Maleńkij robot: Różnice pomiędzy wersjami

'''Maleńkij robot''' ''([[Język węgierski|węg.]] málenkij robot, [[Język rosyjski|ros.]] маленький робот)'' – przyjęta na [[Węgry|Węgrzech]] nazwa [[Roboty przymusowe|przymusowej pracy]] Węgrów w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związku Radzieckim]] po zakończeniu [[II wojna światowa|II wojny światowej]].

Żołnierze [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]], [[NKWD]], [[Ludowy Komisariat Bezpieczeństwa Państwowego|NKGB]] i [[Smiersz]]u cynicznie powtarzając te rosyjskie słowa lub obiecując kilkuminutowe wylegitymowanie albo za pomocą kłamstwa uprowadzali masy węgierskiej ludności cywilnej do sowieckich obozów. Przeprowadzana przez [[Sowieci|sowietów]] w [[Kotlina Panońska|Kotlinie Panońskiej]]<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.lib.jgytf.u-szeged.hu/folyoiratok/edes_anyanyelvunk/9710d.html |tytuł=„Kárpát-medencei” helyesírása |data dostępu=2015-03-03 |archiwum=https://web.archive.org/web/20160305004526/http://www.lib.jgytf.u-szeged.hu/folyoiratok/edes_anyanyelvunk/9710d.html |zarchiwizowano=2016-03-05 }}</ref> akcja gromadzenia jeńców wpisuje się w szereg akcji odwetowych, czystek etnicznych i politycznych oraz pozyskiwania ludzi do przymusowej pracy. Na terenach zajętych przez [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]] uzbrojeni czerwonoarmiści chwytali na ulicy i wywozili węgierskich cywilów do pracy przy uprzątaniu gruzów. Zgodnie z rozkazem Armii Czerwonej nr 0060 z dn. 22.12.1944 gromadzono i deportowano (w pierwszym rzędzie osoby o niemieckich nazwiskach) mężczyzn w wieku od 17 do 45 lat i kobiety od 18 do 30 lat<ref>Németh István, https://web.archive.org/web/20081010015702/http://www.sulinet.hu/eletestudomany/archiv/1999/9928/furcs/furcsasz.htm Furcsa számháború, [[Élet és Tudomány]], rocznik LIV, numer 28 z 1999-07-09</ref><ref>[http://www.figyelo.ro/magyarorszag/jatekszerkent-artatlanul-dokumentumfilm-a-magyarorszagi-nemetek-elhurcolasarol-az-mt.html Játékszerként, ártatlanul - Dokumentumfilm a magyarországi németek elhurcolásáról]</ref><ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.eokik.hu/data/files/123541261.pdf |tytuł=Deportálások Kárpátalján a második világháború idején |data dostępu=2015-03-03 |archiwum=https://web.archive.org/web/20140517201254/http://www.eokik.hu/data/files/123541261.pdf |zarchiwizowano=2014-05-17 }}</ref>.

Według legendy, w czasie takich akcji radzieccy żołnierze w celu uspokojenia cywilów powtarzali słowa '''„маленькая работа”''', ''(czyt. maleńkaja rabota)'', czym próbowali zapewnić, że ich praca będzie potrzebna tylko przez krótki czas. Określenie „málenkij robot” stało się w języku węgierskim nazwą robót przymusowych wykonywanych w Związku Radzieckim<ref name="kmf.uz.ua">[http://www.kmf.uz.ua/mr/5_stark.html Stark Tamás: „Malenki Robot” Magyarok a szovjet táborvilágban]</ref>. Na podstawie dokumentów zgromadzonych do 2002 r. i zeznań pozostałych przy życiu ofiar ustalono, że z {{formatnum:1862}} miejscowości uprowadzono {{formatnum:101686}} mężczyzn i {{formatnum:29212}} kobiet, czyli ogółem {{formatnum:130898}} osób<ref>[http://lexikon.katolikus.hu/M/malenkij%20robot.html Magyar katolikus lexikon > M > malenkij robot]</ref>.

Maleńkij robot oznaczał ciężką fizyczną pracę przy uprzątaniu gruzów, w budownictwie i w kopalniach, do której brano zarówno mężczyzn jak i kobiety, którzy pracowali przymusowo nawet przez 5 lat w którymś z radzieckich okręgów przemysłowych. Ci, którzy zostali w ojczyźnie, tylko z rzadka dostawali wieści od uprowadzonych, z których co najmniej jedna trzecia zginęła. Po powrocie do kraju ofiary nie otrzymały od komunistycznego rządu żadnej pomocy i przez dziesięciolecia zmuszane były do milczenia. W okresie [[komunizm]]u był to temat tabu i zaczął być nagłaśniany dopiero w latach 90. XX w., a badanie szczegółów trwa do dnia dzisiejszego.

Deportację z terenów zajętych przez sowietów regulował rozkaz 2 i 3 Frontu Ukraińskiego nr 0060 z 22.12.1944. Zgodnie z tym rozkazem mężczyzn niemieckiego pochodzenia w wieku 17-45 lat i kobiety niemieckiego pochodzenia w wieku 18-30 lat należało zgromadzić w ilości odpowiedniej dla danego obszaru. Sowieci najczęściej stwierdzali niemieckie pochodzenie na podstawie nazwiska, dlatego też nierzadkie było uprowadzanie Żydów mających niemieckie nazwiska. Tam, gdzie nie było wystarczającej ilości ludzi niemieckiego pochodzenia i z niemieckimi nazwiskami, tam uzupełniano stan Węgrami. Radzieccy strażnicy po prostu do kolumny jeńców wciągali przechodniów, najczęściej młodych i niewinnych mężczyzn. Brańców nie informowano o niczym oprócz tego, że trzeba będzie wykonać trochę pracy na terenach za frontem. Ludzi gromadzono najczęściej za pomocą groźby lub oszustwa (spisu, zebrania wiejskiego, żniw, projekcji filmowej lub po prostu pod pretekstem "niewielkiej pomocy"), w czym często pomagali węgierscy [[Kolaboracja|kolaboranci]]<ref name="Bognár"/>.

Na [[Kraj Zadunajski|południowym Zadunaju]] ([[język węgierski|węg.]] ''Dunántúl'') akcja internowania rozpoczęła się już w dniu wydania rozkazu 22.12.1944. Z położonej w [[Komitat Baranya|komitacie Baranya]] miejscowości [[Babarc]] zabrano 84 osoby. 23 grudnia kolej padła na [[Magyartelek]], 25 grudnia na [[Csikóstőttős]], a potem jeszcze, również w czasie Bożego Narodzenia, internowano ludzi z wielu okolicznych osiedli. W [[Pecz]]u i [[Siklós]]u rozkaz ogłoszono 26 grudnia, a w [[Palotabozsok]]u tego dnia rozpoczęto internowanie. W komitacie Baranya deportowano cywilów z 69 miejscowości, z których aż 49 leżało w dwóch powiatach ([[Powiat Siklós|Siklós]] i [[Powiat Szentlőrinc|Szentlőrinc]]), gdzie żyła nieliczna grupa osób pochodzenia niemieckiego i o niemieckich nazwiskach<ref name="Bognár"/>.

26.12.1945 r. wywieziono ludzi z miejscowości [[Lad]] w [[Komitat Somogy|komitacie Somogy]]. Z [[Kiskeresztúr]], [[Bőszénfá]], [[Bonnya]], [[Somogyszil]] i [[Gadács]] sowieccy żołnierze wywozili osoby przeznaczone do deportacji do końca grudnia.

W [[Komitat Tolna|komitacie Tolna]] obóz zbiorczy utworzono w [[Szekszárd]]zie, gdzie "zmobilizowani" spędzali zwykle 10-14 dni ze względu na kontrolę stanu osobowego, rewizje, uwolnienia i oczekiwanie na nowe grupy, a następnie przekazywano ich do miasta [[Baja (miasto)|Baja]]. Tutaj zwożono wszystkich internowanych z południowego Zadunaja, a następnie, w składach złożonych z bydlęcych wagonów, wywożono ich do Związku Radzieckiego<ref name="Bognár"/>.

Druga fala deportacji, trwająca od 28.12.1944 do 15.01.1945, objęła komitaty [[Komitat Jász-Nagykun-Szolnok|Jász-Nagykun-Szolnok]], [[Komitat Hajdú-Bihar|Hajdú-Bihar]], [[Komitat Heves|Heves]], [[Komitat Nógrád|Nógrád]], Bács-Kiskun oraz część przyłączonego do [[Rumunia|Rumunii]] [[Okręg Satu Mare|komitatu Szatmár]]<ref name="Bognár"/>.

W przyłączonej do Rumunii części komitatu Szatmár (obecnie ''Satu Mare'') Szwabów internowała uzbrojona policja z opaskami na ramionach wraz z rumuńskimi "gwardzistami" i transportowała ich do utworzonych w [[Carei]] (węg. ''Nagykároly''), [[Satu Mare]] (węg. ''Szatmárnémeti''), [[Ady Endre, Satu Mare|Ady Endre]] (węg. ''Érmindszent'') i [[Sanislău, Satu Mare|Sanislău]] (węg. ''Szaniszló'') obozów zbiorczych.

30.12.1944 z [[Hajdúböszörmény]], a 2.01.1945 z [[Nádudvar]] zabrano zgromadzonych ludzi do obozu zbiorczego utworzonego w zamku Semsey w [[Balmazújváros]], skąd 13 stycznia wywieziono ich koleją. Do tego momentu przybyły tam również ofiary z [[Berettyóújfalu]], [[Mikepércs]] i [[Derecske]]. Nawet w [[Balmazújváros]] zgromadzono ponad 500 osób pomimo tego, że czasie spisu ludności w 1941 r. nikt nie podał się za osobę pochodzenia niemieckiego ani języka niemieckiego jako ojczystego<ref name="Bognár"/>.

Na terenie [[Komitat Jász-Nagykun-Szolnok|komitatu Jász-Nagykun-Szolnok]] obóz zbiorczy był w [[Fegyvernekek]], dokąd w pierwszych dniach stycznia 1945 r. przybyli oprócz miejscowych, wśród wielu innych, przeznaczeni do deportacji mieszkańcy [[Kenderes]] i [[Tiszabő]], których 6 stycznia wywieziono na [[Ukraina|Ukrainę]]<ref name="Bognár"/>.

W listopadzie 1944 r. na rozkaz [[Józef Stalin|Stalina]] oddziały sowieckie wezwały do trzydniowych prac publicznych (maleńkij robot) w ramach reparacji wojennych ponad 10 tys. cywilnych mieszkańców narodowości niemieckiej i węgierskiej z terenu określanego jako Ruś Zakarpacka oraz z położonych na terytorium Węgier [[Traktat w Trianon|potrianońskich]] powiatów [[Powiat Vásárosnamény|Vásárosnamény]] i [[Powiat Fehérgyarmat|Fehérgyarmat]]. Zgłaszających się do pracy mężczyzn, zamiast na trzydniowe roboty publiczne, eskortowano pieszo do obozu zbiorczego w [[Swalawa|Swalawie]], a potem stamtąd do [[gułag]]ów, [[Roboty przymusowe|obozów pracy przymusowej]] w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. Wielu z nich powróciło, jednak większość nie dożyła starości. W systemie sowieckim mężczyźni ci byli uważani za przestępców wojennych, a o swojej sytuacji nie mogli opowiadać. Na początku lat 90. XX w. KMKSZ (Związek Kulturalny Węgrów na Rusi Zakarpackiej) zebrał w każdej wsi listy osób wywiezionych do obozów<ref>Stark Tamás: [http://link.springer.com/article/10.1007%2Fs12142-000-1025-8 Népirtás vagy népirtó jellegű mészárlás?] (po angielsku) [[Human Rights Review]]</ref>.