienia przestępstwa przez sprawcę. W kontekście zgwałceniagwałtu obwinianie ofiary koresponduje z [[fenomen sprawiedliwego świata|hipotezą sprawiedliwego świata]] i przekonaniem, że określone zachowania ofiary (takie jak flirtowanie, atrakcyjny seksualnie wygląd), mogły zachęcić sprawcę do popełnienia gwałtu. Skrajnym przejawem obwiniania ofiary jest wyrażanie opinii, iż ofiara „sama się o to prosiła”, gdyż nie zachowywała się właściwie. ''Jak suka nie da, to pies nie weźmie'' to przysłowie używane w Polsce dla obwiniania ofiar gwałtu<ref>{{Cytuj stronę|url=http://wyborcza.pl/1,76842,5926687,Mowia__Suka_nie_da__pies_nie_wezmie.html|tytuł=Mówią: Suka nie da, pies nie weźmie|autor=Tomasz Kurs|opublikowany=wyborcza.pl|data dostępu=10 października 2011}}</ref>.
 
Do usprawiedliwienia zgwałceniagwałtu używanych jest wiele [[stereotyp]]ów dotyczących [[role płciowe|ról płciowych]] i [[gender]]. W przypadku, gdy sprawcą jest mężczyzna, a ofiarą kobieta, stereotypy te odnoszą się do przekonania, że władza przypisana jest mężczyznom, podczas gdy kobiety zostały stworzone do seksu i bycia obiektami seksualnymi, lubią być zmuszane do seksu i ustawiane na swoim miejscu<ref>Stephanie Neumann, ''Gang Rape: Examining Peer Support and Alcohol in Fraternities'', [w:] Eric W. Hickey, ''Sex Crimes and Paraphilias'', Prentice Hall, 2006, {{ISBN|978-0-13-170350-6}}.</ref>, a męskie potrzeby i zachowania seksualne są niekontrolowane i muszą być zaspokojone<ref>Joan Z. Spade, Catherine G. Valentine, ''The kaleidoscope of gender: prisms, patterns, and possibilities'', Pine Forge Press, 2007, {{ISBN|978-1-4129-5146-3}}.</ref>. W przypadku gdy sprawczynią jest kobieta, a ofiarą mężczyzna, zgwałcony mężczyzna bywa postrzegany jako słaby lub, w kulturach, w których mężczyźni zyskują status dzięki podbojom seksualnym, bywa uważany za szczęściarza.
 
== Zobacz też ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Gwałt”