Srebrna Góra (województwo dolnośląskie)

	Srebrna Góra
	Srebrna Góra
	Herb Srebrnej Góry
	; Srebrna Góra, ul. Letnia
Rodzaj miejscowości	wieś
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	ząbkowicki
Gmina	Stoszowice
Wysokość	400-600 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	1018
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-215
Tablice rejestracyjne	DZA
SIMC	0855500
	Położenie na mapie gminy Stoszowice Srebrna Góra
	Położenie na mapie Polski Srebrna Góra
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Srebrna Góra
	Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego Srebrna Góra
	50°34′34″N 16°39′46″E/50,576111 16,662778
	Multimedia w Wikimedia Commons

Srebrna Góra (niem. Silberberg, dial. Selberbarg^[2]) – dawne miasto, obecnie wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Stoszowice.

Srebrna Góra uzyskała lokację miejską w 1536 roku, zdegradowana w 1945 roku^[3].

Spis treści

GeografiaEdytuj

Miejscowość posiada zabudowę małomiasteczkową, rozciągniętą wzdłuż stromej doliny^[4]. Położona jest na wysokości od około 400 m n.p.m. do około 600 m n.p.m. (najwyższe wzniesienie – Góra warowna 686 m n.p.m.), w głębokiej, wąskiej dolinie oddzielającej Góry Sowie od Gór Bardzkich^[4].

Podział administracyjnyEdytuj

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.

DemografiaEdytuj

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 1018 mieszkańców^[1]. Jest drugą co do wielkości miejscowością gminy Stoszowice.

HistoriaEdytuj

Miejscowość powstała w XIV wieku, jako osada górnicza wykorzystująca okoliczne złoża rud srebra. Prawa miejskie uzyskała 25 czerwca 1536, na mocy przywileju książąt ziębickich – Joachima, Henryka, Jana i Jerzego II^[4]. Po rozkwicie miasta, na początku XVI wieku, eksploatacja złóż zaczęła być nieopłacalna, w związku z czym po wojnie trzydziestoletniej zaniechano jej, a samo miasto podupadło^[4].

W rezultacie porażki Austrii w pierwszej wojnie śląskiej, miasteczko wraz z większością Śląska weszło w skład Prus, a pobliska przełęcz uzyskała pierwszorzędne znaczenie strategiczne dla obrony prowincji przed ewentualnym rewanżem austriackim. W roku 1765 rozpoczęto tu budowę górskiej twierdzy wraz z koszarami, ukończoną w 1778 roku^[4]. Polskojęzyczny dokument z 1750 roku wymienia miejscowość pod nazwą Sylberberga^[5]. Również Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje jedynie nazwę Silberberg, bez słowiańskiego odpowiednika, za to z nazwą łacińską Argyrium^[6]. Polską nazwę Srebrna Góra w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w roku 1847 wymienił górnośląski ksiądz, nauczyciel i pisarz Józef Lompa^[7].

W 1900 roku miasteczko uzyskało dostęp do Kolei Sowiogórskiej, a w 1908 roku do Ząbkowickiej Kolei Powiatowej^[4].

W 1945 roku miejscowość została włączona do Polski. Początkowo nazwano ją Srebrnogóra^[8], potem ustalono nazwę Srebrna Góra, co stanowiło tłumaczenie dotychczasowej nazwy niemieckiej. Nowa administracja zakwalifikowała niewielkie miasteczko do rzędu wsi.

W listopadzie 2015 roku odkryto wejście do nieczynnej sztolni dawnej kopalni srebra^[9]. Planowane jest jej udostępnienie dla zwiedzających^[10].

ZabytkiEdytuj

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[11]:

miasto
kościół parafialny pw. śś. Piotra i Pawła, z lat: 1729-1731, 1808 r.
dawna plebania, ul. Letnia 6, po 1730 r.
kościół ewangelicki, z 1592 r., 1695 r.
twierdza, z lat 1763–1777, wznosi się nad Srebrną Górą i Przełęczą Srebrną, strzegła przejście przez przełęcz do Kotliny Kłodzkiej, składa się z 6 fortów oraz szeregu leśnych umocnień i bastionów, jeden z najciekawszych obiektów architektury militarnej w Polsce, znacznie większa od twierdzy kłodzkiej, wybudowana przez Fryderyka II po Wojnie siedmioletniej. Jest to największa górska twierdza w Europie. Obecnie w Srebrnej Górze znajduje się plenerowa wystawa broni ciężkiej z okresu II wojny światowej. Z korony twierdzy rozpościera się widok na Sudety (m.in.: Góry Sowie i Bardzkie):
- fort główny Donżon
- reduta i bateria Chochoł Wielki
- bateria Chochoł Średni
- fort i luneta Chochoł Mały
- schron Bramy Polowej
- fort Rogowy I
- fort Wysoka Skała
- fort Ostróg
Villa Hubertus, dawne Schronisko „Pod Fortami”, ul. Kręta 2, z przełomu XIX/XX w.
dom, ul. Letnia 30, z połowy XVIII w.
sztolnia nr 2, w dawnej kopalni srebra
budowle inżynierskie sowiogórskiej kolejki zębatej, trasy wybudowanej na początku XX w. Najciekawszy jej odcinek biegnie pomiędzy dwoma ogromnymi wiaduktami – zastosowano tam trzecią szynę wspomagającą lokomotywę na trudnych podjazdach. W latach 20. i 30. XX wieku wskutek wielkiego kryzysu kolejka została zlikwidowana:
- wiadukt Żdanowski, murowano-betonowy, z 1901 r.
- wiadukt Srebrnogórski, murowano-betonowy, z 1901 r.
- most wiszący, stalowy, z 1903 r.

GospodarkaEdytuj

W chwili obecnej Srebrna Góra rozwija się dzięki turystyce^[4]. Corocznie kilkadziesiąt tysięcy turystów odwiedza twierdzę. Funkcjonuje dobrze rozwinięta baza noclegowa, w ostatnich latach odremontowano dawne zabytkowe schronisko PTTK które przyjęło teraz swoją historyczną nazwę Villa Hubertus. Obiekt funkcjonuje jako pensjonat i restauracja. Także dawne koszary zostały częściowo zaadaptowane dla potrzeb turystów.