Przesmyk Karelski: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
PBbot (dyskusja | edycje)
wstawienie {{Kontrola autorytatywna}}
Linia 5:
Obszar ten historycznie był częścią [[Karelia (kraina)|Karelii]] i dawał tej krainie dostęp do [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]], jednak od 1940 wchodzi w skład [[Rosja|Rosji]] i administracyjnie należy do [[Obwód leningradzki|obwodu leningradzkiego]]. Tereny te wchodzą w skład [[rejon]]ów: [[Rejon wyborski|wyborskiego]], [[Rejon prioziorski|prioziorskiego]] i częściowo [[Rejon wsiewołożski|wsiewołożskiego]].
[[Plik:Lake Vuoksa 1.jpg|thumb|Jezioro Vuoksa koło [[Prioziersk]]a]]
Głównym miastem położonym na tym terenie jest [[Wyborg]] ([[język fiński|fin.]] Viipuri), a także [[Prioziersk]] ([[język fiński|fin.]] Käkisalmi), na południowym skrawku przesmyku zaczyna się miasto [[Petersburg|Sankt Petersburg]].
 
== Historia ==
{{fakt|data=2012-08|Obszar Przesmyku Karelskiego został zasiedlony we wczesnym [[mezolit|mezolicie]], ślady najstarszych ludzkich osad pochodzą z IX i VIII tys. p.n.e. Nie jest znana przynależność etniczna ówczesnych mieszkańców, być może byli to przodkowie zamieszkujących te tereny w następnych stuleciach [[Ludy ugrofińskie|Ugrofinów]]. W IX-X w. krzyżowały się tutaj szlaki handlowe szwedzkich [[Waregowie|Waregów]], [[Finowie|Finów]] i [[Słowianie|Słowian]], które prowadziły do ziem [[Bułgarzy|Bułgarów Nadwołżańskich]]. Najstarsze historyczne wzmianki o tym obszarze znajdują się w staroruskich [[Latopis]]ach, które mówią o osiadłych na północ od rzeki [[Newa|Newy]] [[Karelowie|Karelach]] i zbrojnej wyprawie [[Rusini|Rusinów]].
W 1042 syn księcia [[Ruś Kijowska|kijowskiego]] [[Jarosław I Mądry|Jarosława Mądrego]] – [[Włodzimierz Jarosławowicz (1020–1052)|Włodzimierz]] zhołdował teren nad [[rzeka|rzeką]] [[Newa]], ok. 100 km. na południe od dzisiejszego [[Wyborg|Viipuri]]. Po rozpadzie [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]] obszar ten znalazł się pod wpływem [[Republika Nowogrodzka|Księstwa Nowogrodzkiego]]. Do lat 70. XIII wieku była to luźna zależność lenna, gdy w wyniku serii zbrojnych kampanii zostało podbite plemię [[Karelowie|Karelów]]. Zniszczono wiele osad i grodów}}.
 
Północna część [[Przesmyk]]u dostała się we władanie podbijających fińskie ziemie [[Szwedzi|Szwedów]], którzy w 1293 założyli na swojej części Przesmyku twierdzę w [[Wyborg]]u (Viipuri). Stała się ona bazą wypadową do najazdów na ruską część przesmyku i inne ruskie ziemie. Obszary te w wyniku częstych wojen wielokrotnie były terenem walk i przedmiotem najazdów, co powodowało zniszczenia kraju i straty ludnościowe, np. w 1578 fińscy żołnierze, będącymi poddanymi szwedzkiego króla po zdobyciu [[klasztor]]u na wyspie [[Wałaam|Valamo]] zabili wszystkich [[prawosławie|prawosławnych]] mnichów z [[Monastyr Wałaamski|tamtejszego monastyru]]. Jakkolwiek zajmowane przejściowo przez Szwedów obszary Przesmyku do początku [[XVII wiek|XVII]] w. formalnie pozostawały częścią [[Rosja|Rosji]]. W 1610 [[Szwedzi]] zajęli teren Przesmyku i pewne inne obszary południowej Karelii oraz [[Ingria (Rosja)|Ingrię]], a w 1611 po półrocznym oblężeniu zdobyli [[Prioziersk|Käkisalmi]] (szw. Kexholm). Stan ten usankcjonowany został [[Pokój w Stołbowie|pokojem stołbowskim]] (Stolbova) z 1617. Zajęcie przez [[luteranizm|luterańską]] [[Szwecja|Szwecję]] ziem karelskich spowodowało exodus karelskiej, [[prawosławie|prawosławnej]] ludności do innych części Karelii oraz Rosji. Swoje domy opuściło około połowy wszystkich Karelów. Największa część spośród nich, ok. 25.00025–30 – 30tys.000 osiadła w rejonie [[Twer]]u, tworząc grupę etniczną określaną mianem Karelów Twerskich. W latach 30. [[XX wiek|XX]] w. liczba Karelów rejonie Tweru była większa niż liczba Karelów w samej Karelii, co świadczy o skali migracji z początku XVII w. (W latach 1937 – 391937–1939 w okolicy Tweru, noszącego wówczas radziecką nazwę Kalinin funkcjonował [[Karelski Okręg Narodowościowy]]).
 
W 1710 w czasie [[III wojna północna|wojny północnej]] armia rosyjska odzyskała obszar Przesmyku, a oficjalnie pod władzę rosyjską powrócił on na mocy [[Pokój w Nystad|traktatu pokojowego z Nystad]] (fiń. Uusikaupunki) z 1721. Od tego momentu Przesmyk ów należał do Rosji, zaś po aneksji przez ten kraj [[Finlandia|Finlandii]] w większości wszedł w skład autonomicznego [[Wielkie Księstwo Finlandii|Wielkiego Księstwa Finlandii]].
Linia 25:
 
== Zobacz też ==
* [[Historiahistoria Karelii]]
* [[Karelia]]
* [[Wojnawojna zimowa]]
 
{{Kontrola autorytatywna}}