Wikipedystka:Soldier of Wasteland/brudnopis12: Różnice pomiędzy wersjami

Usunięta treść Dodana treść
39?
Znacznik: Edytor kodu źródłowego 2017
cd
Znacznik: Edytor kodu źródłowego 2017
Linia 152:
Dzięki swojemu niebieskiemu upierzeniu i zwyczajom lasówki niebieskie są dość trudne w obserwacji i badaniach. Wśród innych przedstawicieli ''Setophaga'' wyróżnia je zarówno żerowanie, jak i gniazdowanie dość wysoko w koronach drzew – tam na tle nieba i wśród listowia niełatwo je dostrzec. W porównaniu do innych lasówek odbywają też wędrówki wcześniej i w dalej położone obszary. Zainteresowanie lasówkami niebieskimi wzrosło około roku 2000 i na początku 1. dekady XXI wieku, zarówno pod kątem naukowym, jak i publikacji w masowo dostępnych źródłach. Relacje międzyosobnicze lasówek niebieskich są słabo poznane, badania wymaga też biologia tego gatunku i możliwości ochrony{{r|BOTWarchive}}. W okresie lęgowym mogą być agresywne wobec siebie nawzajem – obserwowano samce atakujące się w koronach drzew, około 20 m nad podłożem lub wyżej, następnie zwierające się w walce już na podłożu. Podobne potyczki mają miejsce również między samicami oraz parami. Obserwowano też, jak lasówki niebieskie były atakowane przez lasówki złotoskrzydłe i niebieskoskrzydłe{{r|assess}}.
 
Wielkość terytoriów lasówek niebieskich w Ontario określono w dwóch badaniach. W pierwszym te zajmowały średnio 1,04 ha, ogółem zaś od 0,38 do 2,4 ha (''n''=18){{r|brontario}}. Wyniki drugiego badania (nowszego o blisko dekadę) wykazały przeciętnie mniejszą wielkość terytoriów – od 0,12 do 2,35 ha, średnio 0,7 ha (''n''=14){{r|corear}}. W Indianie dla 51 terytoriów odnotowano jeszcze niższą średnią: 0,22 ha, ogólny zakres: 0,0108–1,02 ha{{r|teritIND}}. Lasówki niebieskie najchętniej zakładają terytoria oddalone od gwałtownych przejść między siedliskami różnych typów, na przykład ściany lasu, za którą znajduje się już inny środowisko innego rodzaju{{r|appa}}. Ich obecność może sprzyjać drapieżnictwu i pasożytnictwu lęgowemu{{r|caGOV}}. W Wirginii Zachodniej na badanym obszarze były tym pospolitsze, im dalej znajdowała się ściana lasu (aż do 340 m){{r|wood06}}. Terytoria tych lasówek często przylegają jednak do przerw w piętrze koron drzew{{r|perkins|roth|appa}}. Te mogą zapewniać większą ilość owadów ze względu na cechujące dany wycinek lasu lepsze nasłonecznienie, zawartość składników odżywczych w glebie i jej wyższą wilgotność{{r|nemes17}}. Związek wielkości terytoriów z zasobnością lokalnej roślinności w pokarm po raz pierwszy zbadano w Indianie. Analizując ekskrementy pozostawione przez owady ustalono, że na tamtejszych dębach – [[dąb biały|białym]] (''Quercus alba'') i ''[[Quercus montana|Q. montana]]'' – oraz [[orzesznik]]ach (''Carya'') dostępne są niemal dwukrotnie większe ilości owadów niż na [[klon cukrowy|klonach cukrowych]] (''Acer saccharum''). Nie stwierdzono korelacji między wielkością terytoriów a zagęszczeniem orzeszników lub drzew w ogóle. Na mniejszych terytoriach większe było zagęszczenie dębów, natomiast na większych terytoriach – klonów cukrowych{{r|teritIND}}.
 
==== Wędrówki ====
Linia 161:
== Lęgi ==
=== Sezon lęgowy ===
Ogółem sezon lęgowy trwa od końca kwietnia do lipca. Okres składania jaj przypada na maj i czerwiec{{r|hbw15}}. W Michigan, na północy obszaru gniazdowania, nieliczne osobniki przybywają pod koniec kwietnia. Zazwyczaj lasówki niebieskie na tereny lęgowe przylatują najwcześniej w pierwszym lub drugim tygodniu maja; najwięcej ich powraca do Michigan w połowie maja{{r|mich}}. We wschodnim Tennessee, bliżej południowej granicy obszaru gniazdowania, lasówki niebieskie pojawiają się od połowy kwietnia. Najwcześniej w tym stanie stwierdzono je 11 kwietnia, a zwykle przybywają jeszcze przed 20 kwietnia{{r|eastTNS}}. SamceCały zwyklesezon przybywająlęgowy naw terenyOntario lęgowetrwa przedod samicami,60 częstodo co najmniej tydzień przed nimi. Niedługo po pojawieniu się samic zaczynają formować się pary{{r|BOTWarchive}}. Przez pierwsze kilka75 dni przyszli partnerzy żerują blisko siebie{{r|brontariobarg06}}.
 
Samce zwykle przybywają na tereny lęgowe przed samicami, często co najmniej tydzień przed nimi. Niedługo po pojawieniu się samic zaczynają formować się pary{{r|BOTWarchive}}. Przez pierwsze kilka dni przyszli partnerzy żerują blisko siebie{{r|brontario}}.
=== Gniazdo ===
[[Plik:Setophaga cerulea Weldon Spring 1.jpg|thumb|Samica lasówki niebieskiej na gnieździe]]
Gniazdo lasówek niebieskich umieszczone jest od 4{{r|hbw15}} do 36 m{{r|eastTNS}} nad podłożem na gałęzi drzewa. W Appalachach lasówki niebieskie najchętniej do założenia gniazda wybierają dęby białe, [[magnolia drzewiasta|magnolie drzewiaste]] (''Magnolia acuminata'') i klony cukrowe. Starają się unikać dębów z podrodzaju ''Erythrobalanus'' (ang. ''red oaks'' – „czerwone dęby”; patrz: [[:en:List of Quercus species|lista gatunków ''Quercus'', podrodzaj ''Erythrobalanus'']] w anglojęzycznej Wikipedii) oraz [[klon czerwony|klonów czerwonych]] (''A. rubrum''){{r|bueh}}.
 
=== Gniazdo i jego lokalizacja ===
Gniazdo ma kształt podobny do płytkiej czarki. Budulec stanowią płatki kory, źdźbła traw i łodygi roślin zielnych, wyściółkę natomiast – sierść i delikatne korzonki{{r|hbw15}}. Czasami po zewnętrznej stronie gniazda są też umieszczane [[porosty]]. Zwykle buduje je tylko samica. Samiec może pomagać w początkowych etapach budowy, szczególnie przy zbieraniu motylich [[oprzęd]]ów i pajęczych nici. Do gniazda mogą zostać wplecione [[Kotka (botanika)|kotki]] dębów i orzeszników, co w literaturze odnotowano dopiero w 2012{{r|bueh12}}. Po wybraniu miejsca na gniazdo interakcje między samcem i samicą stają się rzadsze. Samica sama jest w stanie wybudować gniazdo w 5–6 dni{{r|brontario|bueh12|eastTNS}}, ogółem trwa to od 2 do 11 dni (''n''=62){{r|bueh12}}.
[[Plik:Setophaga cerulea Weldon Spring 1.jpg|thumb|Samica lasówki niebieskiej na gnieździe]]
Gniazdo lasówki niebieskiej ma kształt podobny do płytkiej czarki. Budulec stanowią płatki kory, źdźbła traw i łodygi roślin zielnych, wyściółkę natomiast – sierść i delikatne korzonki{{r|hbw15}}. Czasami po zewnętrznej stronie gniazda są też umieszczane [[porosty]]. Zwykle buduje je tylko samica. Samiec może pomagać w początkowych etapach budowy, szczególnie przy zbieraniu motylich [[oprzęd]]ów i pajęczych nici. Do gniazda mogą zostać wplecione [[Kotka (botanika)|kotki]] dębów i orzeszników, co w literaturze odnotowano dopiero w 2012{{r|bueh12}}. Po wybraniu miejsca na gniazdo interakcje między samcem i samicą stają się rzadsze. Samica sama jest w stanie wybudować gniazdo w 5–6 dni{{r|brontario|bueh12|eastTNS}} (według innego źródła typowy czas to 4–7 dni{{r|barg06}}), ogółem trwa to od 2 do 11 dni (''n''=62){{r|bueh12}}.
 
Wymiary średnie (± oznacza [[błąd standardowy]]):
* 5 gniazd z Ontario: średnica zewnętrzna – 6,5 + 1,2 cm, średnica wewnętrzna – 5,0 + 0,6 cm, wysokość – 3,3 + 0,7 cm, głębokość – 3,0 + 0,9 cm{{r|brontario}};
* 4 gniazd ze wschodniego Tennessee: średnica zewnętrzna – 6,5 cm (ogólem 6,3–6,8 cm), średnica wewnętrzna – 4,2 cm (ogółem 4,0–4,5 mm), wysokość – 4,2 mm (ogółem 3,8–4,5 mm), głębokość – 2,6 cm (ogółem 2,2–3,0 cm). MasaSucha masa: 3,24 g (2,50-3,74 g){{r|eastTNS}};
* 10 gniazd ze wschodniego Tennessee: średnica zewnętrzna – 6,93 ± 0,12 cm, średnica wewnętrzna – 4,92 ± 0,08 cm, wysokość – 4,58 ± 0,21 cm, średnica wewnętrzna – 3,03 ± 0,16 cm{{r|bueh12}}.
 
Gniazda z ostatniej serii były przeciętnie większe od tych, których wymiary podano w dotychczasowych badaniach. Według autorów może mieć to związek ze stabilnością gniazd – były umieszczone średnio o 10 m wyżej nad podłożem niż te z poprzedniego badania prowadzonego w Tennessee. Przez to narażone były na silniejsze podmuchy wiatru, a mocniejsza konstrukcja zapewniała im większą stabilność{{r|bueh12}}. Gniazdo lasówek niebieskich umieszczone jest od 4{{r|hbw15}} do 36 m{{r|eastTNS}} nad podłożem na gałęzi drzewa. Średnie wysokości nad podłożem (niekiedy również zakres tych wartości i wysokość samych drzew) podawane w różnych badaniach to: 11,8 m, zakres – 7,0–36,3 m (''n''=27; średnia wysokość drzew: 17,7 m) w południowo-wschodnim Ontario{{r|brontario}}; 19–20 m (''n''=36; średnia wysokość drzew: 22–27 m) w Michigan{{r|rogers}}; 19,4 m (''n''=113) w południowym Ohio{{r|marja}}; 18,4 m (''n''=22; średnia wysokość drzew: 25,7 m) w południowej Indianie{{r|indiana}}; 11,5 m, zakres – 5,4–18,3 m (''n''=8) w Kentucky{{r|mengel}}; 15,9 m (''n''=52; średnia wysokość tych drzew: 23,6 m) we wschodnim Tennessee{{r|eastTNS}}.
 
<<...tabela, z pełniejszym i bardziej przejrzystym przedstawieniem info nt miejsc gniazdowania i tych drzew...>>
{| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center"
|+Porównanie danych nt. umiejscowienia gniazd lasówek niebieskich w różnych regionach
!Miejsce prowadzenia badań
!Najczęściej wybierane drzewo
!Śr. średnica (pierśnica) drzewa
!Śr. wysokość gniazda nad gruntem
!Śr. wysokość drzewa
!Śr. odległość gniazda od pnia
!''n''
!Źródło
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|}
Gniazdo lasówek niebieskich umieszczone jest od 4{{r|hbw15}} do 36 m{{r|eastTNS}} nad podłożem na gałęzi drzewa. W Appalachach lasówki niebieskie najchętniej do założenia gniazda wybierają dęby białe, [[magnolia drzewiasta|magnolie drzewiaste]] (''Magnolia acuminata'') i klony cukrowe. Starają się unikać dębów z podrodzaju ''Erythrobalanus'' (ang. ''red oaks'' – „czerwone dęby”; patrz: [[:en:List of Quercus species|lista gatunków ''Quercus'', podrodzaj ''Erythrobalanus'']] w anglojęzycznej Wikipedii) oraz [[klon czerwony|klonów czerwonych]] (''A. rubrum''){{r|bueh}}.
 
=== Jaja ===
[[Plik:Figs 55 56 Cerulean Warbler eggs The warblers of North America 1914.png|thumb|Jaja lasówki niebieskiej (1914)]]
W zniesieniu znajduje się od 2 do 5 [[jajo (biologia)|jaj]]{{r|hbw15}}, przeważnie 3 lub 4{{r|hbw15assess}}. Średnia wielkość zniesienia badana w różnych miejscach wynosiła: Ontario – 3,8 (''n''=6){{r|brontario}}, wschodnie Tennessee: 3,7 (''n''=13){{r|eastTNS}}. Dostanie się do zawartościBadanie gniazdajaj lasówek niebieskich jest utrudnione ze względu na znaczne wysokości, na jakich mogą znajdować się gniazda{{r|marja}}. <<...>>
 
*Wymiary średnie dla 50 jaj: 17 na 13 mm{{r|BOTWarchive}}; 77 jaj z 20 zniesień: długość – 16,68 mm (z zakresu 15,28–18,93 mm), szerokość – 12,78 mm (z zakresu 11,89–13,59 mm){{r|BOTWarchive}}.
Wymiary średnie dla:
* 50 jaj: 17 na 13 mm
* 77 jaj z 20 zniesień: długość – 16,68 mm (z zakresu 15,28–18,93 mm), szerokość – 12,78 mm (z zakresu 11,89–13,59 mm){{r|BOTWarchive}}.
 
=== Wysiadywanie i opieka nad młodymi ===
<<...>>Wysiadywanie Wysiadywanieu lasówek niebieskich zazwyczaj trwa 11–12 dni{{r|hbw15|brontario|bueh12}}, ogółem od 9 do 15 dni{{r|bueh12}}. Wysiaduje tylko samica{{r|bueh12|brontario}}. Podczas łagodnej pogody (bez opadów deszczu, najwyżej lekkie podmuchy wiatru) samica spędza na gnieździe blisko 30 minut, następnie opuszcza je i przez 5–10 minut szuka pożywienia, by znów wrócić do wysiadywania. Taki rytm utrzymuje podczas całego okresu inkubacji{{r|bueh12}}. Sporadycznie otrzymuje pokarm od samca{{r|bueh12|brontario}}. W badaniu prowadzonym we wschodnim Tennessee obserwowano samca karmiącego samicę przynajmniej raz przy 7% spośród monitorowanych gniazd (''n''=183). To znacząco mniejszy odsetek niż w badaniu Barga i innych (2006){{r|bueh12}}, dotyczącym populacji we wschodnim Ontario, podczas którego zaobserwowano karmienie wysiadujących partnerek przez 35% samców{{r|barg06}}. Być może przyczyną tej różnicy jest cieplejszy klimat, dzięki któremu samice – inaczej niż w Ontario – mogą pozwolić sobie na częstsze opuszczanie gniazda, a do tego większa jest dostępność zdobyczy. Oprócz wysiadywania samica lasówki niebieskiej zajmuje się również utrzymaniem gniazda w dobrym stanie – usuwaniemusuwa stawonogówstawonogi na nie wchodzącychwchodzące, uzupełnianiemuzupełnia materiałumateriał gniazdowegogniazdowy i poprawianiempoprawiania kostrukcjikonstrukcję gniazda{{r|bueh12}}. SamicaWysiadująca lasówki niebieskiej podczas wysiadywaniasamica porozumiewa się z samcem głosami kontaktowymi w odpowiedzi na jego pieśń{{r|brontario}}. <<...>>
 
=== Opieka nad młodymi ===
Młode spędzają w gnieździe 10–11 dni{{r|hbw15}}. <<...>> <<opieka, podział ról, rozwój młodych,...>>
Pisklęta zwykle spędzają w gnieździe 10–11 dni{{r|hbw15|brontario|barg06}}, ogółem od 8 do 13 dni{{r|bueh12}}. Opiekę nad młodymi bezpośrednio w gnieździe (obejmującą między innymi ich ogrzewanie) sprawuje wówczas wyłącznie samica. Po raz pierwszy o udziale w tym samca u lasówek niebieskich doniesiono w 2012. Obserwacja dotyczyła jednak ledwie 15-minutowego pobytu samca w gnieździe, a poczyniona została podczas szeroko zakrojonych badań z lat 2008–2010{{r|bueh12}}. Samica siedzi na gnieździe szczególnie twardo do trzech pierwszych dni po wykluciu się piskląt. Z czasem coraz częściej siedzi już przy nich lub na krawędzi gniazda{{r|brontario}}.
 
Dostarczaniem pisklętom pożywienia oraz usuwaniem ich odchodów z gniazda zajmują się zarówno samiec, jak i samica{{r|bueh12|brontario|barg06|eastTNS}}. Ich udział w karmieniu potomstwa jest mniej więcej równy{{r|brontario|barg06|eastTNS}}. W jednym z badań wśród monitorowanych gniazd były 3 – stanowiące 2% ze wszystkich, w których udało się odchować co najmniej jedno młode – w których samiec w ogóle nie uczestniczył w karmieniu młodych{{r|bueh12}}. Pisklęta otrzymują pokarm przeciętnie 3 lub 4 razy na godzinę{{r|barg06}}; podczas wcześniejszych badań, również prowadzonych w Ontario, poczyniono inne obserwacje – zarówno samce, jak i samice miały karmić młode średnio 3,5 raza na godzinę{{r|brontario}}. Barg i inni (2006) odnotowali przeciętnie częstsze dostarczanie pokarmu do gniazd, w których udało się odchować co najmniej jedno młode. Mimo że brakuje bezpośredniego dowodu na związek częstszego karmienia z odniesieniem sukcesu, to różnica na poziomie 1 wizyty/30 minut może długofalowo okazać się znacząca{{r|barg06}}.
 
<<...>>
 
=== Sukces lęgowy ===
<<...>>{{r|bueh08}}
 
[[Starzyk brunatnogłowy|Starzyki brunatnogłowe]] (''Molothrus ater'') są stosunkowo częstymi [[pasożyty lęgowe|pasożytami lęgowymi]] lasówek niebieskich{{r|hbw15}}. <<...>>
 
== Status i zagrożenia ==
[[Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody|IUCN]] uznaje lasówkę niebieską za [[gatunek bliski zagrożenia]] (NT, Near Threatened) od 2019 (stan w 2021). Wcześniej w latach 2004–2018 był uznawany za [[gatunek narażony]] na wyginięcie (VU, Vulnerabale), a w latach 1988–2000 – za [[gatunek najmniejszej troski]] (LC, Least Concern). [[BirdLife International]] uznaje trend liczebności populacji za spadkowy{{r|birdlife}}. <<...>>
 
<<...>>
 
=== Trend i liczebność populacji ===
<<...>>{{r|bueh08}}
 
Losowe źródła/ocena stanu populacji itd.: [https://registrelep-sararegistry.gc.ca/virtual_sara/files/plans/mp_cerulean_warbler_proposed_2010_e.pdf Kanada 2010], <<...>> [https://dnr.wi.gov/files/PDF/pubs/er/ER0677.pdf Wisconsin, 2018], <<...{{r|BBAkent}}...Kentucky, 1996>>
 
W poszczególnych latach stan populacji lasówki niebieskiej, jej liczebność oraz trend liczebności oceniano następująco:
* 2017: według szacunków [[Partners in Flight]] populacja lasówki niebieskiej obejmuje około 570 tysięcy osobników{{r|birdlife}}.
* <<...>>
* 2006: według szacunków [[United States Fish and Wildlife Service|FWS]] liczebność populacji lasówki niebieskiej mogłaby wynosić około 400 tysięcy osobników. Szacunki oparto o dane z Breeding Bird Survey, które wskazywały na przeciętny roczny spadek liczebności na poziomie 3% począwszy od 1966, aż do liczebności rzędu 560 tysięcy w 1995{{r|fws}}.
* 2000: <<...assessment, który ruszył naukowców do roboty...>>{{r|assess}}
* <<...>>
* <<...oceny z czasów LC wg IUCN...>>
 
<!--
* 2017: według szacunków [[Partners in Flight]] populacja lasówki niebieskiej obejmuje około 570 tysięcy osobników
Rosenberg, K.V.; Kennedy, J.A.; Dettmers, R.; Ford, R.P.; Reynolds, D.; Alexander, J.D.; Beardmore, C.J.; Blancher, P.J.; Bogart, R.E.; Butcher, G.S.; Camfield, A.F.; Couturier, A.; Demarest, D.W.; Easton, W.E.; Giocomo, J.J.; Keller, R.H.; Mini, A.E.; Panjabi, A.O.; Pashley, D.N.; Rich, T.D.; Ruth, J.M.; Stabins, H.; Stanton, J.; Will, T. 2016. Partners in Flight Landbird Conservation Plan: 2016 Revision for Canada and Continental United States. Partners in Flight Science Committee.
-->
 
=== Zagrożenia ===
Linia 248 ⟶ 304:
<ref name=bueh12>{{cytuj | autor = Boves, Than & Buehler, David | data = 2012 | tytuł = Breeding Biology, Behavior, and Ecology of <em>Setophaga cerulea</em> in the Cumberland Mountains, Tennessee | czasopismo = Southeastern Naturalist | wolumin = 11 | s = 319-330 | doi = 10.1656/058.011.0213}}</ref>
<ref name=marja>{{cytuj | autor = Bakermans, Marja | data = 2008 | tytuł = Demography and habitat use of cerulean warblers on breeding and wintering grounds | wydawca = Ohio State University}}</ref>
<ref name=barg06>{{cytuj | autor = Barg, J.J., J. Jones, M.K. Girvan & R.J. Robertson | data = 2006 | tytuł = Within-pair interactions and parental behavior of Cerulean Warblers breeding in eastern Ontario | czasopismo = Wilson Journal of Ornithology | wolumin = 118 | s = 316–325}}</ref>
<ref name=BBAkent>{{cytuj | url = https://books.google.pl/books?id=e8geBgAAQBAJ | tytuł = The Kentucky Breeding Bird Atlas | autor = Brainard L. Palmer-Ball, Jr. | wydawca = University Press of Kentucky | data = 1996 | s = 240–241}}</ref>
<ref name=mengel>{{cytuj | url = https://sora.unm.edu/sites/default/files/journals/om/om003.pdf | autor = Robert M. Mengel | data = 1965 | tytuł = The Birds of Kentucky | czasopismo = Ornithological Monographs | wolumin = 3 | s = 408–410}}</ref>
<ref name=rogers>{{cytuj | autor = Rogers, C. M. | data = 2006 | tytuł = Nesting success and breeding biology of Cerulean Warblers in Michigan | czasopismo = Wilson Journal of Ornithology | wolumin = 118 | s = 145–151 | doi = 10.1676/05-032.1}}</ref>
<ref name=indiana>{{cytuj | autor = Wagner, J. R., & Islam, K. | data = 2014 | tytuł = Nest-Site Selection and Breeding Ecology of the Cerulean Warbler in Southern Indiana | czasopismo = Northeastern Naturalist | czasopismo = 21 | wolumin = 4 | s = 515–528 | doi = 10.1656/045.021.0403}}</ref>
<ref name=></ref>
<ref name=></ref>
<ref name=></ref>