Żeliwo: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Filip Mgła (dyskusja | edycje) m Dodanie odsyłaczy Znaczniki: VisualEditor Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
|||
Linia 1:
'''Żeliwo''' – wysokowęglowy [[stop żelaza z węglem]], zazwyczaj także z [[krzem]]em, [[mangan]]em, [[fosfor]]em, [[siarka|siarką]] i innymi składnikami. Zawiera od 2,11 do 6,67% węgla w postaci [[cementyt]]u lub [[grafit]]u. Występowanie konkretnej [[Faza termodynamiczna|fazy]] węgla zależy od szybkości chłodzenia i [[skład chemiczny|składu chemicznego]] stopu. Chłodzenie powolne sprzyja wydzielaniu się grafitu. Także i [[dodatek stopowy|dodatki stopowe]] odgrywają tu pewną rolę. Według obowiązującej normy żeliwo definiuje się jako tworzywo, którego głównym składnikiem jest żelazo i w którym zawartość węgla przekracza 2% (obecność dużych zawartości składników [[Węglikotwórczość|węglikotwórczych]] może zmienić podaną zawartość węgla)<ref name=żel1>Norma PN-EN 10052:1999. ''Słownik terminów obróbki cieplnej stopów żelaza''. 1999-09-24.</ref>.
Krzem ma wpływ zarówno na proces modyfikowania grafitu, jak i na sam proces grafityzacji. W procesie modyfikowania dodawany najczęściej w postaci stopu, żelazokrzemu, do ciekłego żeliwa, wpływa na zarodkowanie grafitu, w wyniku czego płatki grafitu stają się drobniejsze i bardziej równomiernie rozmieszczone. Podczas procesu grafityzacji pierwiastek ten, działając podobnie jak [[Węgiel (pierwiastek)|węgiel]], zwiększa skłonność do tworzenia grafitu, a nie cementytu podczas krystalizacji i [[Przemiana eutektoidalna|przemiany eutektoidalnej]]. Krzem występuje w żeliwie w ilościach od 0,5 do 5%, ale najczęściej jego zawartość wynosi od 1,0 do 3,0%.
Mangan, wykazując większe powinowactwo do [[Węgiel (pierwiastek)|węgla]] niż [[żelazo]], tworzy bardziej trwałe niż [[cementyt]] węgliki Mn<sub>3</sub>C lub (Fe, Mn)<sub>3</sub>C. W rezultacie mangan zapobiega grafityzacji. Dodatkowo łatwo wiąże się z siarką, usuwając jej niekorzystny wpływ w żeliwie.
Linia 7:
Siarka jest domieszką szkodliwą. Jej obecność powoduje pogorszenie właściwości odlewniczych żeliwa przez zmniejszenie rzadkopłynności i zwiększenie skłonności do tworzenia się pęcherzy gazowych.
Fosfor stosuje się w ilości od 0,2 do 1,8%. Nie wpływa w istotny sposób na proces grafityzacji, jednak tworzy [[Eutektyka|eutektykę]] fosforową (steadyt), która charakteryzuje się niską temperaturą topnienia (około 950 °C) i bardzo dużą twardością (około 500 HB).
Żeliwo otrzymuje się przez [[przetapianie (metalurgia)|przetapianie]] [[surówka hutnicza|surówki]] z dodatkami [[Złom (metalurgia)|złomu]] [[stal]]owego lub żeliwnego w piecach zwanych [[żeliwiak]]ami. Tak powstały materiał stosuje się do wykonywania [[odlewnictwo|odlewów]]. Wyroby odlewnicze po zastygnięciu, by usunąć ewentualne ostre krawędzie i pozostałości [[forma odlewnicza|formy odlewniczej]], poddaje się [[szlifowanie|szlifowaniu]]. Odlew poddaje się także procesowi [[Wyżarzanie|sezonowania]], którego celem jest zmniejszenie wewnętrznych naprężeń, które mogą doprowadzić do odkształceń lub uszkodzeń wyrobu.
| |||