2723
edycje
Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Złotoryi: Różnice pomiędzy wersjami
Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Złotoryi (edytuj)
Wersja z 22:08, 27 gru 2021
, 4 miesiące temudrobne redakcyjne
m (szablon) |
Geralt Riv (dyskusja | edycje) m (drobne redakcyjne) |
||
|
}}
'''Kościół Narodzenia NMP w Złotoryi''' – [[Kościół
== Architektura kościoła ==
[[Plik:Złotoryja, kościół Narodzenia NMP, wnętrze (7).JPG|thumb|left|Wnętrze kościół Narodzenia NMP w oddali ambona)]]
Kościół zbudowany jest z kamienia – drobnoziarnistego [[piaskowiec|piaskowca]] [[kreda (okres)|górnokredowego]]. Jest on usytuowany na płaszczyźnie wznoszącej się od 231,50 do 232,30 m n.p.m. Od wczesnego średniowiecza rozciągał się wokół niego obwiedziony murem cmentarz. Świątynia była otoczona fosą. Po [[1945]] roku teren wokół kościoła nosił nazwę Placu Zwycięzców. W średniowieczu kościoły chrześcijańskie budowane były wzdłuż osi wschód-zachód, zaś kościół złotoryjski usytuowany jest na osi północny wschód ([[prezbiterium]]) – południowy zachód (portal główny). Górująca nad miastem budowla jest efektem wybitnych umiejętności budowniczych średniowiecza.
Kościoły średniowieczne, określane jako miasta lub domy boże, są modlitwą w kamieniu. Według średniowiecznych wyobrażeń na zewnątrz kościoła mieszkało zło oraz rozpościerał się świat grzechu i chaosu. Czyhające za murami zło symbolizowały maski, które umieszczano na zewnętrznych ścianach, obok wejść. Znajdują się one w głowicach północnego [[transept]]u.
Świątynię budowano etapowo i jak podają źródła koncepcję całości oraz fragmentów zmieniano przynajmniej dwa razy. Najpierw powstały fundamenty części wschodniej tj. [[prezbiterium]] i nawy poprzecznej (transeptu), które planowano zakończyć do wschodu trzema półkolistymi [[Apsyda (architektura)|apsydami]], lecz gdy fundamenty podniosły się powyżej poziom terenu, koncepcja została zmieniona i nadano absydzie prezbiterium formę pięciokątną. Taka zmiana nastąpiła również w [[
▲zmieniano przynajmniej dwa razy. Najpierw powstały fundamenty części wschodniej tj. [[prezbiterium]] i nawy poprzecznej(transeptu), które planowano zakończyć do wschodu trzema półkolistymi [[Apsyda (architektura)|apsydami]], lecz gdy fundamenty podniosły się powyżej poziom terenu, koncepcja została zmieniona i nadano absydzie prezbiterium formę pięciokątną. Taka zmiana nastąpiła również w [[kolegiata głogowska|kolegiacie głogowskiej]]. Pozostałe dwie absydy u ramion transeptu nabrały półkolistych kształtów. Prezbiterium przykryto sześciodzielnym sklepieniem żebrowym.
W planach uwzględniono jeszcze budowę dwóch wież, ale jak pokazują nam karty historii nie doszło do tego. Wierni mogli korzystać ze świątyni, do której prowadziły dwa portale w transepcie. Takie wejście było bardzo oryginalnym rozwiązaniem. W polskiej [[architektura romańska|architekturze romańskiej]] nie było tego typu zastosowań. Dzięki temu wierni mieli łatwy dostęp do kościoła. Można wywnioskować, że już w I połowie [[XIII wiek|XIII]] wieku znaczna część mieszkańców Złotoryi uczestniczyła w nabożeństwach. Około roku [[1270]] patronat nad kościołem objął rycerski [[Zakon Maltański|zakon Joannitów]], którzy przez wieki mieli ogromny wpływ na rozbudowę i renowację kościoła.
Prace związane z drugiem etapem budowy wznowiono zgodnie z nową koncepcją, w której planowano wznieść [[kościół halowy]].
W budowli widoczne są wpływy westfalskie (np. rozeta w transepcie), jak również wpływy turyngijsko- saskie lub heskie. Można zauważyć, iż w kościele są niejednakowe kształty [[maswerk]]ów (
Trzeci etap budowy wiązał się z dostawieniem pozostałych przęseł i filarów korpusu, wzniesieniu portalu głównego oraz jednej zachodniej wieży, której kształt nie jest znany. Świątynię przykryto [[sklepienie krzyżowo-żebrowe|sklepieniem krzyżowo-żebrowym]]. W epoce [[renesans]]u i [[reformacja|reformacji]] wykonano istotne zmiany architektoniczne w świątyni.
=== Portal południowy ===
[[Plik:2412viki Złotoryja. Foto Barbara Maliszewska.jpg|thumb|left|Romański portal - wejście do kościoła Narodzenia NMP]]
Kolumny jego trójuskokowych [[ościeże|ościeży]] posiadają kielichowe głowice, podtrzymujące [[gzyms]], na których umieszczona jest półkolista [[archiwolta]]. Bazy kolumn, o talerzowatych kształtach, są podobne do baz filarów skrzyżowania naw we wnętrzu kościoła. Najniższe fragmenty wejścia, czyli bazy kolumn, są bardzo zniszczone. Słabo zarysowane ostre liście u nasad łuków archiwolty oraz nikłych pozostałości żabek o roślinnych kształtach na bazach kolumn. Brak ornamentyki. Powyżej romańskiego portalu znajduje się ogromne okno (7 metrów wysokości, 2,6 metrów szerokości) z czwórdzielnym maswerkiem w kształcie czteroliścia i innych wzorów geometrycznych. Układ ciosów w ościeżach okna odbiega od linii ciosów całej ściany
- Jeszcze wyżej widać [[Rozeta (architektura)|rozety]] o kamiennych ościeżach z półwałkiem na ich krawędziach.
=== Fasada ===
Wzniesiona została w [[XIII wiek]]u, lecz dzisiejszy wygląd uzyskała w latach [[1914]]-[[1917]] 2 gzymsy przechodzące także przez przypory dzielą się na 3 poziome pasy. W południowej części fasady, wysuniętej naprzód, tworzy się tzw. [[ryzalit]]. Powyżej znajduje się duże okno (8,25 metrów wysokości i 1,10 metrów szerokości). Zakończone ostrołukiem; dwudzielny maswerk okna tworzą m.in. trójliście i ostrołuki. Cokół tej części fasady jest podobny do cokołu północnego ramienia transeptu. Środkową część elewacji zachodniej wypełnia ostrołukowy portal z czwóruskokowymi ościeżami. Wałki ościeży oparte na wysokich cokołach. Po bokach portalu wkomponowano półfilary zakończone sterczynami i żabkami.▼
▲2 gzymsy przechodzące także przez przypory dzielą się na 3 poziome pasy. W południowej części fasady, wysuniętej naprzód, tworzy się tzw. [[ryzalit]]. Powyżej znajduje się duże okno (8,25 metrów wysokości i 1,10 metrów szerokości). Zakończone ostrołukiem; dwudzielny maswerk okna tworzą m.in. trójliście i ostrołuki. Cokół tej części fasady jest podobny do cokołu północnego ramienia transeptu. Środkową część elewacji zachodniej wypełnia ostrołukowy portal z czwóruskokowymi ościeżami. Wałki ościeży oparte na wysokich cokołach. Po bokach portalu wkomponowano półfilary zakończone sterczynami i żabkami.
W [[tympanon]]ie widoczny jest maswerk z motywami rybich pęcherzy, kół i półkoli. Całość zwieńczona jest [[wimperga|wimpergą]], czyli dekoracyjnym wysmukłym trójkątnym szczytem z kamiennymi żabkami w kształcie liści z kwiatonem. W polu wimpergi znajduje się ślepy maswerk z elementami trójliści i łuków. Portal zrekonstruowany został w latach [[1872]]-[[1874]].
| |||