Wikipedysta:Zala/brudnopis2: Różnice pomiędzy wersjami
Usunięta treść Dodana treść
m →I wojna światowa: drobne redakcyjne |
m drobne merytoryczne |
||
Linia 1:
{{Okręt infobox
|nazwa =
|grafika =
|opis grafiki =
|klasa = [[
|typ = ''[[
|projekt =
|oznaczenie NATO =
|stocznia = [[
|początek budowy =
|położenie stępki = czerwiec 1906
|wodowanie =
|1. bandera =
|1. wersja bandery =
|1. nazwa =
|1. wejście do służby =
|1. wycofanie ze służby =
|2. bandera = Turcja
|2. wersja bandery =
|2. nazwa =
|2. wejście do służby =
|2. wycofanie ze służby = 1932
|zatopiony =
|zatonął =
|los okrętu =
|wyporność =
|długość = całkowita: 58,2 [[metr]]a<br />[[Długość między pionami|między pionami]]: 56,3 metra
|
|
|
|napęd = 2 [[Maszyna parowa potrójnego rozprężania|maszyny parowe
|
▲ |materiał kadłuba = [[stal]]
▲ |napęd = 2 [[Maszyna parowa potrójnego rozprężania|maszyny parowe potrójnego rozprężania]]<br />2 [[Kocioł okrętowy|kotły]], łączna moc 700 [[Koń mechaniczny|KM]]<br />2 [[Silnik elektryczny|silniki elektryczne]] o łącznej mocy 450 KM<br />2 [[Śruba okrętowa|śruby]]
|prędkość taktyczna =
|zasięg =
|sensory =
|uzbrojenie = 1 [[Działo okrętowe|działo]] kal. 65 mm<br />4 działa kal. 47 mm (4 x I)<br />6 [[Torpeda|torped]]
|wyrzutnie torpedowe =
|opancerzenie =
|wyposażenie =
|wyposażenie lotnicze =
|załoga =
|commons =
}}
'''Basra''' – turecki [[niszczyciel]] z początku XX wieku, jedna z czterech zbudowanych we [[III Republika Francuska|Francji]] jednostek [[Typ okrętu|typu]] ''[[Niszczyciele typu Samsun|Samsun]]''. Okręt został [[Wodowanie|zwodowany]] w 1907 roku w [[Stocznia|stoczni]] [[Forges et Chantiers de la Gironde]] w [[Bordeaux]], a w skład marynarki [[Imperium Osmańskie]]go wszedł we wrześniu 1907 roku. Niszczyciel wziął udział w [[I wojna bałkańska|I wojnie bałkańskiej]] i [[I wojna światowa|I wojnie światowej]], a po remoncie w latach 20. służył pod banderą [[Turcja|Republiki Turcji]] do 1932 roku. Okręt został [[Stocznia złomowa|zezłomowany]] w 1949 roku.
== Projekt i budowa ==
Niszczyciele typu ''Samsun''{{refn|grupa=uwaga|Zwane również typem ''Basra''{{odn|Gozdawa-Gołębiowski|1994|s=587}}.}} zostały zamówiony przez Turcję we [[III Republika Francuska|Francji]] w 1906 roku{{odn|Gardiner|Gray|1985|s=391}}{{odn|Noppen|2016|s=8}}. Kontrakt na budowę jednostek podpisano 22 stycznia 1906 roku{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=13}}. Okręty były ulepszoną wersją pierwszego typu francuskich niszczycieli – ''[[Niszczyciele typu Durandal|Durandal]]''{{odn|Gardiner|Gray|1985|s=391}}{{odn|Noppen|2016|s=8}}.
„Basra” zbudowany został w stoczni Forges et Chantiers de la Gironde w Bordeaux{{odn|Gardiner|Gray|1985|s=391}}{{odn|Gogin|2021}}. [[Stępka|Stępkę]] okrętu położono w czerwcu 1906 roku, a [[Wodowanie|zwodowany]] został w 1907 roku{{odn|Noppen|2016|s=8}}{{odn|Gogin|2021}}.
== Dane taktyczno-techniczne ==
Okręt był niszczycielem z [[Kadłub statku wodnego|kadłubem]] wykonanym ze [[stal]]i o [[Długość całkowita (statek)|długości całkowitej]] 58,2 [[metr]]a ([[Długość między pionami|między pionami]] 56,3 metra) [[Szerokość całkowita|szerokości]] 6,3 metra i [[Zanurzenie|zanurzeniu]] 2,8 metra{{odn|Gogin|2021}}{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=158}}. [[Wyporność]] normalna wynosiła 284 [[Tona|tony]]{{odn|Gardiner|Gray|1985|s=391}}{{odn|Gogin|2021}}{{refn|grupa=uwaga|Identycznie podaje {{odn|Noppen|2016|s=10|ref=nie}}. {{odn|Brassey|1915|s=187|ref=nie}} podaje, że wyporność okrętu wynosiła 280 ton, {{odn|Moore|1990|s=255|ref=nie}} i {{odn|Gardiner|Chesneau|1980|s=406|ref=nie}} podają 290 ton, zaś {{odn|Gozdawa-Gołębiowski|1994|s=587|ref=nie}} – 300 ton.}}. Jednostka napędzana była przez dwie pionowe [[Maszyna parowa potrójnego rozprężania|maszyny parowe potrójnego rozprężania]] SACAG o łącznej mocy 5950 [[Koń mechaniczny|KM]], do których parę dostarczały dwa [[Kocioł okrętowy|kotły]] typu [[Chantiers et Ateliers Augustin Normand|Normand]]{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=158}}{{odn|Noppen|2016|s=10}}. Prędkość maksymalna napędzanego dwoma [[Śruba okrętowa|śrubami]] okrętu wynosiła 28 [[Węzeł (jednostka prędkości)|węzłów]]{{odn|Gardiner|Gray|1985|s=391}}{{odn|Brassey|1915|s=187}}. Okręt zabierał zapas 70 ton [[Węgiel kamienny|węgla]], co zapewniało zasięg wynoszący 975 [[Mila morska|Mm]] przy prędkości 15 węzłów{{odn|Gogin|2021}}{{odn|Moore|1990|s=255}}{{refn|grupa=uwaga|{{odn|Gardiner|Gray|1985|s=391|ref=nie}} podaje, że okręt zabierał zapas 60 ton węgla.}}.
Na uzbrojenie artyleryjskie okrętu składały się: pojedyncze [[Artyleria okrętowa|działo]] [[Kaliber broni|kalibru]] 65 mm [[Oznaczenia artylerii brytyjskiej#QF|QF]] L/50 M1902 z zapasem 300 [[Nabój|nabojów]] i cztery pojedyncze szybkostrzelne działa kal. 47 mm QF L/50 M1902 (z łącznym zapasem 1200 nabojów){{odn|Gogin|2021}}{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=158}}. Broń torpedową stanowiły zamontowane na pokładzie dwie pojedyncze obracalne [[Wyrzutnia torpedowa|wyrzutnie]] kal. 450 mm, z łącznym zapasem sześciu [[Torpeda|torped]]{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=158}}{{odn|Noppen|2016|s=10}}.
Załoga okrętu składała się z
▲Załoga okrętu składała się z 2 [[Oficer (wojsko)|oficerów]] oraz 23 [[podoficer]]ów i marynarzy{{odn|Dianow|2020a|s=32}}{{refn|grupa=uwaga|{{odn|ref=nie|Gardiner|Gray|1985|s=209}}, {{odn|ref=nie|Fontenoy|2007|s=81}}, {{odn|ref=nie|Smith|2011}} i {{odn|ref=nie|Labayle Couhat|1974|s=140}} podają, że załoga liczyła 24 osoby.}}.
== Służba ==
[[Plik:Samsun class destroyers at Izmir, Turkey - 1926.jpg|thumb|left|Niszczyciele „Basra”, „[[Samsun (1907)|Samsun]]” i „[[Taşoz]]” (od lewej) w [[Izmir]]ze w 1926 roku]]
„Basra” została przyjęta w skład marynarki wojennej [[Imperium Osmańskie]]go 3 września 1907 roku w [[Stambuł|Stambule]]{{odn|Gogin|2021}}{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=158}}. W maju 1909 roku okręt wziął udział w pierwszych manewrach floty tureckiej na [[Morze Marmara|Morzu Marmara]]{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=14}}. W 1912 roku okręt osiągał prędkość maksymalną 20 węzłów{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=158}}. Podczas [[I wojna bałkańska|I wojny bałkańskiej]], 16 grudnia 1912 roku „Samsun” wziął udział w bitwie zespołu tureckiego (składającego się oprócz niego z pancerników „[[SMS Kurfürst Friedrich Wilhelm|Barbaros Hayreddin]]”, „[[SMS Weißenburg|Turgut Reis]]”, „[[Asar-i Tevfik]]” i „[[Mesudiye]]”, krążownika „[[Mecidiye (1903)|Mecidiye]]” i [[Torpedowiec|torpedowców]] „[[Sivrihisar (1907)|Sivrihisar]]” i „[[Akhisar (1904)|Akhisar]]”) z flotą [[Grecja|grecką]] w składzie: krążownik „[[Jeorjos Awerof (1910)|Jeorjos Awerof]]” oraz okręty pancerne „[[Hydra (1889)|Hydra]]”, „[[Spetsai (1889)|Spetsai]]” i „[[Psara (1890)|Psara]]” pod [[Imroz]]{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=22}}.
W momencie wybuchu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] niszczyciel był już przestarzały i miał niską wartość bojową{{odn|Gogin|2021}}. Mimo to, rankiem 29 października 1914 roku „Samsun” wraz z siostrzanym „[[Taşoz]]” i krążownikiem liniowym „[[SMS Goeben|Yavuz Sultan Selim]]” wziął udział w przeprowadzonym bez wypowiedzenia wojny ataku na [[Imperium Rosyjskie|rosyjski]] port w [[Sewastopol]]u{{odn|Gozdawa-Gołębiowski|1994|s=159-160}}. Po ataku oba niszczyciele uczestniczyły w akcji ratunkowej marynarzy z [[Samozatopienie|samozatopionego]] rosyjskiego [[Stawiacz min|stawiacza min]] „Prut”, biorąc na pokłady łącznie 75 rozbitków{{odn|Gozdawa-Gołębiowski|1994|s=160}}. W 1915 roku wyeksploatowana siłownia okrętu pozwalała na osiągnięcie prędkości maksymalnej 17 węzłów, a liczebność załogi wzrosła do 91 osób (17 Niemców i 74 Turków){{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=158}}{{odn|Noppen|2016|s=10}}. 28 marca 1915 roku na wodach [[Bosfor]]u „Samsun” stał się celem ataku [[wodnosamolot]]u pochodzącego z jednego z rosyjskich [[Okręt lotniczy|okrętów lotniczych]] („[[Ałmaz (1903)|Ałmaz]]” lub „[[Impierator Nikołaj I]]”), jednak niecelna [[Bomba lotnicza|bomba]] spadła za [[Rufa|rufą]] okrętu{{odn|Gozdawa-Gołębiowski|1994|s=237}}.
1 kwietnia 1915 roku Bosfor opuścił zespół tureckich okrętów, składający się z krążowników „Mecidiye” i „[[Hamidiye (1903)|Hamidiye]]” oraz niszczycieli „Samsun”, „Taşoz”, „[[Muâvenet-i Milliye]]” i „[[Yâdigâr-ı Millet]]”, z zadaniem zaatakowania [[Odessa|Odessy]]{{odn|Gozdawa-Gołębiowski|1994|s=238}}{{odn|Noppen|2016|s=33}}. Zespół dalekiej osłony tej operacji stanowiły krążowniki „Yavuz Sultan Selim” i „[[SMS Breslau|Midilli]]”, patrolując wody na zachód od [[Półwysep Krymski|Krymu]]{{odn|Gozdawa-Gołębiowski|1994|s=238}}{{odn|Noppen|2016|s=33}}. W nocy z 2 na 3 kwietnia zespół dotarł po Odessę, a niszczyciele rozpoczęły [[Trał morski|trałowanie]]{{odn|Noppen|2016|s=33}}. 3 kwietnia o godzinie 4:00 trały „Samsuna” i „Taşoza” uległy uszkodzeniu, a o 6:40 16 mil morskich od odeskiej [[Latarnia morska|latarni morskiej]] na [[Mina morska|minę]] wszedł krążownik „Mecidiye”, doznając tak ciężkich uszkodzeń, że po zdjęciu załogi i zniszczeniu uzbrojenia oraz radiostacji został on dobity torpedą wystrzeloną przez „Yâdigâr-ı Millet”{{odn|Gozdawa-Gołębiowski|1994|s=238}}{{odn|Noppen|2016|s=33-34}}. Operację przerwano, a okręty powróciły do bazy 4 kwietnia{{odn|Gozdawa-Gołębiowski|1994|s=238}}{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=47}}. Przed [[Bitwa o Gallipoli|atakiem sił Ententy na Gallipoli]] „Samsun” wraz z siostrzanymi niszczycielami eskortował transporty wojsk tureckich, organizowane w celu wzmocnienia sił broniących [[Dardanele|Dardaneli]]{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=34}}. 2 czerwca 1915 roku okręt eskortował [[Konwój morski|konwój]] składający się ze statków „Tecilli” (390 [[Tona rejestrowa|BRT]]) i „Baslangic” (381 BRT), który nieopodal [[Tekirdağ]] został zaatakowany przez [[Royal Navy|brytyjski]] okręt podwodny [[HMS E11]]. Napastnikowi udało się zatopić w ataku torpedowym „Tecilli”, na pokładzie którego zginęła cała, 18-osobowa załoga, a drugi ze statków wyrzucił się na brzeg, choć wystrzelona w jego kierunku torpeda chybiła{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=37}}. 17 czerwca „Samsun” i „[[Yarhisar (1907)|Yarhisar]]” próbowały zaatakować na Morzu Marmara [[HMS E14]], jednak uciekł on swoim prześladowcom{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=38}}. Kolejne spotkanie z HMS E14 nastąpiło na początku sierpnia, kiedy to koło Tekirdağ niszczyciel udaremnił atak okrętu podwodnego na eskortowane przez siebie statki „Tenedos” (3564 BRT) i „Bandtrma” (474 BRT){{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=39}}.
3 listopada 1915 roku „Samsun” asystował stawiaczowi min „[[Nusret]]”, holującemu do Stambułu podniesiony [[Marine nationale|francuski]] okręt podwodny [[Turquoise (1908)|„Turquoise” (Q46)]]{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=42}}. W trakcie manewrów niszczyciel zderzył się ze stawiaczem min, doznając poważnych uszkodzeń i musiał wezwać na pomoc [[holownik]]i „Paris” i „France”, które 7 listopada odholowały okręt do [[İstinye]]{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=42}}. Naprawa niszczyciela trwała do wiosny 1916 roku{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=42}}.
20 stycznia 1918 roku niszczyciele „Basra”, „Samsun”, „[[Numûne-i Hamiyet]]” i „Muâvenet-i Milliye” wzięły udział w zabezpieczeniu wypadu krążowników „Yavuz Sultan Selim” i „Midilli” [[Bitwa koło Imroz (1918)|pod Imroz]], m.in. osłaniając powrót do Dardaneli uszkodzonego na minach „Yavuza Sultana Selima”{{odn|Gozdawa-Gołębiowski|1994|s=450}}{{odn|Noppen|2016|s=44}}. W październiku 1918 roku okręt odstawiono do rezerwy w Stambule{{odn|Gogin|2021}}{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=158}}.
Po zakończeniu wojny, 29 października 1923 roku „Basra” została formalnie wcielona do nowo powstałej marynarki wojennej [[Turcja|Republiki Turcji]], choć jej stan techniczny nie pozwalał na eksploatację{{odn|Noppen|2016|s=46}}{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=59}}. W 1924 roku jednostka przeszła remont i podjęła czynną służbę{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=158}}{{odn|Noppen|2016|s=46}}. Okręt wycofano ze składu floty w 1932 roku, po zakupie we [[Królestwo Włoch (1861–1946)|Włoszech]] nowych niszczycieli{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=158}}{{odn|Noppen|2016|s=46}}. Niszczyciel został [[Stocznia złomowa|złomowany]] dopiero w 1949 roku w [[Gölcük]]{{odn|Gogin|2021}}{{odn|Langensiepen|Güleryüz|1995|s=158}}.
== Uwagi ==
Linia 109 ⟶ 79:
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę | tytuł = Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921 | inni = Robert Gardiner, Randal Gray (red.) | wydawca = Conway Maritime Press | miejsce = London | rok = 1985 | isbn = 0-85177-245-5 | język = en | odn = {{odn/id|Gardiner|Gray|1985}} }}
* {{Cytuj
* {{Cytuj stronę | url = http://www.navypedia.org/ships/
* {{Cytuj
* {{Cytuj
* {{Cytuj
* {{Cytuj
* {{Cytuj książkę |
▲* {{Cytuj stronę |url = http://www.navypedia.org/ships/france/fr_ss_pluviose.htm |tytuł = PLUVIÔSE submarines (1908 – 1911) |autor = Ivan Gogin |opublikowany = Navypedia |język = en |data dostępu = 2021-08-13 |odn = {{odn/id|Gogin|2021}}}}
{{
[[:Kategoria:
[[:Kategoria:Okręty zbudowane w
| |||