|
Bliskie znaczeniowo są określenia: ''punkty horyzontu'', ''kierunki geograficzne'' i ''strony świata''. Zakres znaczeniowy terminu „strona świata” jest bliższy pierwszemu ogólnemu znaczeniu słowa ''strona''<ref>{{Cytuj stronę| url = http://sjp.pwn.pl/szukaj/strona| tytuł = Wydawnictwo Naukowe PWN SA. Słownik języka polskiego | opublikowany = Wydawnictwo Naukowe PWN SA| data = cop. 1997–2013| data dostępu = 2013-11-10}}</ref>, zawierającemu w sobie pojęcie ''powierzchni''. Określenie „strona świata”, zwłaszcza potocznie, jest rozumiane nie tyle jako precyzyjnie wyznaczony ''kierunek'' (linia ze zwrotem), lecz jako większa lub mniejsza ''część powierzchni [[widnokrąg|widnokręgu]]'', która jest bliska danemu kierunkowi bądź część powierzchni Ziemi zawarta między zbliżonymi kierunkami geograficznymi.
== Punkty główne horyzontu ==
{{Zobacz też|Układ współrzędnych horyzontalnych}}
Wyróżnia się cztery '''punkty główne horyzontu''', zwane też punktami kardynalnymi:
* północ (N) – [[azymut]] 0[[stopień (geografia)|°]] (lub 360°)
* wschód (E) – azymut 90°
* południe (S) – azymut 180°
* zachód (W) – azymut 270°.
== Główne kierunki geograficzne ==
Kierunki zwrócone do punktów głównych horyzontu to '''kierunki główne''', które posiadają odpowiednio te same (wyżej wymienione) wartości azymutu i oznaczenia międzynarodowe (skróty angielskie). Właściwe nazwy kierunków są przymiotnikowe, a skrócone – rzeczownikowe, np. ''kierunek północny'', ''północ''.
Cztery główne kierunki geograficzne przedstawiane są na [[mapa|mapie]] za pomocą [[róża wiatrów|róży kompasowej]], której najdłuższe ramię oznacza kierunek północny. Wynika to z przyjętej konwencji, że północ znajduje się na górze mapy, południe na dole, wschód po prawej, a zachód po lewej. Dawniej ze względów religijnych mapy orientowane były na wschód w kierunku [[Jerozolima|Jerozolimy]].
Na mapach większych obszarów, szczególnie części świata, do wyznaczania kierunków należy się posługiwać nie tyle ramkami mapy, co [[równoleżnik]]ami i [[południk]]ami.
== Pośrednie kierunki geograficzne ==
Wyróżnia się kierunki pośrednie pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia. '''Kierunki pośrednie''' pierwszego stopnia to:
* północno-wschodni (NE) – azymut 45°
* południowo-wschodni (SE) – azymut 135°
* północno-zachodni (NW) – azymut 315°
* południowo-zachodni (SW) – azymut 225°.
Pełny zestaw obejmuje 32 kierunki i powstał na podstawie skali rumbowej, która dzieli obwód koła na 32 [[rumb]]y. Każdy rumb jest częścią obwodu równą 11°15' (11,25°).
Oprócz wyżej wymienionych określeń, stosowane są przez niektórych autorów polskich już od XIX wieku nazwy typu ''południo-zachód''. Oba człony nazwy, jako należące do tej samej kategorii, mianowicie kierunków, są równorzędne, zatem połączone dywizem. Ponadto taki zapis jest bardziej ekonomiczny.
W nazwach kierunków pośrednich pierwszego stopnia człon ''północny'' bądź ''południowy'' musi być na pierwszym miejscu. Np.: ''południo-zachód'', ''południowo-zachodni'', a nie ''zachodnio-południowy''.
== Polskie skróty nazw głównych i pośrednich punktów horyzontu ==
[[Plik:Brosen windrose-pl.svg|mały|Najkrótsza wersja polskich skrótów nazw głównych i pośrednich punktów horyzontu]]
'''wersja krótsza'''
* północ – ''pn.''
* południe – ''pd.''
* wschód – ''wsch.''
* zachód – ''zach.''
* północo-wschód – ''pn.-wsch.''
* północo-zachód – ''pn.-zach.''
* południo-wschód – ''pd.-wsch.''
* południo-zachód – ''pd.-zach.''
'''wersja dłuższa''', z ''ł''
[[Plik:Compass card (pl).svg|mały|Dłuższa wersja polskich skrótów nazw głównych i pośrednich punktów horyzontu]]
* północ – ''płn.''
* południe – ''płd.''
* wschód – ''wsch.''
* zachód – ''zach.''
* północny wschód – ''płn. wsch.''
* północny zachód – ''płn. zach.''
* południowy wschód – ''płd. wsch.''
* południowy zachód – ''płd. zach.''<ref>{{Cytuj stronę | url = https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/;11121| data dostępu = 2013-11-10| tytuł = Wydawnictwo Naukowe PWN SA > Słownik ortograficzny > Korpus > Poradnia > Jan Grzenia (odpowiedź): ''Skróty od: północno-wschodni, północny wschód''| opublikowany= Wydawnictwo Naukowe PWN SA| data = 2010-04-20}}</ref>
== Polskie skróty nazw kierunków głównych i pośrednich ==
'''wersja krótsza'''
* północny – ''pn.''
* południowy – ''pd.''
* wschodni – ''wsch.''
* zachodni – ''zach.''
* północno-wschodni – ''pn.-wsch.''
* północno-zachodni – ''pn.-zach.''
* południowo-wschodni – ''pd.-wsch.''
* południowo-zachodni – ''pd.-zach.''
'''wersja dłuższa''', z ''ł''
* północny – ''płn.''
* południowy – ''płd.''
* północno-zachodni – ''płn.-zach.''
* południowo-wschodni – ''płd.-wsch.''
* południowo-zachodni – ''płd.-zach.''
Skróty kierunków pośrednich, jako odnoszące się do przymiotników złożonych z obu członów równorzędnych znaczeniowo, są zapisywane z użyciem [[dywiz|łącznika]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://sjp.pwn.pl/zasady/Pisownia-przymiotnikow-zlozonych-typu-bialo-czerwony;629540.html| data dostępu = 2013-11-10| tytuł = Wydawnictwo Naukowe PWN > Słownik ortograficzny > Korpus > Poradnia > Zasady pisowni i interpunkcji > ''Pisownia przymiotników złożonych typu »biało-czerwony«''|opublikowany = Wydawnictwo Naukowe PWN SA}}</ref>.
== Zobacz też ==
{{Commonscat|Cardinal direction}}
* [[busola]]
* [[kompas magnetyczny|kompas]]
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
| 