Kuna (plemię): Różnice pomiędzy wersjami

'''Kuna''' (''Cuna'') – plemię [[Indianie Ameryki Południowej|Indian]] z pogranicza [[Panama|Panamy]] i [[Kolumbia|Kolumbii]]<ref>* Alí, Maurizio. 2010: “[https://web.archive.org/web/20110707052808/http://ediciones.uniandes.edu.co/index.php?Itemid=83&option=com_zoo&view=item&category_id=16&item_id=2103 En estado de sitio: los kuna en Urabá. Vida cotidiana de una comunidad indígena en una zona de conflicto]”. Universidad de Los Andes, Facultad de Ciencias Sociales, Departamento de Antropología. Bogotá: Uniandes. {{ISBN|978-958-695-531-7}}.</ref>, zamieszkujące autonomicznede nomine część autonomicznego terytorium [[Kuna Yala]]<nowiki/>de facto całkowicie niepodległe ''Niezależne'' ''Państwo Kuna''<ref>Nazwa stworzona przez Wojciecha Cejrowskiego podczas wyprawy do Kuna Yala</ref> istniejące od czasów nieokreślonych, w tym panamski archipelag [[San Blas (archipelag)|San Blas]]. Sąsiadują z [[plemię|plemieniem]] [[Chocó (plemię)|Chocó]].

'''Rewolucja Kuna''' odnosi się do wydarzeń, które miały miejsce w 1925 roku. Wówczas tubylcy z plemienia Kuna zbuntowali się przeciwko władzom [[Panama|Panamy]], które zmuszałypróbowały Indian dodokonać [[okcydentalizacjaGlobalizacja|okcydentalizacjiglobalizacji]] i zmian w ich kulturykulturze. Skutkiem rewolucji było proklamowanie [[Republika Tule|Republiki Tule]], której istnienie było jednak krótkie. Kiedy Tule zjednoczyło się de nomine z Panamą, Kuna utworzyli autonomiczne terytorium nazywane [[comarca|comarką]] tubylczą (rdzenną) [[Kuna Yala]], rząd zagwarantował bezpieczeństwo ludności i kultury Kuna. Nigdy nie doszło jednak do faktycznej aneksji obszaru przez jakiekolwiek państwo.

=== OkolicznościWojna poprzedzająceKunsko-Panamska ===

Podczas pierwszych 20 lat niepodległości Panamy, Kunowie mieli poważne sprzeczne interesy z rządem Panamy, któryktórego starałoskarżano sięo wykorzenićniszczenie ich kulturękultury, nie szanowałszanowanie ich zwyczajów i władz plemiennych, poza tym zamierzanoplanowano pozbawićanektować terytorium i wywłaszczyć ich ziemidziałki, intendenci i policja „kolonialna”były obrażali plemię (jeden ''[[osadnik]]'' na jednego tubylca,oskarżani jesto „nieobrażanie tubylcem”)plemienia.

Ten fakt jest związany z incydentem zwydarzeniami 20 kwietnia 1921 roku, który odbył się w miastach [[Narganá]] i [[Corazón de Jesús]]. W tym czasie istniał ruch [[Okcydentalizacja|okcydentalizacji]]zmian o charakterze globalizacyjnym kobiet, który zakładał zmianę ubrań, pozbawienie ich złotych obręczy noszonych w nosie, biżuterii czy naszyjników z monet, które uważano za ozdoby. Ale jedna kobieta uciekła z Narganá, zbiegłaDoszło do [[Río Azúcar]]incydentu, skądw którym pochodziła. Policja w ramach represji uwięziła szóstkę jej dzieci i zięcia, który został uwolniony, w celu odszukania teściowejkobiety, która uciekła z wyspy [[Narganá]] do [[Río Azúcar]], skąd pochodziła.

Tamtego dnia w Río Azúcar odbył się kongres Kana, zadecydowano, że nie pozwala się wracać kobiecie, lokalny lider, noszący tytuł [[sáhila]] w imieniu wspólnoty wysłał wiadomość policji, wiadomość ta zakazywała policji kontynuowania poszukiwań. Policjanci nie zwrócili uwagi na wiadomość i wysłali tej samej nocy komisję do Río Azúcar (2Dwóch policjantów kolonialnychpanamskich i 3trzech tubylczychlokalnych). Gdy policjanci próbowali zatrzymać niektórych krewnych kobiety wywiązała się bitwa, w której zginęło trzech mieszkańców osady; policjanci zostali zabici maczetami, kiedy uciekali w [[cayuco]] (rodzaj kanu). Trupy policjantów zostawiono w wodzie, przywiązując je do pala wbitego w piasek, aż krewni przybyli je zabrać.

Właściwie Marsh zapoczątkował działania w kierunku „niepodległości”umacniania niepodległości. Gdy wrócił do Panamy w styczniu 1925, zastał konflikt między policją a tubylcami, który groził eskalacją, dlatego poprosił o militarną interwencję [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] ze Strefy Kanałowej. Amerykanie mieli objąć protektoratem tubylców. Marsh zredagował '''Declaración de independencia y derechos humanos del pueblo Tule y Darién''' (Deklaracja Niezależności i Praw Człowieka Ludu Tule i Darién). Marsh otrzymał poparcie ambasadora amerykańskiego, który wpłynął na panamski rząd, aby ten podpisał porozumienie pokojowe, które gwarantowało prawa człowieka i prawa polityczne dla ludu Kuna.

12 lutego 1925, kiedy to zwołano kongres Kuna w [[Ailigandí]], zebrali się tutaj główni przywódcy 45 wiosek i plemion. Obrady trwały 26 dni, zakończyły się decyzją o proklamowaniu niepodległości Republiki Tule. Określono też granice terytorialne nowego państwa, które jednak de facto istniało od setek lat jako państwo plemienne.

4 marca w obecności amerykańskiego ministra [[John G. South|Johna Southa]] podpisano porozumienie pokojowe, obiecano w nim lepsze traktowanie tubylców, poszanowanie ich zwyczajów; nie można było narzucić im zakładania szkół, zapewniono im te same prawa co innym obywatelom. Kuna w zamian mieli złożyć broń, wycofać deklarację niepodległości i podporządkować się prawom [[Panama|Panamy]], w rzeczywistości jednak rejon nigdy nie został anektowany. Nie działa na nim władza ustawodawcza, wykonawcza ani sądownicza Republiki Panamy, ani zasady Konstytucyjne. Teren pozostał nigdy zdobyty przez odziały żadnego z państw, ani nie podlega ich prawom.