Bolesławiec: Różnice pomiędzy wersjami

 

=== Epoka brązu (1800 p.n.e. – 700 lat p.n.e.) ===

 

=== Epoka żelaza (okres lateński i rzymski 400–500 lat n.e.) ===

W VI/VII wieku [[Śląsk]] oraz [[Łużyce]] nie były jeszcze zasiedlone przez [[Słowianie|Słowian]]. Przybyli oni na Śląsk w VII wieku, jednak w rejonie Bolesławca nie odnaleziono śladów ich pobytu w tym czasie, podobnie jak pozostałości tzw. kultury Sukow-Szeligii, obejmującym swoim zasięgiem między innymi [[Pomorze Zachodnie]], [[Meklemburgia|Meklemburgię]], [[Brandenburgia|Brandenburgię]], Łużyce, [[Mazowsze płockie]], Wielkopolskę, Śląsk oraz prawdopodobnie przejściowo [[Małopolska|Małopolskę]] południową. Występowała ona w północnych rejonach Dolnego Śląska koło [[Ślęża|Ślęży]]. Podobnie niejasno przedstawia się sytuacja osadnicza w rejonie Bolesławca w VIII wieku. Zdaniem niektórych badaczy obszar ten wchodził do strefy Tornow-Klenica, która obejmowała część Łużyc, [[Ziemia lubuska|Ziemię Lubuską]], część Wielkopolski i północne terytoria Dolnego Śląska. Podobnie jak poprzednio nie odkryto jeszcze stanowisk potwierdzających przynależność Bolesławca do tej strefy. Pierwsze znaleziska potwierdzające istnienie osadnictwa w Bolesławcu na przełomie VIII i IX wieku są ze względu na ich formę niezwykle cenne. Odnaleziono bowiem zakończenie pasa tzw. typu blatnickiego, pochodzące ze strefy Blatnica-Mikulżice datowanej na lata 790–830. Wyróżnia się ona wyrobami powstałymi po upadku [[Kaganat Awarów|kaganatu awarskiego]], nawiązującymi do wyrobów zachodnich. Zakończenie pasa odnalezione w Bolesławcu posiada cechy karolińskie. Odnaleziona zaś ostroga jest naśladownictwem wyrobów wczesnokarolińskich. Bolesławiec znajduje się więc na granicy wpływów wczesnokarolińskich, obejmujących swoim zasięgiem [[Słowianie połabscy|Słowian Połabskich]], a potem pas na wschód od [[Odry (wieś w województwie pomorskim)|Odry]] i [[Nysa Łużycka|Nysy Łużyckiej]] aż do Bolesławca, a następnie aż do rejonu Ślęży i w kierunku południowo-zachodnim obejmując [[Czechy]]. Niezwykle ważnym znaleziskiem jest misa żelazna tzw. typu śląskiego. Uważa się je ostatnio coraz częściej za pierwotną formę [[pieniądz]]a pozakruszcowego, którą na [[Morawy|Morawach]] i w Małopolsce wyparła doskonalsza jego forma – grzywna siekieropodobna. Bolesławiecka miska jest najdalej na zachód wysuniętym znaleziskiem dosyć zwartej strefy występowania takich produktów na Śląsku. Po wejściu Śląska w obieg wpływów [[Państwo wielkomorawskie|państwa wielkomorawskiego]] w rejon Bolesławca nie dotarły oddziaływania Wielkich Moraw, które są widoczne na terenach sąsiednich Trzebowian czy [[Dziadoszanie (plemię)|Dziadoszan]]. Podobnie nie dotarły tutaj oddziaływania czeskie widoczne u pierwszego plemienia.

 

Sytuacja dotycząca osadnictwa na Śląsku w X–XI wieku staje się nieco jaśniejsza po sięgnięciu do źródeł pisanych. W ich świetle na zachód od Trzebowian i Dziadoszan, w dorzeczu środkowego Bobru, rozsiadło się plemię [[Bobrzanie|Bobrzan]]. Ich obecność tutaj poświadcza jedynie tak zwany dokument praski z 1086, wprawdzie podejrzany, ale dane w nim zawarte są przyjmowane powszechnie jako odpowiadające sytuacji z 973. Stwierdza się w nim, iż północne granice biskupstwa praskiego wyznaczają plemiona Trebouane (Trzebowianie), Pobrane (Bobrzanie), Dedosize (Dziadoszanie), które graniczą przez las z [[Milczanie|Miliczanami]]. Z nich faktycznie graniczyć mogli z Miliczanami tylko Bobrzanie. Nazwa tego plemienia wyraźnie wskazuje, że ich siedzib należy szukać nad Bobrem. Badania archeologiczne potwierdziły istnienie większego skupiska osadniczego między Szprotawą a [[Nowogród Bobrzański|Nowogrodem Bobrzańskim]], zajmowało ono obszar 350–400 km². W tym rejonie większość badaczy sytuuje właśnie siedziby Bobrzan. Zatem Ilua ([[Iława (Szprotawa)|Iława]]) wspomniana w kronice Thietmara byłaby stołecznym grodem Bobrzan i wokół niego koncentrowałoby się osadnictwo tego plemienia. Byliby więc Bobrzanie jakąś małą jednostką terytorialną, jakie spotkać można między innymi na Łużycach i u [[Serbołużyczanie|Serbów połabskich]]. Ich plemię mogło się wydzielić podczas rozwoju terytorialnego Dziadoszan, przez których zostali ponownie wchłonięci. W rozumieniu politycznym Bobrzanie nie byli więc plemieniem, ale częścią rozleglejszej jednostki. Obszar okolic Bolesławca pokrywa rozległa, dobrze poświadczona źródłowo, [[puszcza]]. Badania archeologiczne pozwoliły stwierdzić, że osadnictwo w tym rejonie w okresie wczesnośredniowiecznym było słabo rozwinięte. W zasadzie poświadczone zostało funkcjonowanie grodu jedynie w Otoku, mniej prawdopodobne wydaje się istnienie [[Grodzisko (archeologia)|grodziska]] w Łagowie nad [[Kwisa|Kwisą]]. W niektórych pracach dopuszcza się istnienie [[Gród|grodu]] w Bolesławicach. Były to prawdopodobnie jedne z najdalej na południe wysuniętych grodów Bobrzańskich (Dziadoszańskich), którym łączność z głównym ośrodkiem osadnictwa zapewniały Bóbr i Kwisa. Gród na lewym brzegu na terenie Bolesławic datowany na okres przed połową X wieku, zlokalizowany został przez archeologów niemieckich w okresie przedwojennym w ramach badań powierzchniowych. Podczas nowych badań prowadzonych w 1960 nie udało się zlokalizować grodziska. Stąd wysunięto przypuszczenie, iż w tym czasie zostało ono całkowicie zniszczone. Nowsze prace nie zajmują się już tym grodem, uznając go i chyba słusznie, za byt nieistniejący, wytwór przedwojennej [[Historiografia|historiografii]] niemieckiej. Słabo poświadczone w tym rejonie osadnictwo w okresie wczesnośredniowiecznym spowodowane było początkowo istnieniem tak zwanej granicy strefowej biegnącej pasmem puszcz między [[Nysa Łużycka|Nysą Łużycką]] a Bobrem. Wraz z rozwojem osadnictwa – z jednej strony śląskiego, a z drugiej łużycko-milczańskiego – w związku z rozgraniczaniem posiadłości dominialnych, granica strefowa przechodzić zaczęła w granicę linearną na Kwisie i Bobrze, ukształtowaną ostatecznie na przełomie XII i XIII wieku. Granicą zachodnią [[Śląsk]]a stała się wtedy Kwisa.

 

=== Bolesławiec w czasach pruskich i niemieckich ===

[[Plik:Wiadukt w Bolesławcu.jpg|mały|Wiadukt kolejowy w Bolesławcu.]]

W czasie [[Wojny śląskie|wojen śląskich]] miasto dostało się pod panowanie pruskie. W 1745 powstała grafika przedstawiająca ze szczegółami ówczesne miasto, wykonana przez [[Friedrich Bernhard Werner|Friedricha Wernera]]. Widać na niej, że miasto zajmowało tylko niewielką część obecnej powierzchni, ograniczone przez średniowieczne mury obronne. W centrum znajdował się rynek z ratuszem, na prawo od którego był kościół parafialny, obecna bazylika. Miasto posiadało trzy bramy – Górną (rejony obecnego placu Piłsudskiego), Dolną (okolice obecnych Term przy ulicy Zgorzeleckiej) i Mikołajską (znajdowała się w pobliżu miejsca, gdzie teraz znajduje się skrzyżowanie ulic Kutuzowa, Kubika i Komuny Paryskiej). Miasto posiadało także niewielkie przedmieścia w rejonach obecnych ulic Asnyka i Komuny Paryskiej, a w miejscu obecnego Parku Obrońców Helu znajdował się cmentarz ewangelicki (przetrwał aż do II połowy XX wieku). W rejonach obecnego placu Zamkowego widać jeszcze pozostałości po średniowiecznym zamku, spalonym podczas wojny trzydziestoletniej, a w których miejscu dziesięć lat później powstał [[Kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Bolesławcu|kościół ewangelicki]]. W II połowie XVIII wieku w Bolesławcu otwarto sierociniec, którego zabudowania zachowały się do dzisiaj przy ulicy Bankowej. Przy sierocińcu działała w tym czasie drukarnia, wydająca między innymi prace naukowe{{odn|Ciurlok|2018|s=70}}.

W czasie [[Wojny napoleońskie|wojen napoleońskich]] w mieście sześciokrotnie gościł [[Napoleon Bonaparte]], a 28 kwietnia 1813 zmarł tu [[Michaił Kutuzow]], rosyjski feldmarszałek. Dom, w którym umarł zachował się do dziś i mieści się w nim obecnie Dział Historii Miasta Muzeum Ceramiki w Bolesławcu. Kilka miesięcy po jego śmierci, w sierpniu 1813, doszło do bitwy rosyjsko-francuskiej o Bolesławiec, zakończonej wyparciem Francuzów z miasta. Po zakończonej wojnie Bolesławiec, którego mury obronne zostały częściowo zniszczone przez wojska francuskie, zaczął się dynamicznie rozwijać. 1 października 1845 w mieście otwarto [[Bolesławiec (stacja kolejowa)|dworzec kolejowy]], a rok później otwarto wielki [[Wiadukt kolejowy w Bolesławcu|wiadukt kolejowy]], jeden z najdłuższych w skali europejskiej. Wkrótce potem pomiędzy obecnymi ulicami Piastów i Tysiąclecia powstał zabytkowy kompleks szpitala psychiatrycznego, w którym obecnie funkcjonuje Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych. Wielu bolesławian brało udział w [[Wojna francusko-pruska|wojnie francusko-pruskiej]] i w walkach I wojny światowej. Ci drudzy zostali upamiętnieni pomnikami: w kościele [[Ewangelikalizm|ewangelickim]] i w lesie miejskim przy obecnej ulicy Jeleniogórskiej (oba nie zachowały się). Mimo tych wojen miasto intensywnie się rozwijało – powstawały nowe ulice, otwarto kolej podmiejską, a także [[Teatr Stary w Bolesławcu|teatr miejski]].

 

 

inne zabytki:

* kamienica przy ul. Adama Mickiewicza 1 – u zbiegu z ul. Sierpnia '80; jej elewacja jest wykonana z płytek ceramicznych w stylu secesyjnym, posiada wiele roślinnych ornamentów

* staw oraz głaz narzutowy ustawiony tu w poł. XIX w. na pamiątkę wybudowania sieci wodociągowej i kanalizacji w mieście, naprzeciw sali koncertowej „Odeon”, przy ul. Bolesława Kubika

* zabytkowy [[pomnik]] [[Michaił Kutuzow|Kutuzowa]] w formie [[obelisk]]u – wzniesiony w XIX w. na rynku; w 1893 przeniesiony w obecne miejsce na promenadzie przy ul. Bolesława Kubika

* [[cmentarz]] żołnierzy rosyjskich z 1812 i 1945 z wmurowanym sercem [[Michaił Kutuzow|feldmarszałka Kutuzowa]]

rzeźba „[[Jezus Chrystus|Jezus]] przyjaciel dzieci” z karraryjskiego [[marmur]]u, autorstwa [[Peter Breuer|P. Breuera]] stojąca obecnie na pl. Zamkowym

* kościół pw. Matki Bożej Różańcowej – jest najstarszą świątynią i budowlą w mieście. Prezbiterium zbudowano w XIII w., budowę dokończono w XIV–XVI w.