Kuna (plemię): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Anulowanie wersji 67278121 autorstwa Boxoelegenda (dyskusja) Znacznik: Anulowanie edycji |
hakenkgrojc! Znaczniki: Ręczne wycofanie zmian Wycofane |
||
Linia 2:
[[Plik:Flag of Kuna Yala.svg|Flaga plemienia zaadaptowana w 1925 roku.|thumb|250px]]
[[Plik:Flag of Kuna Yala (1942).svg|Alternatywna wersja flagi powstała w 1942|thumb|250px]]
'''Kuna''' (''Cuna'') – plemię [[Indianie Ameryki Południowej|Indian]] z pogranicza [[Panama|Panamy]] i [[Kolumbia|Kolumbii]]<ref>* Alí, Maurizio. 2010: “[https://web.archive.org/web/20110707052808/http://ediciones.uniandes.edu.co/index.php?Itemid=83&option=com_zoo&view=item&category_id=16&item_id=2103 En estado de sitio: los kuna en Urabá. Vida cotidiana de una comunidad indígena en una zona de conflicto]”. Universidad de Los Andes, Facultad de Ciencias Sociales, Departamento de Antropología. Bogotá: Uniandes. {{ISBN|978-958-695-531-7}}.</ref>, zamieszkujące
== Historia ==
=== Czasy przedkolumbijskie ===
Plemię objęło ziemię w posiadanie na zasadzie uwłaszczenia pierwotnego. Podczas wojny napastniczej dokonanej przez Królestwo Hiszpanii, była jednym z nielicznych poza Majami ludem, który do końca oparł się wszystkim próbom podbicia Meksyku. Mimo deklaracji Hiszpanii o rzekomej kontroli terenu, nigdy nie wpadło pod kontrolę kolonistów zachowując niepodległość.
=== Dekolonizacja ===
Na początku XIX wieku Europejczycy utracili po latach kontrolę nad terenami Ameryki Południowej, a na miejscu dawnych kolonii oraz obszarów w głębi lądu powstały nowe państwa. Prawa do terytorium Kuna rościła Kolumbia, twierdząca że teren leży w jej granicach - po oddzieleniu się Panamy - nowo powstały kraj przejął rolę podmiotu deklarującego prawa do tego terenu. Podobnie jak w przypadku Hiszpanii, nikomu nie udało się ostatecznie anektować rejonu. Wielosetletnia okres niezależności i sukcesy w oporze przeciw Hiszpanom, sprawił że lud nie uznawał władzy zarówno Europejczyków, jak i władz bezpośrednich sąsiadów - Kolumbii oraz Panamy.
=== Rewolucja Kuna ===
'''Rewolucja Kuna''' odnosi się do wydarzeń, które miały miejsce w 1925 roku. Wówczas tubylcy z plemienia Kuna zbuntowali się przeciwko władzom [[Panama|Panamy]], które
===
Podczas pierwszych 20 lat niepodległości Panamy, Kunowie mieli poważne sprzeczne interesy z rządem Panamy,
Ten fakt jest związany z
Tamtego dnia w Río Azúcar odbył się kongres Kana, zadecydowano, że nie pozwala się wracać kobiecie, lokalny lider, noszący tytuł [[sáhila]] w imieniu wspólnoty wysłał wiadomość policji, wiadomość ta zakazywała policji kontynuowania poszukiwań. Policjanci nie zwrócili uwagi na wiadomość i wysłali tej samej nocy komisję do Río Azúcar (
Atmosfera była napięta do stycznia 1925 roku. [[Juan Demóstenes Arosemena]] został gubernatorem prowincji [[Colón (prowincja)|Colón]] i martwił się, że podlegały mu intendencje San Blas i Andrés Mojica, gdzie umacniał się ruch niepodległościowy wśród tubylców. W związku z tym skontaktował się z sekretarzem Spraw Zagranicznych Horacio F. Alfaro, który znał dobrze działalność Amerykanów: misjonarki [[Anne Coope]] i odkrywcy [[Richard Oglesby Marsh|Richarda Marsha]].
Właściwie Marsh zapoczątkował działania w kierunku
== Rewolucja ==
12 lutego 1925, kiedy to zwołano kongres Kuna w [[Ailigandí]], zebrali się tutaj główni przywódcy 45 wiosek i plemion. Obrady trwały 26 dni, zakończyły się decyzją o proklamowaniu niepodległości Republiki Tule. Określono też granice terytorialne nowego państwa, które jednak de facto istniało od setek lat jako państwo plemienne.
Z tego powstania pochodzi flaga stworzona przez Wagę Ebinkili (María Colman), wnuczkę kacyka [[Simral Colman|Simrala Colmana]]. Miała ona kształt prostokątny z obwódką, jej środek był czerwony i zawierał [[swastyka|swastykę]].
Linia 26 ⟶ 33:
21 lutego, 10 dni po deklaracji niepodległości (w czasie uroczystości karnawałowych) wybuchła rewolucja tubylcza, która trwała do 27 lutego. Dowodził nią [[Nele Kantule]] i kacyk Colman. Powstańcy wypływali w ''cayucos'' z Ailigandí i [[Cartí]] w celu zaatakowania kwater Policji Państwowej w [[Playón Chico]], [[Río Tigre]], [[Tigantikí]], [[Narganá]], [[Ukapa]] i innych punktach archipelagu, zginęło wielu policjantów. Starcia pochłonęły 27 ofiar śmiertelnych.
4 marca w obecności amerykańskiego ministra [[John G. South|Johna Southa]] podpisano porozumienie pokojowe, obiecano w nim lepsze traktowanie tubylców, poszanowanie ich zwyczajów; nie można było narzucić im zakładania szkół, zapewniono im te same prawa co innym obywatelom. Kuna w zamian mieli złożyć broń, wycofać deklarację niepodległości i podporządkować się prawom [[Panama|Panamy]], w rzeczywistości jednak rejon nigdy nie został anektowany. Nie działa na nim władza ustawodawcza, wykonawcza ani sądownicza Republiki Panamy, ani zasady Konstytucyjne. Teren pozostał nigdy zdobyty przez odziały żadnego z państw, ani nie podlega ich prawom.
== Ustrój i państwo plemienne ==
{{Państwo infobox
|nazwa_oryginalna =
|nazwa_polska = Państwo Kuna
|flaga_obraz = Flag of Kuna Yala.svg
|nazwa_dopełniacz =
|język_urzędowy = Kuna
|stolica =
|ustrój_polityczny = Oligarchia
|typ_państwa = Państwo Plemienne
|głowa_państwa =
|głowa_państwa_opis =
|status_terytorium = Państwo de facto niepodległe
|narodowości = Kuna (99%)
|pkb = Nie dotyczy (szara strefa)
|utworzenie_sposób = Uwłaszczenie pierwotne terenu
|od_kogo =
|utworzenie_data = Neolit
|religia_dominująca = [[Szamanizm]]
|waluta_nazwa = Brak (handel wymienny)
|numer_kierunkowy = +507
}}
Ustrój państwa plemiennego ludu Yala pozostaje niezmienny od kilkuset lat. Rejon jest rządzony przez radę złożoną z Kacyków - każdy z nich ma władzę nad daną częścią rejonu, zaś o sprawach wspólnych decyduje zwoływane na jakiś czas obrady. Liczący kilkaset kilometrów długości suwerenne państwo rozdziela Kolumbię i Panamę. Mimo braku obecności w strukturach międzynarodowych spełnia definicje suwerennego państwa mającego wyłączne prawo do swojego terytorium (uwłaszczenie pierwotne). Tubylcy zgodzili się na umieszczenie rzekomych posterunków granicznych Panamsko-Kolumbijskich dla pozorowania powiązań z Panamą. Strażnicy graniczni stanowią zakładników kilkuset dobrze uzbrojonych pobliskich wojowników Kuna. Ludność tubylcza nie przepuszcza przez przejścia graniczne żadnych transportów, rzadko zdarza się aby osobie z zewnątrz udało się dostać się na terytorium Kuna. Strażnikom granicznym regularnie znikają zapasy żywności, wody i broni, zabierane przez tubylców, o które oskarżają oficjalnie kolumbijską partyzantkę, aby nie zostać rozstrzelanym przez żołnierzy państwa plemiennego Yala za ujawnienie sytuacji. Zaopatrzenia posterunku dokonuje helikopter, gdyż lokalne władze nie przepuszczają organów Panamy na terytorium.
== Badania antropologiczne ==
Plemię odwiedził w pochodzący z Polski podróżnik i pisarz - Wojciech Cejrowski. Badał sytuację na terytorium plemienia. Skrytykował wówczas autorów map:
{{Cytat|treść=Na mapach rysuje się kolejna fikcja: w poprzek czerwonej kreski nieistniejącego kawałka Panamericane biegnie czarna kreska nieistniejącej granicy panamsko-kolumbijskiej. W rzeczywistości te kraje ze sobą nie sąsiadują - oddziela je kilkusetkilometrowy pas "ziemi niczyjej", nieformalna strefa buforowa, a mówiąć w uproszczeniu: "Niezależne Państwo Kuna".|autor=Wojciech Cejrowski|źródło=Gringo Wśród Dzikich Plemion}}
== Bibliografia ==
Wojciech Cejrowski, ''Gringo Wśród Dzikich Plemion'', Wyd. Zysk i S-Ka, 2003, Poznań
== Przypisy ==
|