Język polski: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
WP:SK+mSK+ToS, drobne techniczne
tekst alternatywny, lekko przeniesiony obrazek. #Wikipediabezbarier
Linia 60:
 
== Historia ==
[[Plik:Book_of_Henryków.PNG|alt=Najstarsze zdanie zapisane w 1270 roku w języku polskim w Księdze henrykowskiej. Brzmi ono „Day ut ia pobrusa, a ti poziwai”, co w transkrypcji zostało zapisane jako ,,Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj"|mały|227x227px|Najstarsze zdanie zapisane w 1270 roku w języku polskim w Księdze henrykowskiej. Brzmi ono „Day ut ia pobrusa, a ti poziwai”, co w transkrypcji zostało zapisane jako ,,Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj"]][[Plik:Modlitwy drukowane po polsku w r. 1475.JPG|mały|Najstarszy druk w języku polskim [[Statuta synodalia episcoporum Wratislaviensium|Statuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium]] wydany w 1475 roku we [[Wrocław]]iu przez [[Kasper Elyan|Kaspra Elyana]]]]
[[Plik:Ortographia by Stanislaw Zaborowski-title page.jpg|mały|Strona tytułowa dzieła „[[Ortografia (Stanisław Zaborowski)|Ortographia]]” autorstwa [[Stanisław Zaborowski|Stanisława Zaborowskiego]], wydanie z 1518]]
[[Plik:PL Gloger-Encyklopedja staropolska ilustrowana T.2 136-1.jpg|mały|„Nauka krótka ku czytaniu pisma polskiego” [[Hieronim Wietor|Hieronima Wietora]] z 1539 roku, jeden z pierwszych [[Polskie elementarze|polskich elementarzy]]]]
Linia 66:
{{Osobny artykuł|Historia języka polskiego|Historia druku w Polsce}}
Za najstarsze w języku polskim uchodzą dwa zdania: ''Day, ut ia pobrusa, a ti poziwai'', zapisane w 1270 na karcie 24 tzw. ''[[Księga henrykowska|Księgi henrykowskiej]]''<ref name="s.64">{{cytuj książkę |nazwisko= Walczak |imię= Bogdan|autor link=Bogdan Walczak|tytuł = Zarys dziejów języka polskiego |wydawca= Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego |miejsce= Wrocław |rok= 1999 |strony= 64 |isbn=83-229-1867-4}}</ref>, i ''Byegaycze, byegaycze! (...) Gorze szą nam stalo!'', zapisane w latach 1455–1480 w ''[[Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego|Rocznikach, czyli kronikach sławnego Królestwa Polskiego]]'', spisanych przez [[Jan Długosz|Jana Długosza]]{{odn|Wydra|1984|s=165–167}}.
 
[[Plik:Book of Henryków.PNG|392px|Najstarsze zdanie zapisane w 1270 roku w języku polskim w [[Księga henrykowska|Księdze henrykowskiej]]]]
 
W 1285 na [[Zjazd w Łęczycy|zjeździe w Łęczycy]] postanowiono o używaniu języka polskiego obok [[łacina|łaciny]] w szkołach katedralnych i klasztornych<ref>Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego, Kraków 2011, s. 550.</ref>.
Linia 120 ⟶ 118:
[[Plik:1785 Uklad Grammatyki dla szkół narodowych.png|thumb|[[Onufry Kopczyński]], ''Układ Grammatyki dla szkół narodowych'' (1785)]]
[[Plik:Polish language frequency in Poland in 1931.PNG|mały|Język polski jako [[Język ojczysty|ojczysty]], [[Drugi Powszechny Spis Ludności]] (1931)]]
W 1661 ukazywał się tygodnik „[[Merkuriusz Polski Ordynaryjny]]”, pierwsze zachowane [[czasopismo]] wydawane w języku polskim; po jego upadku przez kilka dziesięcioleci nie wydawano polskich czasopism. Początek nieprzerwanego rozwoju czasopiśmiennictwa polskiego przypada na drugą ćwierć XVIII w. W latach 1718–1720 ukazywał się tygodnik „[[Poczta Królewiecka]]”<ref name="Ilowiecki">{{cytuj książkę |autor=Maciej Iłowiecki |tytuł=Dzieje nauki polskiej |wydawca=Wydawnictwo Interpress |miejsce=Warszawa |rok=1981 |strony=110 |isbn=83-223-1876-6}}</ref>, od 1729 „[[Nowiny Polskie]]” (następnie jako „[[Kurier Polski (1729–1760)|Kurier Polski]]” do 1760), w latach 1765–1785 ukazywał się dziennik „[[Monitor (czasopismo)|Monitor]]”, najważniejsze czasopismo doby [[Oświecenie w Polsce|Oświecenia w Polsce]]<ref>{{cytuj książkę |tytuł=Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny |inni=Julian Krzyżanowski (red.) |wydawca=Państwowe Wydawnictwo Naukowe |miejsce=Warszawa |rok=1984 |strony=684–685 |tom=1 |tytuł tomu=A–M |isbn=83-01-05368-2}}</ref><ref name="Klimowicz">{{cytuj książkę |autor=Mieczysław Klimowicz |tytuł=Oświecenie |wydawca=Państwowe Wydawnictwo Naukowe |miejsce=Warszawa |rok=1980 |strony=27, 111–119 |isbn=83-01-02620-0}}</ref>, i in. Czasopiśmiennictwo naukowe w języku polskim zapoczątkował wydawany w latach 1758–1761 i 1766–1767 miesięcznik „[[Nowe Wiadomości Ekonomiczne i Uczone]]”<ref name="Ilowiecki" /><ref name="Klimowicz" />, zaś czasopiśmiennictwo literackie wydawany w latach 1770–1777 tygodnik „[[Zabawy Przyjemne i Pożyteczne]]”<ref name="Klimowicz" />.
 
Dzięki [[Reformacja|reformacji]] język polski wprowadzony został szeroko do literatury. Związane to było z chęcią dotarcia do jak największej liczby osób, stąd pierwsze tłumaczenia przez [[Protestantyzm|protestantów]] [[Biblia|Biblii]] oraz publikowanie literatury religijnej, w tym także polemicznej względem innych wyznań<ref name="Chrzanowski">{{cytuj książkę |autor=Ignacy Chrzanowski |tytuł=Historia literatury niepodległej Polski (965-1795) |wydawca=Państwowy Instytut Wydawniczy |miejsce=Warszawa |rok=1983 |strony=105 |isbn=83-06-00953-3}}</ref>.
 
W dobie reformacji główną rolę w rozwoju książki polskiej odegrały [[Prusy Książęce]]. W latach 1543–1552 w [[Kaliningrad|Królewcu]] i w [[Ełk]]u wydano więcej książek w języku polskim niż w całej [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]]. W 1587 roku założono w Ełku Szkołę Książęcą dla całej prowincji, gdzie uczono m.in. literackiej polszczyzny<ref>Erwin Kruk, Warmia i Mazury, Wrocław 2003, s. 38, 62.</ref>.