Stachiurowate

Stachiurowate
	; Stachiurek wczesny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	Crossosomatales
Rodzina	stachiurowate
	Nazwa systematyczna
	Stachyuraceae J. Agardh; Theoria Syst. Pl.: 152. Apr-Sep 1858
	Typ nomenklatoryczny
	Stachyurus Siebold & Zucc. (1836)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stachiurowate (Stachyuraceae (DC.) Lindl.) – monotypowa rodzina roślin należąca do rzędu Crossosomatales. Obejmuje jeden rodzaj – stachiurek Stachyurus Siebold & Zucc. (1836), do którego należy 8–9 gatunków. Są to krzewy i małe drzewa rosnące na obszarze od Himalajów przez północną część półwyspu Indochińskiego, w Chinach, na wyspach Ogasawara oraz Wyspach Japońskich, po Hokkaido na północy. Rosną w zaroślach, lasach liściastych, rzadko w lasach deszczowych na rzędnych od poziomu morza do ponad 3 tys. m n.p.m. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, zwłaszcza stachiurek wczesny z powodu efektownych, zwisających kwiatostanów rozwijających się wczesną wiosną^[4].

Morfologia edytuj

Stachyurus chinensis

Pokrój: Zrzucające liście, rzadziej częściowo zimozielone krzewy i niskie drzewa (do 5 m wysokości), rzadko o pędach pnących^[4]^[5]. Pędy zwykle sztywne, grube, nagie, rzadko omszone za młodu^[6].
Liście: Pojedyncze, skrętoległe, z przylistkami odpadającymi, równowąsko-lancetowatymi. Blaszka cienka do skórzastej, na brzegu piłkowana^[6]. Kształt od okrągłego (na wierzchołku jednak zaostrzona) do równowąsko-lancetowatego^[4].
Kwiaty: Zebrane w sztywno stojące lub zwisające grona lub kłosy osiągające do 12 cm długości. Formują się one jesienią, kwiaty rozwijają się wczesną wiosną^[5]. Kwiaty drobne, siedzące, wsparte są szeroką przysadką. Kwiaty są promieniste i obupłciowe, czasem jednopłciowe (wówczas rośliny dwupienne). Działki kielicha i płatki korony podobne, po cztery, wolne, żółte. Pręcików jest 8, w dwóch okółkach po 4. Zalążnia górna, powstaje z czterech owocolistków i jest czterokomorowa. Krótka szyjka słupka zwieńczona jest główkowatym, czasem czterodzielnym znamieniem^[4]^[6].
Owoce: Skórzasta jagoda zawierająca liczne drobne nasiona^[4].

Systematyka edytuj

Rodzina jako monotypowa wyróżniana była w różnych systemach klasyfikacyjnych, lecz przez długi czas różni autorzy sytuowali ją w różnych miejscach systemu klasyfikacyjnego. Uznawana była za blisko spokrewnioną z takimi rodzinami jak: aktinidiowate Actinidiaceae, orszelinowate Clethraceae, Flacourtiaceae, oczarowate Hamamelidaceae, herbatowate Theaceae i fiołkowate Violaceae. Ostatecznie jako rodzinę siostrzaną wobec Crossosomataceae wskazały badania molekularne^[7].

Pozycja systematyczna i podział według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina z rzędu Crossosomatales w obrębie kladu różowych roślin okrytonasiennych. Pozycja rodziny w kladogramie rzędu^[2]:

Crossosomatales

Staphyleaceae – kłokoczkowate

Guamatelaceae

	Stachyuraceae – stachiurowate

	Crossosomataceae

Aphloiaceae

	Geissolomataceae

	Strasburgeriaceae

Podział rodziny^[8]

rodzaj: stachiurek Stachyurus Siebold & Zucc. (1836)

Stachyurus chinensis Franch.
Stachyurus cordatulus Merr.
Stachyurus himalaicus Hook.f. & Thomson ex Benth.
Stachyurus obovatus (Rehder) Hand.-Mazz.
Stachyurus praecox Siebold & Zucc. – stachiurek wczesny
Stachyurus retusus Y.C. Yang
Stachyurus salicifolius Franch.
Stachyurus yunnanensis Franch.

Zastosowanie edytuj

Ze względu na atrakcyjne kwitnienie wczesną wiosną szeroko rozpowszechniony w uprawie jest stachiurek wczesny. Ceniona jest też pstrolistna i silniej rosnąca odmiana 'Magpie' gatunku Stachyurus chinensis. Z kolei Stachyurus himalaicus bywa uprawiany z powodu atrakcyjnego (wąskie liście), częściowo zimozielonego ulistnienia^[5]. W Polsce uprawiany bywa stachiurek wczesny i S. chinensis^[9].

Uprawa edytuj

Wymagania: Krzewy wymagają gleby żyznej i przepuszczalnej oraz stanowiska ciepłego i osłoniętego. Wrażliwe na mrozy – wymagają okrywania zimą i mogą być uprawiane tylko w łagodnym klimacie, w Polsce w części zachodniej kraju^[9].
Rozmnażanie: Nasiona wysiewa się do skrzynek w szklarniach. Można też ukorzeniać sadzonki zielne pozyskiwane latem z fragmentem dwuletniego pędu. Możliwe jest też ukorzenianie odkładów zalecane do wykonywania w czerwcu. Dla skutecznego ukorzenienia wymagane jest ciepłe i torfiaste podłoże^[9].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ ^a ^b James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – S. University of Maryland. [dostęp 2016-04-29].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 309. ISBN 1-55407-206-9.
↑ ^a ^b ^c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 141. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c Qiner Yang, Peter Stevens: Stachyuraceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-04-29].
↑ Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 361-362. ISBN 978-1-842466346.
↑ Stachyurus. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-04-29].
↑ ^a ^b ^c Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 450. ISBN 978-83-01-13434-1.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[rev-3] James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – S. University of Maryland. [dostęp 2016-04-29].

[heywood-4] Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 309. ISBN 1-55407-206-9.

[roger-5] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 141. ISBN 0-333-73003-8.

[china-6] Qiner Yang, Peter Stevens: Stachyuraceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-04-29].

[christenhusz-7] Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 361-362. ISBN 978-1-842466346.

[tpl-8] Stachyurus. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-04-29].

[hrynkiewicz-9] Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 450. ISBN 978-83-01-13434-1.

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]