Kultura Olmeków: Różnice pomiędzy wersjami

Ślady osad ludzkich w Ameryce, szacowane na lata [[XVI wiek p.n.e.|1600]]-[[IX wiek p.n.e.|900 p.n.e.]], znalezione na obszarach [[Wyżyna Meksykańska|Wyżyny Meksykańskiej]], przylegających do [[Zatoka Meksykańska|Zatoki Meksykańskiej]]. Zamieszkiwały je plemiona indiańskie nazwane umownie [[Olmekowie|Olmekami]], prowadzące pierwotnie na wpół koczowniczy tryb życia. Nie znali koła i nie używali zwierząt jucznych. Trudnili się rybołówstwem, myślistwem, także [[Rolnictwo|rolnictwem]]. Uprawiali dynię, fasolę, bawełnę, a głównie kukurydzę, której początki uprawy w Ameryce szacuje się na ok. [[III tysiąclecie p.n.e.|2700 r. p.n.e.]] Posiadali też umiejętność [[tkactwo|tkactwa]] i [[garncarstwo|garncarstwa]].

Początki sztuki olmeckiej datowane są na [[XII wiek p.n.e.|1200 r. p.n.e.]], najważniejsze [[Stanowisko archeologiczne|stanowiska archeologiczne]] związane z Olmekami to [[San Lorenzo Tenochtitlán]], [[La Venta]], [[Tres Zapotes]] oraz [[Cerro de las Mesas]].

Z okresem rozwoju kultury olmeckiej związane jest powstanie [[wierzenia Olmeków|religii]] wraz z panteonem bóstw przejętych później z różnymi modyfikacjami przez inne kultury Ameryki, narodziny państwa teokratycznego i hierarchizację społeczeństwa. Sądząc po ilości wyobrażeń ważną postacią związaną z mitologią olmecką był jaguar, najprawdopodobniej symbol sił natury. Przedstawiano go jako całą postać, głowę, paszczę lub człowieka z głową jaguara o ludzkiej twarzy. W La Venta odnaleziono maskę jaguara zrobioną jako [[mozaika]] z serpentynu. Zagadkowe jest ukrycie jej pod grubą warstwą [[cegła suszona|cegieł (adobe)]]. Pod cegłami natrafiono na warstwę 47 siekier z [[serpentynit]]u ułożonych na krzyż, na mozaice.

Z tego okresu pochodzą też najstarsze stele kamienne i ołtarze. Olmekowie wznosili też platformy i postumenty z ubitej ziemi, często zmieszanej z cegłami adobe, przykryte płytami kamiennymi. Najstarsza piramida schodkowa została odkryta w [[Cuicuilco]] (w [[Meksyk]]u). Jest to budowla na planie koła o średnicy 135,0 m i wysokości 20,0 m, na szczycie stał [[ołtarz]] lub świątynia. Piramida schodkowa pobudowana została także w La Venta. Niezbyt dokładnie jest znana rola tych piramid. Wiązane są najczęściej z symbolem nieba – siedziby bogów. Jednak po odkryciu w latach [[1949]]-[[1952]], pod piramidą [[Świątynia Inskrypcji|Świątyni Inskrypcji]] w [[Park Narodowy Palenque|Palenque]] grobowca pogląd ten nie może być uznawany za ostateczny.

Wśród badaczy nie została rozstrzygnięta kwestia, czy kultura Olmeków była tą pierwszą – "kulturą-matką", czy jedną z wielu podobnych. Choć niektóre wynalazki zostały dokonane poza Olmanem, to wśród innych kultur nie było osady mogącej się równać wielkością i stopniem skomplikowania struktury społecznej z San Lorenzo. Tu też wszystkie zdobycze cywilizacyjne, tak charakterystyczne dla [[Mezoameryka|Mezoameryki]], znalazły zastosowanie, nieważne czy powstały na miejscu, czy zostały zaimportowane. Za to wpływy kultury Olmeków można znaleźć w [[Wyżyna Meksykańska|Kotlinie Meksykańskiej]], [[Oaxaca|Dolinie Oaxaca]], na wybrzeżu [[Ocean Spokojny|Oceanu Spokojnego]], w [[Salwador]]rze i [[Honduras]]ie<ref>Justyna Olko: ''Meksyk przed konkwistą'', PIW, Warszawa 2010, s. 37-42</ref>.