Srebrna Góra (województwo dolnośląskie)

wieś w województwie dolnośląskim

Srebrna Góra (niem. Silberberg, dial. Selberbarg[potrzebny przypis]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Stoszowice. Dawniej miasto; uzyskała lokację miejską w 1536 roku, zdegradowana w 1945 roku[2]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.

Artykuł 50°34′34″N 16°39′46″E
- błąd 39 m
WD 50°34'33.74"N, 16°39'35.68"E
- błąd 1 m
Odległość 214 m
Srebrna Góra
— wieś —
Ilustracja
Srebrna Góra, ul. Letnia
Państwo  Polska
Województwo  dolnośląskie
Powiat ząbkowicki
Gmina Stoszowice
Wysokość 400-600 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011) 1018[1]
Strefa numeracyjna 74
Kod pocztowy 57-215
Tablice rejestracyjne DZA
SIMC 0855500
Położenie na mapie gminy Stoszowice
Mapa lokalizacyjna gminy Stoszowice
Srebrna Góra
Srebrna Góra
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Srebrna Góra
Srebrna Góra
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa lokalizacyjna województwa dolnośląskiego
Srebrna Góra
Srebrna Góra
Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego
Mapa lokalizacyjna powiatu ząbkowickiego
Srebrna Góra
Srebrna Góra
Ziemia50°34′34″N 16°39′46″E/50,576111 16,662778
Commons Multimedia w Wikimedia Commons

GeografiaEdytuj

Miejscowość posiada zabudowę małomiasteczkową, rozciągniętą wzdłuż stromej doliny[3]. Położona jest na wysokości od około 400 m n.p.m. do około 600 m n.p.m. (najwyższe wzniesienie – Góra warowna 686 m n.p.m.), w głębokiej, wąskiej dolinie oddzielającej Góry Sowie od Gór Bardzkich[3].

DemografiaEdytuj

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 1018 mieszkańców[1].

HistoriaEdytuj

Miejscowość założono w XIV wieku, jako osadę górniczą, wykorzystująca okoliczne złoża rud srebra. Pierwsze przywileje górnicze nadano osadzie w 1331, rozwój górnictwa przerywały wojny husyckie i uszkodzenia kopalń. Ożywienie nastąpiło po 1527 za rządów Piastów ziębickich[4]. Prawa miejskie uzyskała 25 czerwca 1536, na mocy przywileju książąt ziębickich: Joachima, Henryka, Jana i Jerzego II[3]. Po rozkwicie miasta, na początku XVI wieku, eksploatacja złóż zaczęła być nieopłacalna, w związku z czym po wojnie trzydziestoletniej zaniechano jej, a samo miasto podupadło[3]. W późniejszych czasach podejmowano próby reaktywacji wydobywania srebra m.in. w 1754, 1812 i 1866, ale nie przyniosły one opłacalności[4].

W rezultacie porażki Austrii w pierwszej wojnie śląskiej, miasteczko, razem z większością Śląska, weszło w skład Prus, a pobliska przełęcz zyskała pierwszorzędne znaczenie strategiczne, dla obrony prowincji, przed ewentualnym rewanżem austriackim. W roku 1765 rozpoczęto tu budowę górskiej twierdzy z koszarami, ukończoną w 1778 roku[3]. Polskojęzyczny dokument z 1750 roku wymienia miejscowość pod nazwą Sylberberga[5]. Również Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, podaje jedynie nazwę Silberberg, bez słowiańskiego odpowiednika, za to z nazwą łacińską Argyrium[6]. Polską nazwę Srebrna Góra w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku, w roku 1847 wymienił, górnośląski ksiądz, nauczyciel i pisarz, Józef Lompa[7]. W 1807 wojska napoleońskie oblegały twierdzę, 28 czerwca zdobyły ją, w wyniku ostrzału przez ciężką artylerię zabudowa miasta spłonęła[4].

W 1900 roku miasteczko uzyskało dostęp do Kolei Sowiogórskiej, a w 1908 roku do Ząbkowickiej Kolei Powiatowej[3]. Przed 1945 było zamieszkane w dużej części przez emerytów, nie było tu żadnego zakładu przemysłowego, ani rzemiosła[4].

W 1945 roku miejscowość została włączona do Polski. Początkowo nazwano ją Srebrnogóra[8], potem ustalono nazwę Srebrna Góra, co było tłumaczeniem dotychczasowej nazwy niemieckiej. Nowa administracja zakwalifikowała niewielkie miasteczko do rzędu wsi, przez pewien czas miejscowość była opuszczona[4].

W listopadzie 2015 roku, odkryto wejście do nieczynnej sztolni dawnej kopalni srebra[9]. Planowane jest jej udostępnienie dla zwiedzających[10].

ZabytkiEdytuj

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[11]:

  • Miasto
  • Kościół parafialny pw. śś. Piotra i Pawła, z lat: 1729-1731, 1808 r.
  • Dawna plebania, ul. Letnia 6, po 1730 r.
  • Kościół ewangelicki, z 1592 r., 1695 r.
  • Twierdza, z lat 1763–1777, góruje nad Srebrną Górą i Przełęczą Srebrną, strzegła przejście przez przełęcz do Kotliny Kłodzkiej, składa się z 6. fortów, szeregu leśnych umocnień i bastionów, jeden z najciekawszych budowli architektury militarnej w Polsce, znacznie większa, od twierdzy kłodzkiej, zbudowana przez Fryderyka II po wojnie siedmioletniej. Jest to największa górska twierdza w Europie. Obecnie w Srebrnej Górze znajduje się plenerowa wystawa broni ciężkiej z okresu II wojny światowej. Z korony twierdzy rozpościera się widok na Sudety (m.in.: Góry Sowie i Bardzkie):
    • fort główny Donżon
    • reduta i bateria Chochoł Wielki
    • bateria Chochoł Średni
    • fort i luneta Chochoł Mały
    • schron Bramy Polowej
    • fort Rogowy I
    • fort Wysoka Skała
    • fort Ostróg
  • Villa Hubertus, dawne Schronisko „Pod Fortami”, ul. Kręta 2, z przełomu XIX i XX w.
  • Dom, ul. Letnia 30, z połowy XVIII w.
  • Sztolnia nr 2, w dawnej kopalni srebra
  • Budowle inżynierskie sowiogórskiej kolejki zębatej, trasy zbudowanej na początku XX w. Najciekawszy jej odcinek biegnie, między dwoma ogromnymi wiaduktami, gdzie zastosowano trzecią szynę wspomagającą lokomotywę na trudnych podjazdach. W latach 20. i 30. XX wieku wskutek wielkiego kryzysu kolejka została zlikwidowana:
    • wiadukt Żdanowski, murowano-betonowy, z 1901 r.
    • wiadukt Srebrnogórski, murowano-żelbetowy, z 1901 r.
    • most wiszący, stalowy, z 1903 r.

GospodarkaEdytuj

Główna gałąź gospodarki to turystyka[3]. Corocznie kilkadziesiąt tysięcy turystów odwiedza twierdzę. Funkcjonuje dobrze rozwinięta baza noclegowa, m.in. zabytkowe schronisko PTTK które przyjęło teraz swoją historyczną nazwę Villa Hubertus. Budynek funkcjonuje jako pensjonat i restauracja. Także dawne koszary zostały częściowo zaadaptowane dla potrzeb turystów.

TurystykaEdytuj

  • W Srebrnej Górze rozpoczyna się zółty szlak turystyczny na Przełęcz Srebrna[3]
  • W pobliżu miejscowości znajduje się startowisko paralotniowe[12].

Osoby związane ze Srebrną GórąEdytuj

GaleriaEdytuj

BibliografiaEdytuj

Linki zewnętrzneEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  2. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 72–73.
  3. ↑ a b c d e f g h Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-Bis, 1994, s. 370–379. ISBN 83-85773-12-6.
  4. ↑ a b c d e Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk - przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 128-129
  5. ↑ Dokument pruski z 1750 roku.
  6. ↑ Silberberg, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 610.
  7. ↑ Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, s. 24.
  8. ↑ Spis stacyj i przystanków Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych we Wrocławiu, Wrocław 1945, s. 20.
  9. ↑ W Srebrnej Górze znaleźli kopalnię srebra.
  10. ↑ Kopalnia pełna tajemnic.
  11. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 242,243. [dostęp 2012-11-06].
  12. ↑ Nazwa punktu : Srebrna Góra (Polska). Leonardo XC, 2019-07-12. [dostęp 2020-12-10].
  13. ↑ Księstwo Świdnicko-Jaworskie. [dostęp 2015-12-01].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Srebrna_Góra_(województwo_dolnośląskie)&oldid=61642475”