Wikipedia

Stężyca (województwo lubelskie)

wieś w województwie lubelskim

Stężyca – wieś gminna w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie ryckim, w gminie Stężyca. Siedziba rzymskokatolickiej parafii św. Marcina. Dawniej miasto; w latach 1330–1869 miasto królewskie, w drugiej połowie XVI wieku w powiecie stężyckim województwa sandomierskiego[2].

Stężyca
wieś
Ilustracja
Gotycki kościół pw. Św. Marcina
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

rycki

Gmina

Stężyca

Liczba ludności 

ok. 1900

Strefa numeracyjna

81

Kod pocztowy

08-540[1]

Tablice rejestracyjne

LRY

SIMC

0391638

Położenie na mapie gminy Stężyca
Mapa konturowa gminy Stężyca, na dole znajduje się punkt z opisem „Stężyca”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Stężyca”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Stężyca”
Położenie na mapie powiatu ryckiego
Mapa konturowa powiatu ryckiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Stężyca”
Ziemia51°34′50″N 21°46′13″E/51,580556 21,770278
Multimedia w Wikimedia Commons

W 1998 liczyła ok. 1,9 tys. mieszkańców.[potrzebny przypis]

Stężyca położona jest przy drodze wojewódzkiej nr 801 (Puławy – Dęblin – Warszawa), w odległości 79 km od Lublina, 99 km od Warszawy oraz 7 km od Dęblina.

NazwaEdytuj

Nazwa pojawia się w średniowiecznych i późniejszych zapiskach jako Stanzitia (1325–1327), Stazicza (1365), Stanzicza (1441), Sthęzicza (1569). Wszystkie miejscowości o nazwie Stężyca leżą w pobliżu jezior lub rzek, ponieważ nazwa ta była pierwotnie związana z wodą[3]. Według źródeł miejscowość ta powstała wokół umocnień grodu warownego, chroniącego przeprawę na Wiśle. Nazwa Stężyca może pochodzić od słowa stężyć, czyli wzmocnić, umocnić (patrz stężenie) lub tęgi, czyli duży i mocny.

HistoriaEdytuj

Wzmiankowana od XIII wieku jako osada targowa w miejscu przeprawy przez Wisłę. Prawa miejskie od 1330, ponowione w 1442. Stężyca była niegdyś ośrodkiem ziemi stężyckiej, będącej częścią województwa sandomierskiego. W XV wieku w Stężycy odbywały się roki sądów szlacheckich: ziemskiego i grodzkie[4][5]. W XVI wieku ważny ośrodek rzemiosła i port wiślany handlu zbożem. W okresie przedłużającego się bezkrólewia po ucieczce z kraju króla Henryka Walezego od 12 maja do 4 czerwca 1575 miasto było głównym miejscem obrad Sejmu Stężyckiego (określanego także jako Zjazd Stężycki). W 1581 roku Stężyca uzyskała przywilej de non tolerandis Judaeis[6]. W latach 1606–1607 był tu obóz wojsk rokoszu Zebrzydowskiego.

Osobny artykuł: Zjazd w Stężycy.

Upadek miasta nastąpił w wyniku wojen szwedzkich, kilku pożarów oraz katastrofalnych wylewów Wisły. Dnia 24 grudnia 1869 miejscowość utraciła prawa miejskie[7]. Podczas II wojny światowej zniszczenia zabudowy, działania partyzanckie Gwardii Ludowej, Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej. 6 sierpnia 1943 przy drodze do Maciejowic Niemcy rozstrzelali 16 mieszkańców wsi[8].

W latach 1975–1998 w województwie lubelskim.

ZabytkiEdytuj

  • Gotycki kościół pw. św. Marcina z 1434 – najstarszy budynek ziemi stężyckiej, przebudowywany w XVI, XVIII i XIX wieku. Kościół jest w stylu gotyckim. Na początku XVI wieku świątynia w wyniku pożaru została znacznie zniszczona. Podczas odbudowy zmieniono pierwotną bryłę budynku, dobudowując m.in. boczne kaplice oraz nowe portale. Pod koniec II Wojny Światowej, 3 września 1944, świątynia została ostrzelana przez artylerię niemiecką. Od strzałów spaleniu uległo wnętrze. Dzięki poświęceniu ówczesnego proboszcza Edwarda Bielińskiego, który narażając życie ratował wyposażenie świątyni, udało się ocalić zakrystię, jednak z kościoła pozostały tylko ściany. Ponowna odbudowa rozpoczęła się w 1946 i trwała przez siedem lat. Na jednej ze ścian można odnaleźć gmerk, czyli autorski znak budowniczego, który znajduje się na jednej z cegieł od strony prezbiterium, oraz odciski palców na innej z cegieł. Obok wyryto napis „IOHANNES”.
  • Kościół filialny pw. Przemienienia Pańskiego z przełomu XVIII i XIX wieku.

SportEdytuj

W Stężycy działa klub piłkarski LKS Mazowsze Stężyca, w sezonie 2021/2022 występujący w Klasie A, w grupie Lublin II[9].

Ludzie związani ze StężycąEdytuj

Zobacz też kategorię: Starostowie stężyccy.

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1224 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  2. ↑ Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku. ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 82.
  3. ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Ossolineum, 1987, s. 229. ISBN 83-04-02436-5.
  4. ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
  5. ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
  6. ↑ Ignacy Schiper, Dzieje handlu żydowskiego na ziemiach polskich, Warszawa 1937, s. 27.
  7. ↑ Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 12 (24) grudnia 1869 o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji siedleckiej (Dz. pr. t. 69, s. 461)
  8. ↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński, Mazowsze, mały przewodnik, Warszawa: Sport i Turystyka, 1978, s. 245–246.
  9. ↑ Klub na portalu 90minut.pl

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stężyca_(województwo_lubelskie)&oldid=68960157”