Wikipedia

Cmentarz Centralny w Sanoku: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Lowdown (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
242 297 edycji
wikizacja, int.
m drobne redakcyjne, drobne techniczne
Linia 33:
=== Stara część przy ulicy Jana Matejki ===
[[Plik:Cemetery at Matejki Street in Sanok (1852).jpg|thumb|left|200px|Cmentarz w Sanoku na mapie z 1852]]
Pierwotny i nieistniejący już cmentarz przy dzisiejszej ulicy Jana Matejki został utworzony wskutek [[dekret]]u cesarza [[Józef II Habsburg|Józefa II Habsburga]] o cmentarzach zamiejskich z 11 grudnia 1783, wydanego przez Gubernium Galicyjskie z 21 stycznia 1784 ([[Cmentarze Galicji|dokument nakazywał dokonywanie pochówków poza terenami zabudowanymi]]){{odn|Stefański|1991|s=5}}<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sanok.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-297|tytuł=Cmentarz przy ul. Rymanowskiej i Matejki|opublikowany=sanok.pl|data dostępu=2012-12-01}}</ref><ref group=uwaga>Wcześniej istniejące cmentarze Sanoka znajdowały się w centrum miasta: cmentarz obrządku rzymskokatolickiego wokół ówczesnego [[Kościół św. Michała Archanioła w Sanoku|kościoła św. Michała Archanioła]] na obecnym [[Plac św. Michała w Sanoku|placu św. Michała]], [[Ulica Grzegorza z Sanoka w Sanoku|ulicy Grzegorza z Sanoka]] w okolicy [[Budynek przy ul. Tadeusza Kościuszki 4 w Sanoku|budynku banku przy ul. Tadeusza Kościuszki 4]] i kamienicy [[Budynek przy ul. Grzegorza z Sanoka 2 w Sanoku|Ramerówka]] oraz cmentarze obrządku greckokatolickiego przy [[Ulica Zamkowa w Sanoku|ulicy Zamkowej]] w pobliżu [[Sobór Świętej Trójcy w Sanoku|tamtejszej cerkwi]] oraz przy ówczesnej [[Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Sanoku|Cerkwi Narodzenia Najświętszej Maryi Panny]] przy obecnej [[Ulica Jana III Sobieskiego w Sanoku|ulicy Jana III Sobieskiego]], gdzie znajduje się [[Zespół Szkół nr 1 im. Karola Adamieckiego w Sanoku|Zespół Szkół nr 1]] oraz [[Budynek przy ul. Teofila Lenartowicza 2 w Sanoku|budynek przy ulicy Teofila Lenartowicza 2]]. {{Cytuj książkę | autor = [[Stefan Stefański (muzealnik)|Stefan Stefański]] | tytuł = Kartki z przeszłości Sanoka | wydawca = Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku | miejsce = Sanok | data = 2005 | strony = 23, 25 | isbn = 83-919470-9-2}}. W latach 30. [[II Rzeczpospolita|okresu międzywojennego]] szczątki ujawnione podczas wykopalisk na terenie byłego cmentarza katolickiego na [[Ulica Grzegorza z Sanoka w Sanoku|ulicy Grzegorza z Sanoka]] zostały przeniesione na cmentarz przy [[Ulica Rymanowska w Sanoku|ulicy Rymanowskiej]]: {{odn|Stefański|1991|s=1|ref=nie}}</ref>. Przy opisach starych pochowków na tymże cmentarzu pojawia się też wskazanie pobliskiej [[Ulica 2 Pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku|ulicy Elżbiety Granowskiej]]<ref name="TS-1996-48">{{Cytuj pismo | autor = [[Edward Zając]] | tytuł = Sanoczanie w powstaniu listopadowym | czasopismo = [[Tygodnik Sanocki]] | wolumin = Nr 48 (264) | strony = 5 | data = 25 listopada 1996 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/2550}}</ref>. Brak jest informacji o dokładnej dacie otwarcia cmentarza, przyjmuje się, że pierwsze pochówki odbyły się najprawdopodobniej w latach 90. [[XVIII wiek]]u bądź na początku [[XIX wiek]]u{{odn|Nestorowicz|2005|s=8}}<ref>''Wołają o pamięć'', [[Tygodnik Sanocki]], nr 44 (730) z 4 listopada 2005, s. 1.</ref>. Nie ma pewności kiedy powstał cmentarz przy ul. Jana Matejki; jest on widoczny na mapie Sanoka z 1852<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.skany.przemysl.ap.gov.pl/show.php?zesp=126&cd=0&ser=0&syg=1481M | tytuł = Archiwum Geodezyjne. Stadt Sanok in Galizien Sanoker Kreis (mapa miasta Sanok w Galicji w obwodzie sanockim) | opublikowany = skany.przemysl.ap.gov.pl | data dostępu = 2020-09-25}}</ref> (według [[Edward Zając|Edwarda Zająca]] cmentarz ten powstał w 1857<ref name="EZ1996">{{Cytuj pismo | autor = [[Edward Zając]] | tytuł = Cmentarze sanockie | czasopismo = [[Tygodnik Sanocki]] | wolumin = Nr 44 (260) | strony = 5 | data = 1 listopada 1996 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/2546}}</ref>{{odn|Zając|1998|s=164}}). Cmentarz ten został założony na terenie nabytym od Piotra Czyżewskiego przez cesarsko-królewską [[Cyrkuł sanocki|władzę obwodową]]<ref name="EZ1996"/>. Koszty tego zakupu spadły na gminy oraz dwory przynależne do miejscowych parafii rzymsko- i greckokatolickiej<ref name="EZ1996"/>. Dochody uzyskiwane ze sprzedaży miejsc pochówków były przeznaczane na rzecz budowy łacińskiego [[Kościół Przemienienia Pańskiego w Sanoku|kościoła parafialnego w Sanoku]]<ref name="EZ1996"/>. Administrowaniem cmentarza zajmował się tamtejszy komitet parafialny<ref name="EZ1996"/>.
 
Na cmentarzu grzebani chrześcijanie (obrządków rzymskokatolickiego i ewangelickiego), zaś po wydaniu dekretu z 1784 także osoby wyznania [[Kościół Greckokatolickigreckokatolicki w Polsce|greckokatolickiego]]<ref name="EZ1996"/><ref name="wuoz"/> (chowane uprzednio na cmentarzu przy [[Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Sanoku|Cerkwi Narodzenia Najświętszej Maryi Panny]] w centrum miasta<ref name="SS1991">{{Cytuj pismo | autor = [[Stefan Stefański (muzealnik)|Stefan Stefański]] | tytuł = Święto Zmarłych | czasopismo = [[Tygodnik Sanocki]] | wolumin = Nr 24 | strony = 1, 3-4 | data = 30 października 1991 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/848}}</ref>). W połowie lat 80. XIX wieku cmentarz, pozostający pod zarządem parafii obrządku rzym.-kat., stał się obiektem krytyki z uwagi na panujący tam rzekomo chaos prowadzenia pochówków, brak ogrodzenia i alejek, a także położenie na terenie bagnistym<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Kronika | czasopismo = Echo z nad Sanu | wolumin = Nr 6 | strony = 3 | data = 7 czerwca 1885 | url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/11105}}</ref>. 12 maja 1887 radny miejski [[Aital Witoszyński]] wnioskował o ogrodzenie terenu cmentarza<ref name="EZ1996"/>. Informacja prasowa z 1891 wskazała na zaniedbanie terenu cmentarza<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Kronika | czasopismo = [[Gazeta Przemyska]] | wolumin = Nr 49 | strony = 3 | data = 18 czerwca 1891 | url = https://www.pbc.rzeszow.pl/publication/4380}}</ref>. Z dniem 1 grudnia 1895 cmentarz przy ulicy Jana Matejki został zamknięty<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Kronika | czasopismo = Gazeta Sanocka | wolumin = Nr 35 | strony = 3 | data = 1 grudnia 1895 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/15}} {{Cytuj pismo | tytuł = Z Rady miejskiej | czasopismo = Gazeta Sanocka | wolumin = Nr 107 | strony = 3 | data = 18 kwietnia 1897 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/356}}</ref>. 5 października 1905 burmistrz Sanoka [[Feliks Giela]] wydał specjalne wezwanie do mieszkańców miasta i innych osób zainteresowanych niszczejącymi nagrobkami na starym katolickim cmentarzu w Sanoku, aby zabezpieczyli owe w czasie do jednego roku, po upływie którego uszkodzone pomniki zostaną usunięte<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Obwieszczenie | czasopismo = Gazeta Sanocka | wolumin = Nr 93 | strony = 3 | data = 8 października 1905 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/421}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Obwieszczenie | czasopismo = [[Nowa Reforma]] | wolumin = Nr 233 | strony = 6 | data = 12 października 1905 | url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/212479}}</ref>.
 
Pod koniec XIX wieku Ewa Śnieżyńska-Stolot i Franciszek Stolot wskazali, iż jednym z najstarszych obiektów na cmentarzu był nagrobek [[Antoni Lenik|Antoniego Lenika]], c. k. radcy finansowego, zmarłego w 1866 w wieku 52 lat<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Księga zmarłych 1855–1878 Sanok | wydawca = [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku]] | miejsce = Sanok | strony = 163 (poz. 138)}} {{Cytuj książkę | tytuł = Katalog zabytków sztuki w Polsce | data = 1982 | strony = 111-112 | tom = I | tytuł tomu = Województwo krośnieńskie | rozdział = Lesko, Sanok, Ustrzyki Dolne i okolice |imię r=Ewa |nazwisko r=Śnieżyńska-Stolot|imię2 r=Franciszek |nazwisko2 r=Stolot}} Ewa Śnieżyńska-Stolot, Franciszek Stolot, ''Sztuka Sanoka między Sanokiem a Wschodem'', w: ''[[Sanok. Dzieje miasta]]. Praca zbiorowa pod redakcją [[Feliks Kiryk|Feliksa Kiryka]]'', Kraków 1995, s. 948. {{odn|Nestorowicz|2005|s=16|ref=nie}}</ref>. Obecnie powierzchnia części przy ulicy Jana Matejki wynosi 1,57 ha<ref name="wuoz"/><ref name="koncepcja">{{Cytuj stronę | url = http://web.archive.org/web/20050928220743/http://zil.sanok.prox.pl:80/zielonemiasto/strategia/zielony_sanok_02.pdf | tytuł = Koncepcja zagospodarowania terenów zielonych Sanoka. Analiza stanu istniejącego | autor = Agaty Zachariasz | data dostępu = 2014-03-18}}</ref>. Powierzchnia ma formę nieregularnego czworoboku<ref name="enekropolie">{{cytuj stronę|url=http://web.archive.org/web/20181014164240/http://e-nekropolie.pl:80/article/index/id/51|tytuł=Cmentarz Centralny w Sanoku|data=2011-03-22|opublikowany=e-nekropolie.pl|data dostępu=2012-12-01}}</ref>. Z uwagi na strukturę ta część ma charakter formy [[wachlarz]]awachlarza, jako że od wejścia (w południowo-wschodnim rogu od ulicy Romana Dmowskiego) alejki rozchodzą się w kierunkach zachodnim, północno-zachodnim i północnym{{odn|Stefański|1991|s=8}}. Od strony południowej do tej części cmentarza przylega osobny, mniejszy fragment przy ul. Jana Matejki, który również skupia stare pochówki, jednakże nie posiada ustanowionych alejek.
 
=== Stara część przy ulicy Rymanowskiej ===
[[Plik:Central Cemetery Rymanowska in Sanok design map by Władysław Beksiński.jpg|thumb|240px|Pierwotny plan cmentarza przy ulicy Rymanowskiej autorstwa Władysława Beksińskiego]]
Inicjatorem i założycielem nowego cmentarza był proboszcz rzymskokatolickiej [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku|parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku]], ks. [[Franciszek Salezy Czaszyński]]<ref name="HO">{{Cytuj książkę | autor = [[Edward Zając]] | tytuł = Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka | wydawca = Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku | miejsce = Sanok | data = 2002 | strony = 164 | isbn = 83-909787-8-4 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/713}}</ref>, który 3 kwietnia 1867 złożył wniosek w Radzie Miejskiej i został przewodniczącym komisji mającej na celu znalezienie obszaru dla nowego cmentarza (w składzie tego gremium zasiedli także M. Solski, Ignacy Kahane, [[Karol Pollak (drukarz)|Karol Pollak]], Szymon Drewiński oraz dr [[Józef Demetrykiewicz]])<ref name="EZ1996"/>. Efektem prac tejże komisji było wytypowanie teren na zachód od miasta, należącego do [[Jan Tchorznicki|Jana Tchorznickiego]]{{odn|Stefański|1991|s=11}}<ref name="EZ1996"/>{{odn|Szramowiat|2008|s=30}}. Pomimo tego w kolejnych dekadach nie doszło do finalizacji sprawy<ref name="EZ1996"/>. Przypuszcza się, że przesłanką do stworzenia nowego cmentarza mogło być rozszerzenie dotychczas istniejącej nekropolii albo też mogły to być intencja założenia nowego cmentarza przeznaczonego tylko dla rzymskich katolików<ref name="EZ1996"/><ref name="HO"/>.
 
Po 20 latach od próby ustanowienia nowego cmentarza rada miejska w Sanoku w 1887 postanowiła utworzyć nową nekropolię dla chrześcijan<ref name="EZ1996"/>. Zgodnie z tym zamierzeniem fundusze na zakup oraz założenie cmentarza miały pochodzić ze środków miejskich, zaś poniesione koszty miało wyrównać późniejsze korzystanie z nekropolii<ref name="EZ1996"/>. Do komisji powołanej celem zakupu i urządzenia nowego cmentarza zostali wyznaczeni [[Aital Witoszyński]], [[Franciszek Bem]] i Józef Rynaczarski<ref name="EZ1996"/>. 21 stycznia 1890 magistrat Sanoka wnioskował o zakup terenu o powierzchni 2,5 morga od Józefa Lisowskiego<ref name="EZ1996"/>. 26 sierpnia 1890 została powołana nowa komisji działająca w sprawie, której członkami byli dr [[Jan Gaweł]], ks. [[Wasylij Czemarnyk]] i [[Paweł Hydzik]]<ref name="EZ1996"/>{{odn|Zając|1998|s=165}}. To gremium upoważniło sanocki magistrat sanocki do nabycia gruntu pod przyszły cmentarz (parcele oznaczone Ik. 85/1, 86/, 87/1)<ref name="EZ1996"/>{{odn|Zając|1998|s=165}}. Władze miasta nabyły od [[Józefa Rylska|Józefy Rylskiej]] ziemię<ref>[[Alojzy Zielecki]], ''Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej'', w: ''[[Sanok. Dzieje miasta]]. Praca zbiorowa pod redakcją [[Feliks Kiryk|Feliksa Kiryka]]'', Kraków 1995, s. 381.</ref> oddaloną od centralnego punktu miasta, tj. [[Rynek w Sanoku|rynku]], o ok. 1,3&nbsp;km<ref name="EZ1996"/>{{odn|Zając|1998|s=165}}.
Linia 66:
Całkowita powierzchnia Cmentarza Centralnego w Sanoku wynosi niespełna 8 ha (79 300 m²)<ref name="koncepcja"/>. Według obecnego stanu (2019) w planie całego Cmentarza Centralnego wyodrębniono sześć dzielnic: 1 – stanowi obszar starej części przy ulicy Rymanowskiej wraz z kwaterami żołnierzy polskich i żołnierzy Armii Czerwonej, 2 – obszar położony pomiędzy starą częścią przy ulicy Rymanowskiej do ulicy Jana Brzechwy, 3 – teren w otoczeniu kaplicy przedpogrzebowej, 4 – obszar starej części przy ulicy Jana Matejki, 5 – teren w kształcie trójkąta leżący u zbiegu ulic Jana Brzechwy i Głogowej, 6 – obszar przylegający do ulic Głogowej i Kiczury<ref>{{Cytuj stronę | url = http://cmentarzsanok.zetohosting.pl/ | tytuł = Plan cmentarza | opublikowany = cmentarzsanok.zetohosting.pl | data dostępu = 2019-05-28}}</ref>.
 
W 1991 awizowano podjęcie zbiórki na rzecz ratowania pomników nagrobnych przez powstałe Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Święto Zmarłych | czasopismo = [[Tygodnik Sanocki]] | wolumin = Nr 24 | strony = 1 | data = 30 października 1991 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/848}}</ref>. W [[Uroczystość Wszystkich Świętych]] 1 listopada oraz w [[Zaduszki|Dzień Zaduszny]] 2 listopada kwesty na Cmentarzu Centralnym prowadzą Stowarzyszenia Opieki nad Starymi Cmentarzami w Sanoku oraz Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta Koło w Sanoku<ref>{{Cytuj stronę | url = https://esanok.pl/2011/30731.html | tytuł = Kwesta na rzecz Towarzystwa Brata Alberta | data = 2011-11-05 | opublikowany = esanok.pl | data dostępu = 2020-01-27}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = https://esanok.pl/2015/kwesta-na-sanockich-cmentarzach-pomoz-w-renowacji-starych-nagrobkow-ij001.html | tytuł = Kwesta na sanockich cmentarzach. Pomóż w renowacji starych nagrobków | data = 2015-10-28 | opublikowany = esanok.pl | data dostępu = 2020-01-27}}</ref>. Opiekę nad kilkoma nagrobkami żołnierzy i harcerzy podjęli harcerze z [[Hufiec ZHP Sanok|Hufca Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.zhpsanok.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=206:rozkaz-l-12-2013-z-14-wrzesnia&catid=84:rozkazy-2013&Itemid=470|tytuł=Rozkaz L. 12/2013 z 14 września|data=14 września, 2013|opublikowany=zhpsanok.pl|data dostępu=24 marca 2015}}</ref>.
 
=== Kwatery i pochówki wojskowe ===
Linia 72:
 
==== Cmentarz wojskowy sprzed 1918 ====
W przeszłości na cmentarzu znajdowały się groby wojskowych armii austriackiej. Według stanu z czerwca 1914 istniały groby 34 oficerów i 67 żołnierzy{{odn|Schubert|2012|s=34, 212}}. Następnie na cmentarzu w Sanoku (nr XIV według nomenklatury austro-węgierskiej) zostało pochowanych 8700 żołnierzy poległych w czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]]{{odn|Schubert|2012|s=95}} (w całym Okręgu Sanok pochowano 12247 żołnierzy{{odn|Schubert|2012|s=94}}. Do lat po 1945 istniał pomnik z inskrypcją w językach polskim i niemieckim ''Masowy grób 32 regimentu'', na którym była umieszczona tożsamość ''Laszlo Garganyi'', a na zwieńczeniu monumentu istniała korona<ref name="SS1991"/><ref>{{Cytuj pismo | autor = [[Leszek Mazan]] | tytuł = Szwejk na polskich ścieżkach | czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] | wolumin = Nr 180 | strony = 5 | data = 13 sierpnia 1979 | url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/8484}}</ref><ref name="SSS">{{Cytuj pismo | autor = [[Stefan Stefański (muzealnik)|Stefan Stefański]] | tytuł = Spacerkiem po mieście. Szwejk w Sanoku | czasopismo = [[Tygodnik Sanocki]] | wolumin = Nr 25 | strony = 6 | data = 6 listopada 1991 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/849}}</ref>{{odn|Stefański|2005|s=27}}<ref>{{Cytuj książkę | autor = Maria Łapiszczak | tytuł = Sanok na dawnej pocztówce. Cz. I | wydawca = Artiv-Druk | miejsce = Sanok | data = 2001 | strony = 34 | isbn = 83-915485-0-3}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = Maria Łapiszczak, Borys Łapiszczak | tytuł = Ziemia Sanocka na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. III | wydawca = Poligrafia | miejsce = Sanok | data = 2002 | strony = 9 | isbn = 83-915388-1-8}}</ref>. Na podstawie zachowanej pocztówki stwierdzono, że na cmentarzu istniał grób zmarłych nagle czterech żołnierzy [[honvédKrólewsko-węgierska Obrona Krajowa|honvédów]]ów węgierskich<ref name="DP1972-240">{{Cytuj pismo | autor = [[Leszek Mazan]] | tytuł = Gdyby to słyszał Szwejk! | czasopismo = [[Dziennik Polski]] | wolumin = Nr 240 | strony = 5 | data = 8/9 października 1972 | url = http://mbc.malopolska.pl/publication/58871}}</ref>. W późniejszym czasie groby wojsk austriackich zostały zlikwidowane<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Roman Frodyma]] | tytuł = Cmentarze wojskowe z okresu I wojny światowej w rejonie Beskidu Niskiego i Pogórza | wydawca = Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich | miejsce = Warszawa | data = 1989 | strony = 142-143}}</ref>{{odn|Schubert|2012|s=19, 21}}. Najprawdopodobniej stało się to po II wojnie światowej, zaś w miejscu tych mogił powstały nowe groby<ref name="SS1991"/>.
 
==== Kwatera żołnierzy polskich ====
Linia 85:
==== Kwatera żołnierzy Armii Czerwonej ====
[[Plik:Soviet military quarter at Central Cemetery in Sanok gate.jpg|thumb|240px|Kwatera żołnierzy Armii Czerwonej. Brama wejściowa z symbolami komunistycznymi]]
W zachodniej części Cmentarza Centralnego znajduje się kwatera żołnierzy [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]], założona w latach 1951–1953 (w tych latach prowadzono ekshumacje)<ref>{{Cytuj stronę | url = https://obd-memorial.ru/html/info.htm?id=87213400&page=37 | tytuł = Информация о захоронении. повят Санок, м. Санок, ул. Рымановска, коммунальное кладбище | opublikowany = obd-memorial.ru | strony = 16, 40 | język = ru | data dostępu = 2019-05-13}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | autor = [[Edward Zając]] | tytuł = Poczet gospodarzy miasta. W okresie dyktatu generalissimusa | czasopismo = [[Tygodnik Sanocki]] | wolumin = Nr 41 (622) | strony = 6 | data = 10 października 2003 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/2906}}</ref> (wcześniej, do 1951 w tym miejscu istniał cmentarz żołnierzy [[austria]]ckich, który zniwelowano celem utworzenia kwatery żołnierzy radzieckich). Prace ekshumacyjne zwłok żołnierzy Armii Czerwonej prowadziła na obszarze [[Województwo rzeszowskie (1945–1975)|województwa rzeszowskiego]] specjalna grupa ekspedycyjna Ministerstwa Gospodarki Komunalnej, zaś prace tworzenia stałego cmentarza wojskowego w Sanoku były na ukończeniu pod koniec 1953<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Ekshumacja zwłok żołnierzy radzieckich w woj. rzeszowskim została kończona | czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] | wolumin = Nr 287 | strony = 4 | data = 1 grudnia 1953 | url = https://www.pbc.rzeszow.pl/publication/3227}}</ref>. W kwaterze spoczęli żołnierze radzieccy polegli w 1944 w walkach na [[Front wschodni (II wojna światowa)|froncie wschodnim II wojny światowej]] o tzw. wyzwolenie ziemi sanockiej. Zmarli pochodzili z szeregów 101 korpusu armijnego 38 Armii [[1 Front Ukraiński|1 Frontu Ukraińskiego]]<ref name="Przew"/>. Pierwotnie żołnierze radzieccy byli grzebani w Sanoku w centrum miasta na wschodnim stoku [[Park miejski im. Adama Mickiewicza w Sanoku|parku miejskiego]] oraz na obszarze powiatu sanockiego, skąd ich ciała -– po ekshumacjach prowadzonych przez Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej -– przeniesiono do utworzonej kwatery na cmentarzu<ref>{{Cytuj pismo | autor = [[Edward Zając]] | tytuł = Pomnik Wdzięczności dla Żołnierzy Armii Radzieckiej | czasopismo = [[Gazeta Sanocka – Autosan]] | wolumin = Nr 17 (62) | strony = 6 | data = 1-30 września 1976 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/202}}</ref>{{odn|Stefański|1991|s=14}}<ref name="WS95">{{Cytuj książkę | tytuł = [[Sanok. Dzieje miasta]] | wydawca = Secesja | miejsce = Kraków | data = 1995 | strony = 824 | isbn = 83-86077-57-3 | rozdział = Życie gospodarcze. Czasy industrializacji 1949–1956 |imię r=Władysław | nazwisko r = Stachowicz}}</ref>.
 
Powierzchnia kwatery po jej utworzeniu wyniosła 2463 m²<ref name="OBD">{{Cytuj stronę | url = https://obd-memorial.ru/html/info.htm?id=87213400&page=37 | tytuł = Информация о захоронении. повят Санок, м. Санок, ул. Рымановска, коммунальное кладбище | opublikowany = obd-memorial.ru | strony = 2 | język = ru | data dostępu = 2019-05-13}}</ref>. W kwaterze utworzono główną aleję obsadzoną [[kasztan]]ami, a w jej głębi został ustanowiony pamiątkowy obelisk, na którym widnieje [[czerwona gwiazda]]. Na bramie wejściowej do kwatery zainstalowano symbole [[Komunizm|komunistyczne]]: [[sierp i młot]]. Ogółem w 90 ponumerowanych mogiłach (78 zbiorowych o wymiarach 2x5 m oraz 12 indywidualnych o wymiarach 1x2 m, przeznaczonych dla ''bohaterów i odznaczonych'') pochowano 2969 żołnierzy<ref name="WS95"/><ref name="OBD"/>{{r|enekropolie}}. Z upływem lat na mogiłach umieszczano indywidualne tabliczki upamiętniające poszczególnych żołnierzy{{odn|Stefański|1991|s=14}}, z inskrypcjami w językach: polskim, rosyjskim, ukraińskim, ormiańskim i gruzińskim<ref>{{Cytuj | tytuł = Królowie, włościanie i mieszczanie czyli wycieczka pierwsza po dawnym i współczesnym Sanoku | wydawca = [[Powiat sanocki]] | s = 27 | url = http://powiatsanok.nazwa.pl/ebook/sanok_i_okolice.pdf}}</ref>. W kwaterze zostali pochowani m.in. majorzy [[Michaił Kalmus]], [[Iosif Niepran]], kapitanowie [[Nikołaj Gietmanski]] i [[Aleksandr Hulewicz]], starszy [[lejtnant]] [[Nikołaj Gass]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Po latach – na mogiłach najbliższych – żołnierzy Armii Czerwonej | czasopismo = [[Gazeta Sanocka – Autosan]] | wolumin = Nr 21 (384) | strony = 1 | data = 20-31 lipca 1986 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/610}}</ref>, [[Kłara Sołonienko]]<ref>{{Cytuj pismo | autor = Marian Struś | tytuł = Wzruszająca wizyta | czasopismo = [[Gazeta Sanocka – Autosan]] | wolumin = Nr 33 (162) | strony = 4 | data = 20-30 listopada 1979 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/158}}</ref>, st. sierż. [[Chamit Nieatbakow]] ([[Bohater Związku Radzieckiego]]), mł. sierż. [[Iwan Niedwiżaj]] (Bohater Związku Radzieckiego).
Linia 160:
* Nagrobek Kellerów: Tadeusz (1913-1914){{odn|Opis MH|s=20 (R)}}<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok | wydawca = [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku]] | miejsce = Sanok | strony = 157 (poz. 54) | tytuł tomu = J}}</ref>, Zofia (1920-1924)<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok | wydawca = [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku]] | miejsce = Sanok | strony = 292 (poz. 111) | tytuł tomu = J}}</ref><ref>Tadeusz i Zofia Kellerowie byli dziećmi Jana Kellera (1876-1945) i Seweryny Henryki Keller (1883-1951, córka Wincentego Konieczki i Teodozji z domu Chinalskiej). {{Cytuj książkę | tytuł = Księga Zmarłych 1946–1958 Sanok | wydawca = [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku]] | miejsce = Sanok | strony = 318 (poz. 49)}}</ref>
* Nagrobek Marii Kern (1818-1900){{odn|Opis MH|s=40 (R)}}<ref>Maria Kern, z domu Truskolaska, była wdową po [[Adolf Kern (ziemianin)|Adolfie]] (właściciel ziemski w [[Radoszyce (województwo podkarpackie)|Radoszycach]], zm. 26 kwietnia 1895 w Sanoku w wieku 89 lat), z którym przeżyła 48 lat w małżeństwie, zm. 26 kwietnia 1900 w Posadzie Sanockiej. {{Cytuj książkę | tytuł = Księga aktów zejść rzym.-kat. Sanok 1878–1904 | wydawca = [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku]] | miejsce = Sanok | strony = 230 (poz. 65) | tytuł tomu = H}} {{Cytuj książkę | tytuł = Księga aktów zejść rzym.-kat. Sanok 1878–1904 | wydawca = [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku]] | miejsce = Sanok | strony = 317 (poz. 62) | tytuł tomu = H}}</ref>
* Grobowiec Konratowiczów: Alfred (1865-1897)<ref name="AKonr">Alfred Konratowicz, ur. 1865, wnuk [[Jerzy Rapf (lekarz)|Jerzego Rapfa]], syn urzędnika skarbowego Jana Konratowicza i Leontyny z domu Rapf, brat Karoliny – żony [[Włodzimierz Bańkowski|Włodzimierza Bańkowskiego]], c.k. nadporucznik [[16 Pułk Piechoty Austro(austro-Węgierwęgierski)|16 pułku piechoty]] z [[Bjelovar]], zmarł w wieku 31 lat w [[Trnava (Chorwacja)|Tyrnavie]] na Węgrzech, został pochowany w Sanoku 9 maja 1897. {{Cytuj książkę | tytuł = Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1897 | miejsce = Wiedeń | data = 1896 | strony = 251, 396 | url = https://library.hungaricana.hu/hu/view/KriegsMarine_1897/?pg=399&layout=s}} {{Cytuj książkę | tytuł = Księga aktów zejść rzym.-kat. Sanok 1878–1904 | wydawca = [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku]] | miejsce = Sanok | strony = 262 (poz. 73) | tytuł tomu = H}} {{Cytuj pismo | tytuł = Kronika | czasopismo = Gazeta Sanocka | wolumin = Nr 110 | strony = 4 | data = 9 maja 1897 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/357}}</ref>, Leontyna (1844-1913<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Księga chrztów 1836–1857 | miejsce = [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku]] | strony = 129 (poz. 79)}}</ref>){{odn|Opis MH|s=10 (R)}}
* Nagrobek Olgi Krawczyńskiej (1855-1898){{odn|Opis MH|s=33 (R)}}<ref>Olga Krawczyńska z domu Nawratil, ur. 1855, zm. 22 stycznia 1898 w Sanoku wskutek [[mięsak]]a. Była żoną [[Kazimierz Krawczyński (urzędnik)|Kazimierza]] i matką [[Wiesław Krawczyński|Wiesława]]. {{Cytuj książkę | tytuł = Księga aktów zejść rzym.-kat. Sanok 1878–1904 | wydawca = [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku]] | miejsce = Sanok | strony = 274 (poz. 21) | tytuł tomu = H}}</ref>
* Nagrobek Władysława Laurosiewicza (1864-1913){{odn|Opis MH|s=35 (R)}}<ref>Władysław Laurosiewicz, ur. 1864, żonaty z Aleksandrą z domu Domańską, pracował jako starszy oficjał sądowy w Sanoku, zm. 10 marca 1913 na gruźlicę w wieku 49 lat. {{Cytuj książkę | tytuł = Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok | wydawca = [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku]] | miejsce = Sanok | strony = 143 (poz. 35) | tytuł tomu = J}} {{Cytuj książkę | tytuł = Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911 | miejsce = Lwów | data = 1911 | strony = 140 | url = http://www.mtg-malopolska.org.pl/images/skany/schematyzmy/szematyzm_1911.pdf}}</ref>
Linia 231:
* Uczestnicy konspiracji i przygotowania [[Powstanie krakowskie|powstania krakowskiego]] na ziemi sanockiej z 1846: [[Antoni Radomski]] (zm. 1871), [[Adolf Kern (ziemianin)|Adolf Kern]] (zm. 1895).
* Uczestnicy [[Powstanie styczniowe|powstania styczniowego]] z 1863<ref group=uwaga>Miejsca pochówków niektórych z wymienionych uczestników powstania styczniowego nie zostały zidentyfikowane, w związku z czym przy latach ich życia podano dzielnicę starej części cmentarza przy ulicę Rymanowskiej, którą wskazano w wykazie sprzed 1939 roku.</ref>: [[Karol Knabe]] (zm. 1873), Walerian Weiss (zm. 1895)<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Kronika. Nekrologja | czasopismo = Gazeta Sanocka | wolumin = Nr 23 | strony = 3 | data = 8 września 1895 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/12}}</ref>, Marceli Tomżyński (zm. 1902, urzędnik fabryki maszyn, dz. I), [[August Ścibor-Rylski]] (zm. 1902), Michał Zbiegień (zm. 1908, szewc)<ref>Michał Zbiegień, ur. ok. 1839, z zawodu szewc, żonaty z Wiktorią z domu Kopystyńską, ojciec Romualda (ur. 1867) i Eleonory (ur. 1869), zm. 15 lipca 1908 w Sanoku w wieku 69 lat. {{Cytuj książkę | tytuł = Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok | wydawca = [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku]] | miejsce = Sanok | strony = 63 (poz. 127) | tytuł tomu = J}} Według relacji prasowej jego mogiła znajdowała się na skraju cmentarza nieopodal miejsca zamieszkania miejscowego grabarza Bronisława Sokołowskiego. {{Cytuj pismo | autor = ces | tytuł = Kto pokocha bezskrzydłe anioły? | czasopismo = [[Gazeta Sanocka – Autosan]] | wolumin = Nr 26 (155) | strony = 3 | data = 10-20 września 1979 | url = http://sanockabibliotekacyfrowa.pl/publication/155}}</ref>, Maksymilian Kamiński (1845-1908, urzędnik, dz. II)<ref>Maksymilian Kamiński, ur. 1845 jako syn Romana w Bochni, pracował jako urzędnik Towarzystwa Zaliczkowego w Sanoku, zm. 14 października 1908 w Posadzie Sanockiej. {{Cytuj książkę | autor = [[Józef Białynia Chołodecki]] | tytuł = Księga pamiątkowa opracowana staraniem Komitetu Obywatelskiego w czterdziestą rocznicę powstania r. 1863/1864 | miejsce = Lwów | data = 1904 | strony = 398 | rozdział = Nieco szczegółów biograficznych dotyczących uczestników organizacyi i partyzantki r. 1863/64 | url = http://www.wbc.poznan.pl/publication/46776}} {{Cytuj książkę | tytuł = Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok | wydawca = [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku]] | miejsce = Sanok | strony = 67 (poz. 170) | tytuł tomu = J}}</ref>, [[Antoni Stupnicki]] (zm. 1908, dz. I), Józef Wieniawa Kossowicz (zm. 1911)<ref>{{Cytuj stronę | url = http://cmentarzsanok.zetohosting.pl/index.php?page=zmarli&idz=11027 | tytuł = Józef Wieniawa Kossowicz | opublikowany = cmentarzsanok.zetohosting.pl | data dostępu = 2021-04-15}}</ref>, [[Antoni Gołkowski]] (1838-1914, profesor gimnazjalny, dz. III), [[Paweł Hydzik]] (1842-1913), [[Franciszek Baran]] (zm. 1915), [[August Mroczkowski]] (1845-1920, profesor gimnazjum), [[Saturnin Lityński]] (zm. 1927, dz. I<ref name="AP1863"/>), [[Marceli Denkiewicz]] (zm. 1928).
* Wojskowi [[Armia Austro-Węgier|cesarskiej i królewskiej armii]] oraz [[Cesarsko-królewska Obrona Krajowa|c. k. obrony krajowej]]: por. [[Wilhelm Kwiatkowski]] (zm. 1876), kpt. Wojciech Krystyński (1816-1885, oficer 12 pułku piechoty)<ref name="wykazPP">{{cytuj stronę|url=http://policjapanstwowa.pl/index-186.htm|tytuł=Wykaz funkcjonariuszy formacji policyjnych poległych w kraju w latach 1915-1939|opublikowany=policjapanstwowa.pl|data dostępu=27 września 2014}}</ref>, nadpor. Alfred Konratowicz (1865-1897<ref name="AKonr"/>), ppłk [[Zenon Szołginia]] (zm. 1920), gen.-por. [[Adam Dembicki von Wrocień]] (1849-1933), żołnierze [[45 Pułk Piechoty Austro(austro-Węgierwęgierski)|45 Pułku Piechoty Austro-Węgier]]: por. Oscar Holfeld (1877-1899, nagrobek zlikwidowany){{odn|Stefański|1991|s=17}}, sierż. Jan Wilusz (sierżant rachunkowy pułku), Jan Tytus Pokorny (1876-1932, oficer rezerwy, naczelnik stacji Sanok<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok | wydawca = [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku]] | miejsce = Sanok | strony = 372 (poz. 71) | tytuł tomu = J}}</ref>), por. [[Michał Guzik]] (1883-1933), ppłk [[Franciszek Stok]] (1880-1935), ppłk dr [[Tadeusz Kolasiński (oficer lekarz)|Tadeusz Kolasiński]] (1874-1939)
* Uczestnicy [[I wojna światowa|I wojny światowej]]: Tadeusz Bratro (1896-1916), Bronisław Samecki (1890-1916, ochotnik [[100 Pułk Piechoty Austro(austro-Węgierwęgierski)|100 Pułku Piechoty]]), Ferdynand Kolin (1896-1928), kpt. [[Edward Zegarski]] (1892-1928), por. Stanisław Sas Żurakowski (1889-1941), kpt. dr [[Stefan Schlarp]] (1892-1944), inż. [[Stanisław Beksiński]] (1887-1953, żołnierz Armii Hallera), chor. [[Jan Ratułowski]] (1897-1955, legionista), [[Józef Oczkowicz (1897–1955)|Józef Oczkowicz]] (1897-1955, legionista), ppor. dr [[Wiktor Robel]] (1894-1963, legionista, lekarz), Stanisław Dąbrowski (1889-1966), sierż. [[Józef Rolski (nauczyciel)|Józef Rolski]] (1883-1967), [[Władysław Rossa]] (1888-1968, legionista), płk dypl. [[Władysław Józef Zaleski|Władysław Zaleski]] (1894-1982, doktor praw, prezes NIK Rządu Polskiego na Uchodźstwie)
* Żołnierze polegli w czasie [[wojna polsko-ukraińska|wojny polsko-ukraińskiej]] 1918-1919:
** Żołnierze polegli w [[Bitwa o Chyrów|bitwie o Chyrów]]: kpr. Wacław Śląski, ppor. Stanisław Sas Korczyński, plut. Mieczysław Chmura<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Maksymilian Landau]], [[Adam Tabiszewski]] | tytuł = Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920 | wydawca = [[Wojskowe Biuro Historyczne]] | miejsce = Warszawa | data = 1929 | strony = 7, 24 | tytuł tomu = 4 Pułk Artylerii Polowej | url = https://www.wbc.poznan.pl/publication/32378}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918–1920 | wydawca = [[Wojskowe Biuro Historyczne]] | miejsce = Warszawa | data = 1934 | strony = 98 | url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/263227}}</ref> (wszyscy trzej 19 stycznia 1919, dwaj ostatni w [[Polskie pociągi pancerne|polskim pociągu pancernym]] [[Kozak (pociąg pancerny)|„Kozak”]]{{odn|Stefański|2005|s=27}}{{odn|Bałda|2012|s=37}}), sekc. Wilhelm Czownicki (24 stycznia 1919){{odn|Stefański|1991|s=23}}<ref>{{Cytuj stronę | url = http://archive.is/20150721210446/http://groby.radaopwim.gov.pl/grob/12489/ | tytuł = Cztery mogiły żołnierzy z 1919 r. | opublikowany = [[Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa]] | data dostępu = 2015-07-21}}</ref>
** Roman Mathiasz (zm. 1919)
* Żołnierze [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej]]: Marian Bonawentura Jayko (1900-1910), Zbigniew Jastrzębiec Strzelecki (1904-1920, harcerz, ochotnik 2 p. s. p.<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918–1920 | wydawca = [[Wojskowe Biuro Historyczne]] | miejsce = Warszawa | data = 1934 | strony = 840 | url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/263227}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/3064063 | tytuł = Karty ewidencyjne zmarłych żołnierzy w układzie alfabetycznym: Rychwałd -– Sierakowice | opublikowany = szukajwarchiwach.gov.pl | strony = 1209 | data dostępu = 2021-07-04}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = Czesław Mazurczak | tytuł = Harcerstwo Sanockie 1910–1949 | wydawca = [[Harcerska Oficyna Wydawnicza]] | miejsce = Kraków | data = 1990 | strony = 42}}</ref>), Stefan Augustyński (1898-1920, ochotnik WP), Stanisław Augustyński (1904-1924, ochotnik WP, powstaniec śląski), [[Franciszek Ksawery Martynowski (1873–1926)|Franciszek Martynowski]] (1873-1926, naczelnik [[Drużyny Bartoszowe|Drużyn Bartoszowych]], działacz Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”), rtm. [[Maksymilian Frydecki]] (1886-1927, sędzia), plut. zaw. Antoni Stępień (1910-1935, żołnierz w 2 p.s.p.), ppłk [[Franciszek Stok]] (1880-1935), ppłk dr [[Tadeusz Kolasiński (oficer lekarz)|Tadeusz Kolasiński]] (1874-1939), płk inż. [[Kazimierz Barancewicz]] (1880-1939), st. sierż. Antoni Antoniewicz (1882-1941), płk tyt. dr [[Stanisław Gilewicz]] (1869-1943, lekarz dentysta), płk [[Emil Schwanda]] (1864-1946), mjr lek. [[Teofil Kondyjowski]] (1876-1947), kpt. Jan Borek (1896-1948), por. [[Michał Kłak]] (1878-1948), mjr [[Augustyn Nowotarski]] (1884-1956, adwokat), [[Józef Oczkowicz (1897–1955)|Józef Oczkowicz]] (1897-1955), Jan Lisowski (1887-1957), kpt. [[Franciszek Löwy]] (1890-1968), kpt. Wojciech Dubiel (1895-1970), kpt. dr [[Stanisław Domański (ginekolog)|Stanisław Domański]] (1888-1970, lekarz ginekolog), Andrzej Machowski (1884-1975, oficer WP, uczestnik I i II wojny światowej), kpt. dr [[Kazimierz Niedzielski]] (1893-1976, lekarz), płk dypl. dr [[Władysław Józef Zaleski|Władysław Zaleski]] (1894-1982, prawnik, prezes NIK Rządu Polskiego na Uchodźstwie)
* Funkcjonariusze c.k. policji i [[Policja Państwowa|Policji Państwowej]]: insp. Jan Mozołowski (1856-1898)<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Stanisław Dobrowolski]] | tytuł = Policja miejska w Sanoku w okresie autonomii 1867-1918 | wydawca = [[Muzeum Historyczne w Sanoku]] | miejsce = [[Sanok]] | data = 2008 | strony = 49-51 | isbn = 978-83-60380-20-8}}</ref>, st. post. policji Wojciech Zawieja (1884-1922), st. post. policji Marcin Lechowicz (1876-1922) – obaj zginęli w trakcie pościgu za bandytami w pociągu<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Wiadomości bieżące Sprawcy zamachu na funkcjonariuszy policji sanockiej przytrzymani | czasopismo = [[Słowo Polskie (Lwów)|Słowo Polskie]] | wolumin = Nr 114 | strony = 5 | data = 26 maja 1922 | url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/211280}}</ref>{{odn|Stefański|1991|s=24}}, insp. [[Wiktor Dręgiewicz]] (1860-1922), szer. Józef Kluk (1896-1929), post. Marian Bruss (1897-1933<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Postrzelenie posterunkowego pod Złoczowem | czasopismo = [[Głos Narodu]] | wolumin = Nr 29 | strony = 1 | data = 30 stycznia 1933 | url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/205090}}</ref>)<ref name="wykazPP" />, [[Michał Guzik]] (1883-1933), kom. ppor. [[Bolesław Drewiński]] (1895-1936), st. przod. Jan Kaszowski (1868-1939), Wilhelm Krebs (1878-1953)
* Uczestnicy [[II wojna światowa|II wojny światowej]]: pchor. Michał Nuncjusz Suszko (1916-1939), Lesław Sobolski (1909-1944, żołnierz AK, zamordowany przez UPA), [[Władysław Kwaśniewicz (harcmistrz)|Władysław Kwaśniewicz]] (1906-1945, obrońca Lwowa, żołnierz AK), Piotr Mazurek (1902-1946, uczestnik kampanii wrześniowej), Witold Iwańczyk (1917-1949), [[Władysław Skałkowski]], ps. „Dąb” (1899-1953), Szymon Słomiana ps. „Milczek” (1910-1959, żołnierz AK), mjr [[Franciszek Lurski]] (1895-1963), Tadeusz Drwięga (1914-1965), kpt. [[Adam Puzoń]] (1910-1975, oficer PSZ na Zachodzie), [[Bronisław Jarosz (lekarz)|Bronisław Jarosz]] (1924-1977, lekarz), Lidia Kaszubowicz (1927-1978, żołnierz AK, zesłana na Sybir w latach 1944-1956), ks. [[Stanisław Buczek]] (1904-1979, kapelan AK), Zbigniew Libura (1928-1979, żołnierz AK), por. Jan Matejak (1928-1979, oficer AK), ppor. dr [[Witold Scheuring (prawnik)|Witold Scheuring]] (1897-1980, Orlę Lwowskie, oficer 2 Korpusu, prawnik), [[Antoni Cieślik]] (1904-1981, podoficer WP 1919-1944), kpt. dr Gustaw Kosiba (1902-1981, lekarz{{odn|Stefański|1991|s=14}}), płk dypl. [[Władysław Józef Zaleski|Władysław Zaleski]] (1894-1982, doktor praw, prezes NIK Rządu Polskiego na Uchodźstwie), płk dr [[Marian Killar]] (1918-1982, żołnierz AK i LWP), kpt. [[Mikołaj Kogut]] (1900-1982), ppłk Stanisław Józef Sławiński (1905-1982)<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Księga małżeństw (1924–1936) | miejsce = [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku]] | strony = 400 | url = https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/22431265}}</ref>, Stanisław Bruzgo (1906-1983, żołnierz KOP), st. sierż. [[Zenon Chruszcz]] (1905-1984), chor. [[Adam Gajewski (1902–1984)|Adam Gajewski]] (1902-1984), dr [[Edward Czech (lekarz)|Edward Czech]] (1914-1984, żołnierz ZWZ-POZ-AK), Stanisław Bosak (zm. 1985, uczestnik bitwy o Monte Cassino), [[Tadeusz Wojtowicz]] (1916-1985, żołnierz AK), Józef Budnik Szczurkiewicz ps. „Sowa” (1914-1985, żołnierz AK), [[Kazimierz Andrunik]] (1917-1987, żołnierz ZWZ), [[Maria Andrunik]] (1909-1988), [[Mieczysław Granatowski]] (1909-1988, oficer AK), Zbigniew Chytła (1924-1988, żołnierz AK), [[Władysław Gąsiorowski]] (1924-1989), Kunegunda Kłak-Majewska (1911-1990, uczestniczka ruchu oporu w Polsce, Węgrzech, Rumunii, na Dalekim Wschodzie), ppor. Bronisław Herman (1909-1991, uczestnik kampanii wrześniowej), [[Stanisław Żwirek]] (1916-1992), [[Jan Bezucha]] (1908-1992), sierż. [[Mieczysław Wojtowicz]] (1917-1992, żołnierz PSZ na Zachodzie), Cecylia Jarosz, z d. Bryndza, ps. „Irena” (zm. 1993), [[Władysław Wiśniowski (muzyk)|Władysław Wiśniowski]] (1911-1993), ppłk [[Stanisław Duda (oficer)|Stanisław Duda]] (1916-1994), ppor. Olga Kopecka (1909-1995, oficer PSZ na Zachodzie), Jan Grzebień ps. „Krępacz” (-1995)<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Jan Grzebień. Nekrolog | czasopismo = [[Tygodnik Sanocki]] | wolumin = Nr 31 (195) | strony = 2 | data = 4 sierpnia 1995 | url =}}</ref>, [[Karol Pohorski]] (1913-1996), Mieczysław Zgirski (1925-1996, żołnierz Armii Czerwonej i LWP), [[Stanisław Kawski]] (1913-1996, żołnierz AK ps. „Skrzypek”), Jan Kocur (1920-1997), Kazimierz Kaszubowicz (1913-1997, żołnierz AK, zesłany na Sybir w latach 1944-1956), Ludwik Przyboś (1914-1998, żołnierz [[1 Dywizja Pancerna (PSZ)|1 Dywizji Pancernej]]), [[Jan Juliusz Kosina|Jan Kosina]] (1924-1998, marynarz ochotnik na [[ORP Orkan (1942)|ORP Orkan]]), Zuzanna Kawska z d. Węcławik (1915-1998, żołnierz AK ps. „Ziuk”), [[Bronisław Ryniak]] (1916-1998), ppor. Józef Sroka (1920-1999, 6 Pom. Dyw. Piech. I Armii WP), [[Mikołaj Szwan]] (1909-1999), Stanisław Wojtowicz (1921-1999, żołnierz [[9 Podlaska Dywizja Piechoty Armii Krajowej|9 PDP AK]]), [[Arnold Andrunik]] (1911-2000), inż. Jan Bałdys (1924-2000, żołnierz AK), Adam Zeńczak (1924-2000, żołnierz AK), [[Mieczysław Mazurek (1912–2000)|Mieczysław Mazurek]] (1912-2000), [[Michał Krajnik]] (1924-2000), ppłk [[Edmund Zieliński (1923-2001)|Edmund Zieliński]] (1923-2001), ppłk Józef Rudy (1924-2001), płk [[Antoni Mróz]] (1916-2001), Władysław Januszczak (1916-2002, uczestnik kampanii wrześniowej), [[Bolesław Pastuszak]] (1925-2003, żołnierz PSZ na Zachodzie), Władysław Galatowicz (1911-2004, uczestnik walk o Tobruk i Monte Cassino), por. Tadeusz Sarna (1913-2006, żołnierz AK), mjr [[Karol Świetlik]] (1924-2006, żołnierz AK, lekarz), mjr Józef Marcinków (1926-2007, oficer [[4 Pomorska Dywizja Piechoty|4 DP]]), płk [[Józef Dziuba (pułkownik)|Józef Dziuba]] (1919-2008), [[Marian Golczyk]] (1921-2009), ppor. Stanisław Wolwowicz (1921-2010, żołnierz AK), [[Edward Bogucki]] (1916-2010), Zygmunt Skałkowski (1928-2012, żołnierz AK), inż. Kazimierz Pomykała (1925-2013, żołnierz AK ps. „Klin”), ppor. dr [[Feliks Antoni Krzan]] (1920-2013), płk [[Tadeusz Orłowski (oficer)|Tadeusz Orłowski]] (1922-2016), ppłk Stanisław Jagoda (1923-2016), Janina Słomiana ps. „Pliszka” (1924-2016, żołnierz AK), kpt. Eugeniusz Fejkiel (1926-2017), kpt. Michał Chodakowski ps. „Trzonek” (1924-2017, żołnierz AK), por. Barbara Baranowicz ps. „Baha” (1924-2020, żołnierz AK), por. [[Andrzej Woźny]] (1924-2020, działacz kombatancki, [[Sprawiedliwy wśród Narodów Świata]])
** por. dr Leon Antoni Buczek (1910-1999), instruktor polskiej brygady spadochronowej
** Polscy lotnicy [[Royal Air Force|Royal Air Force (RAF)]]: sierż. Józef Tołcz (1916-2008, Dywizjon 300), Tadeusz Niemaczek (1913-1986, Dywizjon 300), gen. bryg. pil. [[Ludwik Krempa]] (1916-2017)
** Uczestnicy [[powstanie warszawskie|powstania warszawskiego]] 1944<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.zhpsanok.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=82:sanohttp://www.zhpsanok.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=82:sanoczanie-w-powstaniu-warszawskim&catid=89&Itemid=488czanie-w-powstaniu-warszawskim&catid=89&Itemid=488 | tytuł = Sanoczanie w Powstaniu Warszawskim | autor = [[Krystyna Chowaniec]] | data = 2014-12-01 | opublikowany = zhpsanok.pl | data dostępu = 2015-08-13}}</ref>: kpt. [[Edward Solon]] (1899-1971), [[Jan Sawczak-Knihinicki]] (1896-1973), Mikołaj Kasprowicz (1917-1985)<ref>{{cytuj stronę|url=https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/mikolaj-kasprowicz,20362.html|tytuł=Mikołaj Kasprowicz|opublikowany=1944.pl|data dostępu=2019-08-01}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=http://cmentarzsanok.zetohosting.pl/index.php?page=zmarli&idz=3872|tytuł=Mikołaj Kasprowicz|opublikowany=cmentarzsanok.zetohosting.pl|data dostępu=2019-08-01}}</ref>, [[Mieczysław Przystasz]] (1914-1986), [[Adam Kulczycki (powstaniec warszawski1921–2001)|Adam Kulczycki]] (1921-2001), por. Wanda Komska (1922-1992), por. [[Stefan Grzyb]] (1913-1999), Zdzisława Trznadel (1922-2010), [[Romuald Bobrzak]] (1928-2012), mjr [[Danuta Przystasz]] (1920-2019)
* Żołnierze partyzantki antykomunistycznej, straceni w publicznych egzekucjach w Sanoku: [[Władysław Kudlik]] (1922-1946), [[Władysław Skwarc]] (1926-1946), [[Henryk Książek]] (1923-1946),
* Funkcjonariusze służb PRL,w tym [[Milicja Obywatelska|Milicji Obywatelskiej]]: ppor. [[Tadeusz Sieradzki]] (1922-1945), Mieczysław Marzecki, Mieczysław Sołtys, Władysław Bacza (1918-1944, MO), Jan Hydzik (1922-1946 w [[Jasiel (województwo podkarpackie)|Jasielu]]), st. sierż. [[Michał Goniak]] (1926-1965), mjr [[Tadeusz Milczanowski]] (1924-1979), [[Jan Hnatuśko]] (1910-1980), ppłk [[Mieczysław Chabior]] (1925-1997), por. [[Eugeniusz Szafrański]] (1927-2006), ppor. [[Stanisław Karol Grochmal|Stanisław Grochmal]] (1928-2009).
* Żołnierze i oficerowie powojenni: ppłk Julian Tarnawa (1923-1985), płk [[Stanisław Komski]] (1918-1985), mjr Józef Bielski (1939-1987), mjr Zbigniew Madaliński (1931-1988), mjr Antoni Zaucha (1919-1990), płk lek. [[Marian Musiał (lekarz)|Marian Musiał]] (1908-1991), [[Tadeusz Leśniak (robotnik)|Tadeusz Leśniak]] (1923-1991), [[Stanisław Żwirek]] (1916-1992), [[Bronisław Kuzio]] (1921-1992), plut. [[Stefan Szwarczyk]] (1927-1993), kpt. Józef Jucha (1931-1994), kpt. Andrzej Gawlik (1942-1995), Gabriel Koprowski (1931-1997), mjr Ryszard Wodzyński (1925-1998), kpt. [[Leopold Hrywniak]] (1930-1999), ppłk Jan Marciniak (1928-2001), mjr [[Stefan Pietrzak]] (1931-2007), st. chor. sztab. Ryszard Kusiak (1942-2008), kpt. Tadeusz Matuski (1942-2009), płk Marian Sawczak (1924-2009), ppor. [[Roman Bury]] (1923-2010)ppłk Franciszek Szydłak (1930-2013), Mieczysław Sadlik (1931-2014), mjr Kazimierz Radzik (1942-2014), mjr Leon Klimkowski (1934-2014), płk Edward Leszczyński właśc. Alfred Weiner (1925-2015)<ref>{{Cytuj stronę | url = https://inwentarz.ipn.gov.pl/showDetails?id=4688491 | tytuł = Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Szczecinie (1945) 1983-1990 | opublikowany = inwentarz.ipn.gov.pl | data dostępu = 2020-05-14}}</ref>, [[Henryk Smorul]] (1929-2016).
* Inni oficerowie: por. Kazimierz Błażejewski (1930-1961), por. Józef Weiner (1891-1963, oficer sanitarny, lekarz), ppłk Stanisław Adamski ps. „Biały Orzeł” (1922-1994), płk Józef Niemczyk (1924-1995), ppor. Karol Stabryła (1913-2003)
* Funkcjonariusze Straży Granicznej: [[Karol Pohorski]] (1913-1996), [[Wojciech Dąbrowski (funkcjonariusz)|Wojciech Dąbrowski]] (1900-1998)
* Funkcjonariusze Straży Pożarnej: Błażej Kanak (1886-1961, podoficer lwowskiej SP9), ppłk Leopold Olearczyk (1911-1975)
 
Linia 282:
 
; Urzędnicy, samorządowcy i politycy
* [[Burmistrzowie i zarządcy Sanoka|Burmistrzowie oraz zarządcy gminy i miasta Sanoka]]: dr [[Jerzy Rapf (lekarz)|Jerzy Rapf]] (1796-1874), [[Jan Okołowicz]] (1800-1878), [[Jan Zarewicz]] (zm. 1885), [[Cyryl Jaksa Ładyżyński]] (1830-1897), [[Aital Witoszyński]] (1846-1913), [[Feliks Giela]] (1859-1936), dr [[Paweł Biedka]] (1868-1930), [[Marian Kawski (farmaceuta)|Marian Kawski]] (1876-1932), [[Michał Słuszkiewicz]] (1848-1936), [[Adam Pytel]] (1856-1928), dr [[Jan Porajewski]] (1872-1929), [[Tadeusz Malawski]] (1875-1944), [[Jan Rajchel (adwokat)|Jan Rajchel]] (1881-1937)<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sokolsanok.pl/historia/sanoczanie-1|tytuł=Sanoczanie 1|opublikowany=sokolsanok.pl|data dostępu=2012-12-04}}</ref>, [[Maksymilian Słuszkiewicz]] (1884-1940, grób symboliczny), [[Józef Dąbrowski (nauczyciel)|Józef Dąbrowski]] (1897-1956), [[Michał Hipner]] (1888-1956), [[Józef Bubella]] (1882-1964), [[Kazimierz Surman]] (1924-1978), [[Stanisław Lisowski (1900-19791900–1979)|Stanisław Lisowski]] (1900-1979), [[Tadeusz Powrózek]] (1923-1991), [[Tadeusz Wojtowicz]] (1916-1985), [[Stanisław Potocki (nauczyciel)|Stanisław Potocki]] (1906-1986), [[Leszek Rychter]] (1926-2002), [[Wiesław Skałkowski]] (1930-2005), [[Tadeusz Pióro (biolog)|Tadeusz Pióro]] (1956-2020).
* Urzędnicy finansowi, skarbowi i bankowi: Antoni Lenik (ur. ok. 1812, zm. 1866<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Księga zmarłych 1855–1878 Sanok | wydawca = [[Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku]] | miejsce = Sanok | strony = 163 (poz. 138)}}</ref>, c. k. radca finansowy – nagrobek nieistniejący), [[Wilhelm Kwiatkowski]] (zm. 1876), Florian Nowak (1832-1899, adiunkt podatkowy), Maksymilian Kamiński (1845-1908), [[Jan Pleszowski]] (1849-1909, st. zarządca podatkowy), Roman Wolfenburg (zm. 1913, nadkomisarz straży skarbowej), [[Stanisław Stachiewicz]] (1869-1917), [[Władysław Bialikiewicz]] (1853-1921, dyrektor okręgu skarbowego), [[Witold Litwiniszyn]] (1867-1925), [[Władysław Pukszyn Baczyński]] (1869-1925), [[Franciszek Ksawery Martynowski (1873–1926)|Franciszek Martynowski]] (1873-1926), [[Emil Mathiasz]] (1870-1927), [[Stanisław Budweil]] (1874-1927), [[Michał Hliszczak]] (zm. 1936), Jan Steciow (1881-1943, zarządca skarbowy), [[Władysław Oswald]] (1867-1944), Zbigniew Szajna (1908-1944), [[Maksymilian Siess]] (1876-1954), [[Józef Kędzierski (1866–1956)|Józef Kędzierski]] (1866-1956), Michał Suszko (1880-1960), Roman Słuszkiewicz (1892-1975, urzędnik wydziału finansowego), Jadwiga Słuszkiewicz (1890-1978), Zyta Rudak (1926-1994, organizatorka NBP w Sanoku).
* Urzędnicy sfery prawa: [[Karol Duchiewicz]] (zm. 1903, kancelista sądowy), [[Józef Mozołowski]] (1858-1904, prowadzący księgi gruntowe), Antonin Puszczyński (1848-1908, notariusz), [[Jan Ruciński (sędzia)|Jan Ruciński]] (1873-1914, sędzia), Władysław Laurosiewicz (1864-1913, starszy oficjał sądowy), dr [[Jan Walewski (1860–1919)|Jan Walewski]] (1860-1919), Adam Marcinkiewicz (zm. 1920, notariusz), [[Jan Staruszkiewicz]] (zm. 1921, sędzia, adwokat), [[Henryk Kapiszewski (1859–1922)|Henryk Kapiszewski]] (1859-1922), dr [[Wojciech Ślączka]] (1851-1925, adwokat), [[Joachim Tomaszewski]] (zm. 1925, sędzia), dr [[Aleksander Sawiuk]] (zm. 1925, adwokat), rtm. dr [[Maksymilian Frydecki]] (1886-1927, sędzia), dr [[Bolesław Gawiński]] (1868-1928, sędzia), [[Franciszek Ksawery Brzozowski]] (1856-1931, sędzia), Czesław Braun (1878-1937, sędzia sądu okręgowego w Sanoku), Józef Perełom (adwokat), Eugeniusz Szatyński{{odn|Stefański|1991|s=15}}, [[Władysław Dukiet]] (1868-1942, prokurator), kpt. dr [[Stefan Schlarp]] (1892-1944, sędzia), [[Erazm Semkowicz]] (1872-1945), Stanisław Jara (1882-1945, sędzia), [[August Bezucha]] (1871-1945, sędzia, adwokat), Jan Szymon Wójcik (1884-1948, adwokat i sędzia), [[Jan Władysław Misiewicz|Jan Misiewicz]] (zm. 1952, sędzia), [[Zygfryd Gölis]] (1873-1953, sędzia), mjr [[Augustyn Nowotarski]] (1884-1956, adwokat), [[Tadeusz Dworski]] (1871-1959), Kazimierz Strigl (1865-1957, notariusz), dr Marian Radwański (1902-1963, sędzia sądu apelacyjnego), Franciszek Filipczak (1891-1962, wiceprezes sądu powiatowego w Sanoku{{odn|Stefański|1991|s=25}}), [[Józef Bubella]] (1882-1964, komornik sądowy), dr Andrzej Madeja (1884-1966, adwokat{{odn|Stefański|1991|s=29}}), Maria Dulęba (1932-1972, sędzia), [[Bronisław Filipczak]] (1877-1973, notariusz), dr Tadeusz Trendota (18981977, adwokat), dr [[Witold Scheuring (prawnik)|Witold Scheuring]] (1897-1980, sędzia, adwokat i radca prawny), Roman Knopp (1903-1981, prezes sądu powiatowego w Sanoku), Jan Szczepek (1907-1982, adwokat), płk dypl. dr [[Władysław Józef Zaleski|Władysław Zaleski]] (1894-1982, doktor praw, prezes NIK Rządu Polskiego na Uchodźstwie), [[Jan Bezucha]] (1908-1992, adwokat, urzędnik, radny), Krzysztof Braun (1915-1995, radca prawny), [[Roman Bojarczuk]] (1912-1996, adwokat), [[Bolesław Michoń (prokurator)|Bolesław Michoń]] (1934-2002, prokurator), [[Czesław Cyran]] (1932-2015)
Linia 327:
* Cmentarz Centralny w Sanoku był przedmiotem publikacji pt. ''Cmentarze sanockie'' z 1991 autorstwa [[Stefan Stefański (muzealnik)|Stefana Stefańskiego]]{{odn|Stefański|1991|s=1-30}} oraz publikacji pt. ''Boża rola. Przyczynek do historii cmentarzy sanockich w 110-tą rocznicę konsekracji cmentarza przy ul. Rymanowskiej'', autorstwa Pawła Nestorowicza z 2005{{odn|Nestorowicz|2005|s=1-64}}. Obiekty istniejące na Cmentarzu Centralnym w Sanoku zostały wzmiankowane w publikacji pt. ''Bieszczadzkie motywy roślinne między światem żywych a krainą zmarłych'', autorstwa Adama Szarego z 2015<ref>{{Cytuj książkę | autor = Adam Szary | tytuł = Bieszczadzkie motywy roślinne między światem żywych a krainą zmarłych | wydawca = Carpathia | miejsce = Rzeszów | data = 2015 | strony = | isbn = 978-83-62076-37-6}}</ref>.
* Poeta [[Janusz Szuber]] zawarł odniesienie do cmentarza w wierszu pt. ''Tableau'', wydanym w publikacji pt. ''Mojość'' z 2005<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Janusz Szuber]] | tytuł = Mojość | wydawca = Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku | miejsce = Sanok | data = 2005 | strony = 84 | isbn = 83-919470-8-4}}</ref>.
* W filmie fabularnym pt. ''[[Ostatnia rodzina]]'' z 2016 (scenariusz Robert Bolesto, reżyseria: [[Jan P. Matuszyński]]), przedstawiającym historię rodziny [[Beksiński]]chBeksińskich, została przedstawiona scena pogrzebu przy grobowcu tej rodziny, istniejącym w rzeczywistości na Cmentarzu Centralnym w Sanoku<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.youtube.com/watch?v=eJtMpZFVQ2w | tytuł = „Ostatnia rodzina” – zwiastun teaserowy filmu o Beksińskich (czas. 0:55) | data = 2016-06-23 | opublikowany = youtube.com / [[Kino Świat]] | data dostępu = 2016-10-31}}</ref>.
 
== Zobacz też ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Cmentarz_Centralny_w_Sanoku”