Spichlerz

budowla do przechowywania materiałów sypkich

Spichlerz (spichrz[1], śpichlerz, elewator zbożowy) – jedno- lub kilkukondygnacyjna budowla przeznaczona do przechowywania materiałów sypkich, głównie ziaren zbóż – luzem lub w workach, charakteryzująca się zwartą bryłą, stromymi dachami, trójkątnymi szczytami i niewielkimi oknami[2].

Spichlerz przy Pałacu w Sarnach
Spichlerze w Grudziądzu
Spichlerz w Henrykowie
Spichrz i obora w ramach budynku gospodarczego starego typu, w małym gospodarstwie wiejskim

W miastach przeważnie murowany, wielokondygnacyjny magazyn z windą do transportu zboża oraz kranami i rynnami spustowymi. Zachowane spichlerze często mają ciekawie rozwiązaną elewację, ozdobioną charakterystycznymi dla danej epoki detalami architektonicznymi np. blendami, fryzami, gzymsami.

W miastach portowych takich jak Gdańsk i Elbląg spichlerze wznoszono na wyspach. W XIV wieku na wyspie spichrzów w Elblągu znajdowało się 250 spichlerzy. Dawniej spichlerze znajdowały się także w Warszawie na Powiślu i na zamku w Malborku.

Spichlerze wiejskie były najczęściej wykonywane z drewna jako dwukondygnacyjne, otoczone galerią na poziomie jednej lub obu kondygnacji. Kryte dachem cztero- lub dwuspadowym. Najczęściej miały jedno duże wejście i kilka mniejszych okien. Jako element zabudowań dworskich najczęściej murowany ze zdobieniami na fasadzie, czasem o rozbudowanym planie przez zastosowanie ryzalitu, portyku itp.

Obecnie rolę dawniej pełnioną przez spichrze przejęły silosy.

Zabytkowe spichlerze w Polsce edytuj

Przypisy edytuj

  1. spichrz, [w:] Eugeniusz Pijanowski (red.), Encyklopedia Techniki, Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1978, s. 698.
  2. Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 148. ISBN 83-85001-89-1.
  3. Gdzie gdańszczanie przechowywali skarby?, trojmiasto.pl, 21 lutego 2011 [dostęp 2011-02-21].