Stal Gorzów Wielkopolski (żużel)

Stal Gorzów Wielkopolskipolski klub żużlowy z siedzibą w Gorzowie Wielkopolskim. 9-krotny drużynowy mistrz Polski. Kontynuator tradycji powołanych w 1945 roku Unii i w 1949 roku Gwardii. Jeden z najbardziej utytułowanych polskich klubów żużlowych[5] – 133 medale[a] we wszystkich rozgrywkach mistrzostw Polski. Sezon 2024 jest 58. sezonem gorzowskiej Stali w najwyższej klasie rozgrywkowej i 77. w historii klubu.

Stal Gorzów Wielkopolski
Ilustracja
Pełna nazwa

Stal Gorzów Wielkopolski Spółka Akcyjna

Przydomek

Stalowcy
Żółto-Niebiescy

Maskotka

Staluś[1]

Barwy

         
żółto-niebieskie[2]

Data założenia

1947 (klub)
1950 (sekcja)

Debiut w najwyższej lidze

15 kwietnia 1962

Liga

Ekstraliga

Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Siedziba

Gorzów Wielkopolski

Adres

ul. Kwiatowa 55
66-400 Gorzów Wielkopolski

Stadion

Stadion im. Edwarda Jancarza w Gorzowie Wielkopolskim
(Pojemność: 15 200[3])

Prezes

Waldemar Sadowski

Trener

Stanisław Chomski[4]

Strona internetowa

Początkowo klub działał jako jedna z sekcji wielosekcyjnego Klubu Sportowego Stal, gdzie sekcję żużlową utworzono w 1950 roku[6]. Od 29 maja 2008 roku ma status Spółki Akcyjnej (SA) i od tego roku pełna nazwa klubu to: Stal Gorzów Wielkopolski Spółka Akcyjna[7]. W dniu 4 września 2015 roku jako pierwszy klub żużlowy dołączył do Polskiego Związku Pracodawców Klubów Sportowych zrzeszonego w Konfederacji Lewiatan[8].

Najlepiej zorganizowany klub ekstraligi żużlowej w sezonie 2015[9].

Historia klubu edytuj

Założenie i początki klubu (1947–1959) edytuj

 
Stal w sezonie 1956. Stoją od lewej: K. Wiśniewski, J. Flizikowski, E. Pilarczyk, T. Stercel, B. Rogal, M. Cichocki

Klub powstał w 1947 roku z inicjatywy Państwowych Zakładów Inżynieryjnych-3 jako klub zakładowy noszący początkowo nazwę Związkowy Klub Sportowy „Metalowców” PZInż[10]. Dnia 6 czerwca 1948 roku nastąpiła inauguracja rozgrywek żużlowych I i II ligi. Gorzowska drużyna rozpoczyna rozgrywki w Poznańskiej Lidze Okręgowej na maszynach przystosowanych. Na początku 1949 roku przyjęto propozycję działaczy Klubu Sportowego „Transportowiec” i połączono go ze Związkowym Klubem Sportowym „Metalowców” PZinż.-3 dając im nazwę Klub Sportowy „Stal”. W roku 1950 popularność żużla była już jednak w Gorzowie Wielkopolskim tak wielka, że powołano sekcję żużlową przy Klubie Sportowym „Stal”.

Klub został oficjalnie zarejestrowany 9 kwietnia 1950 roku. Pod numerem 60 rejestru stowarzyszeń sportowych Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze wpisano Związkowy Klub Sportowy Stal Gorzów Wielkopolski, z siedzibą przy ul. Przemysłowej 14-15. Pierwszy, historyczny turniej o Puchar „Ursusa” odbył się przy ul. Śląskiej pod koniec maja 1950 roku. W obecności trzech tysięcy kibiców rywalizowało pięciu zawodników. Zwyciężył Leszek Wesołowski z Włókniarza-Unii Piła, przed zawodnikami gospodarzy: Mieczysławem Cichockim i Tadeuszem Stercelem[11]. Ważną imprezą był jesienny turniej o „Stalowy But”. Jego pierwszą odsłonę w 1950 roku wygrał zawodnik Gwardii Gorzów Wielkopolski – Mieczysław Cichocki. Gorzowscy żużlowcy startując w sezonie 1950 w Poznańskiej Lidze Okręgowej zajęli 8 miejsce. W kolejnym Stal zgłosiła do rozgrywek dwa zespoły. Pierwszy – silniejszy, startował w grupie A (3 miejsce), a drugi – w grupie B (6 miejsce)[12][13].

Długo wyczekiwaną inwestycję jaką był stadion gorzowskiej Stali przy ul. Śląskiej, otwarto 12 sierpnia 1951 roku. Tor miał długość 395 metrów. Głównym punktem programu uroczystego otwarcia obiektu był mecz o mistrzostwo klasy okręgowej pomiędzy zespołami gospodarzy: Stali i Gwardii, oraz Włókniarza-Unii Piła. Jak podkreślano:

(…) nowy, całkowicie przebudowany stadion w Gorzowie przy ul. Śląskiej, (…) odpowiada wszelkim wymogom przepisów imprez motocyklowych. Dobry, przepisowy tor i duża przepustowość, to główne zalety (…)[14]

W inauguracyjnych zawodach triumfowała Stal zdobywając 24 pkt., drugie miejsce zajęli pilanie z 14 pkt., a trzecie Gwardia – 11 pkt. Najlepszym zawodnikiem tego turnieju został reprezentant drużyny zwycięzców – Tadeusz Stercel[15]. Druga odsłona zawodów odbyła się 2 września 1951 roku, a udział w nich wzięli reprezentanci: Gwardii Toruń, Unii Poznań, Spójni Wrocław, Stali Zielona Góra oraz obu gorzowskich zespołów[16]. Przed kolejnym sezonem zmieniono system rozgrywek lig okręgowych. Cały kraj podzielono na cztery strefy: północną, południową, zachodnią i wschodnią. Strefa zachodnia składała się z czterech okręgów: poznańskiego, zielonogórskiego, wrocławskiego i opolskiego. W okręgu zielonogórskim Stal przegrała eliminacje ze Stalą Zielona Góra. Gorzowski klub w tym okresie reprezentowali m.in.: Kazimierz Wiśniewski, Tadeusz Stercel, Marian Kaiser, Stanisław Kaiser, Stanisław Rurarz i Tadeusz Gomoliński. Po kilku latach zmagań na torach Poznańskiej Ligi Okręgowej i zawieszeniu działalności sekcji żużlowej w latach 1953−1954, w 1955 roku zespół gorzowski został zgłoszony do rozgrywek II ligi. W międzyczasie, w 1954 roku gorzowianie podjęli się budowy własnego motocykla[17][18]. Na silnikach oznaczonych – ZMG, Stalowcy jeździli do roku 1958[19]. W roku 1956 Stal zajęła drugie miejsce w mistrzostwach II ligi, w grupie „północ”. W swoim ostatnim meczu otrzymała walkowera od drużyny AMK Katowice[20]. Rok później zespół po raz pierwszy zaprezentował się w pojedynku z zagranicznym przeciwnikiem. W poniedziałek, 17 czerwca gorzowianie zmierzyli się z mistrzem Czechosłowacji – drużyną Rudá Hvězda Praga[21]. Mecz zakończył się wygraną Stali 46:25. Co prawda szeregi gospodarzy zasili żużlowcy Stali Rzeszów Eugeniusz Nazimek i Janusz Kościelak, a goście byli osłabieni brakiem liderów m.in. Rudolfa Havelki, ale zwycięstwo było cenne, bowiem odniesione w obecności 10-tysięcznej publiczności. W ekipie czechosłowackiej zaprezentowali się późniejsi indywidualni mistrzowie kraju: Richard Janíček (1958) i Jaroslav Machač (1960)[22]. Sukces sportowy i organizacyjny sprawił, że zaczęto domagać się przyznania miastu większych imprez, w tym o zasięgu międzynarodowym[23]. Pierwsza dekada działalności stanowiła przykład zaangażowania wielu gorzowskich miłośników czarnego sportu. Najbardziej trafnie oddaje to artykuł stanowiący podsumowanie, zamieszczony w Gazecie Zielonogórskiej w marcu 1959 roku:

W ciągu dziesięciu minionych lat sekcja żużlowa Stali miała okresy sukcesów i niepowodzeń, musiała nawet rozpaczliwie walczyć o utrzymanie się w II lidze. Do jakiegoś załamania się czy poważniejszego kryzysu nigdy jednak nie doszło, nawet kiedy sekcję opuszczali najlepsi zawodnicy. Ich miejsce zajmowali młodsi wychowankowie sekcji i z ogromną ambicją bronili na torach całego kraju barw gorzowskiego klubu. Stal może być dumna nie tylko z sukcesów własnej drużyny, ale i z tego, że jej wychowankowie z powodzeniem startują dziś w drużynach I ligi[24]

Jazda w I lidze. Pierwsze mistrzostwo (1960–1969) edytuj

Pierwszy mecz w I lidze (2 runda[b]):
15 kwietnia 1962
Włókniarz – Stal: 45:33
Skład i punkty żużlowców Stali[25]:
E. Migoś 11 (3,2,2,2,2)
A. Pogorzelski 9 (2,3,3,1,0)
J. Padewski 8 (2,0,2,2,2)
E. Pilarczyk 2 (1,1,0)
B. Rogal 2 (u,2,u)
J. Flizikowski 1 (d,0,1)

 
Mistrz Polski w sezonie 1969. Stoją od lewej: A. Pogorzelski, J. Padewski, E. Migoś, E. Jancarz, R. Dziatkowiak. Klęczą od lewej: M. Pilarczyk, W. Jurasz

W roku 1961 drużyna Stali w końcu wywalczyła awans do rozgrywek I ligi. W całym sezonie gorzowski zespół poniósł tylko dwie porażki, a nazwiska Edmunda Migosia, Bronisława Rogala, Edwarda Pilarczyka czy Jerzego Padewskiego były już wtedy dobrze znane kibicom w całym kraju. Na zakończenie sezonu Klub Sportowy Stal był organizatorem jednego z serii meczów testowych z reprezentantami ZSRR – jeżdżącymi jako drużyna CAMK Moskwa. Specjalnie na ten mecz, z pomocą Zakładów Mechanicznych „Gorzów” i jednostki wojskowej, zainstalowano sztuczne oświetlenie. Mecz rozegrany 17 października zakończył się minimalnym zwycięstwem reprezentacji PZM 39:38[26][27]. W biało-czerwonych plastronach wystąpili Stalowcy: Edmund Migoś, Jerzy Padewski, Andrzej Pogorzelski, Edward Pilarczyk i Zdzisław Boniecki oraz reprezentanci Polski: wychowanek Stali Marian Kaiser i Henryk Żyto. Gwiazdami zespołu radzieckiego byli m.in. Igor Plechanow, Wiktor Kuzniecow, Farit Szajnurow i Boris Samorodow. W przeciągu dwóch pierwszych sezonów w najwyższej klasie rozgrywkowej gorzowianie zajmowali dolne rejony tabeli. Rok 1962 był rokiem trudnym dla beniaminka, ale Stal po wygraniu meczów barażowych o prawo startów w I lidze w sezonie 1963 ze Zgrzeblarkami Zielona Góra 97:58 (33:45[25] w Zielonej Górze i 52:25[25] w Gorzowie Wlkp.) obroniła swoje miejsce w I lidze, aby jej już nie opuścić przez następne długie lata.

Dopiero w 1964 roku przychodzą pierwsze sukcesy: najpierw pierwszy historyczny medal mistrzostw Polski w historii klubu – brązowy, wywalczył na torze w Rybniku w finale indywidualnych mistrzostw Polski Andrzej Pogorzelski[28][29], a w rozgrywkach ligowych gorzowianie byli rewelacją sezonu zdobywając srebrne medale drużynowych mistrzostw Polski[30][31]. Takie same pozycje Stalowcy zajmowali jeszcze przez dwa następne sezony. Sezon 1967 zakończył się brakiem medalu i czwartym miejscem. Rok później Stal ponownie została wicemistrzem kraju, a Edward Jancarz – debiutujący w rozgrywkach o indywidualne mistrzostwo świata, zdobył po barażowym wyścigu z reprezentantem ZSRR Giennadijem Kurilenką brązowy medal[32][33]. Rok 1969 był ogromnym sukcesem gorzowskiego sportu żużlowego, wtedy po raz pierwszy w historii drużyna znad Warty została drużynowym mistrzem Polski[34]. Mistrzostwo gorzowianie zapewnili sobie już przed ostatnią rundą rozgrywek, zwyciężając w zaległym spotkaniu 11 rundy Wybrzeże Gdańsk 35:43[35][36]. Po sukcesie w roku 1969 liczono na obronę tytułu w przyszłym sezonie, gorzowianie ukończyli jednak rozgrywki na piątym miejscu. Następny rok przyniósł srebrny, piąty medal w historii klubu.

Era „Złotej drużyny” (1970–1979) edytuj

 
Z. Plech (z lewej) i B. Nowak byli jednymi z liderów drużyny w sezonach 1970–1976 walnie przyczyniając się do zdobycia 3 złotych i 2 srebrnych medali drużynowych mistrzostw Polski. Razem zdobyli 1209 punktów co stanowiło 27% ogółu drużyny. Wystartowali razem w 38 wyścigach, z czego 23 wygrali – 9 podwójnych wygranych (5:1) i 14 w stosunku 4:2

Od 1973 do 1979 roku gorzowianie stawali na podium i zdobywali medale: złote w latach 1973[37], 1975[38], 1976[39], 1977[40] i 1978[41]i srebrne w 1974[42] i 1979[43]. Do sukcesów całej drużyny należą także triumfy w latach 70. Edmunda Migosia w 1970[44][45] roku, Zenona Plecha w latach 1972[46] i 1974[47] roku, Edwarda Jancarza w 1975[48] roku i Bogusława Nowaka w 1977[49] roku, którzy zdobyli tytuły indywidualnych mistrzów Polski, a w 1974 roku Jerzy Rembas tytuł młodzieżowego indywidualnego mistrza Polski[50]. Ponadto Zenon Plech w 1973 roku zdobył drugi w historii klubu brązowy medal indywidualnych mistrzostw świata[51][52] oraz w duecie z Edwardem Jancarzem – pierwszy historyczny tytuł mistrza Polski w rywalizacji par[53], a w 1977 roku we Wrocławiu reprezentacja Polski w niemal gorzowskim składzie tj. z Edwardem Jancarzem, Bogusławem Nowakiem, Jerzym Rembasem, Ryszardem Fabiszewskim i częstochowianinem Markiem Cieślakiem – wywalczyła wicemistrzostwo świata[54][55].

7. mistrzostwo i odmłodzenie drużyny (1980–1989) edytuj

W 1980 roku zawodnicy „Stali” zajęli znowu czwarte miejsce. W roku 1981[56] gorzowska drużyna zdobyła srebro, mimo iż rozgrywała swoje mecze na stadionie Olimpii w Poznaniu, ponieważ tor przy ul. Śląskiej poddano gruntownemu remontowi i modernizacji[57]. W sezonie 1982[58] drużyna zdobyła brąz, a w sezonie 1983[59] wywalczyła siódmy tytuł drużynowych mistrzów Polski. Rok później gorzowski klub zajął dopiero ósmą lokatę. W następnych latach gorzowianie jeździli przeciętnie poza rokiem 1987, w którym zdobyli brązowy medal drużynowych mistrzostw Polski[60].

Pierwsi stranieri. Era Piotra Śwista (1990–1999) edytuj

 
P. Świst wykonujący tzw. wheelie podczas ćwierćfinału kontynentalnego indywidualnych mistrzostw świata w 1993 roku rozgrywanego na torze Stali. Rekordzista klubu pod względem ilości zdobytych punktów – 2927

Lata 1990–1991 przyniosły dwa czwarte miejsca. Od lokaty na podium zarówno w 1990, jak i 1991 roku „Stal” dzieliły tylko małe punkty. W sezonie 1991 kadrę wzmocnili pierwsi w historii gorzowskiego klubu zawodnicy zagraniczni: Węgier Antal Kócsó, Niemiec Klaus Lausch, Szwed Tony Olsson i Fin Olli Tyrväinen[61]. W roku 1992 „Stalowcy” zostali wicemistrzami Polski[62]. Kolejne cztery sezony przebiegły bez większych sukcesów.

50-lecie gorzowski klub obchodził w 1997 roku i z tej okazji działacze wprowadzili zmiany mające poprawić wyniki drużyny. Została zmieniona nazwa drużyny ze „Stali” na Pergo. Kupiono z Apatora Toruń Tomasza Bajerskiego za rekordową sumę 600 tys. zł. oraz podpisano kontrakt z indywidualnym mistrzem świata z 1994 roku Szwedem Tony Rickardssonem[63]. Gorzowianie wiele spotkań w przekroju sezonu wygrywali minimalnie w stosunku 46:44, kończąc spotkania wygranymi w ostatnich wyścigach 5:1 dzięki niezawodnej parze którą stanowili Piotr Świst i Tony Rickardsson. Ostatecznie gorzowski klub w sezonie 1997 wywalczył srebrny medal drużynowych mistrzostw Polski[64] przegrywając w finale rozgrywek z Jutrzenką-Polonia Bydgoszcz 104:76 (46:44[65] w Gorzowie Wlkp. i 60:30[66] w Bydgoszczy). Po tym sezonie z klubu odszedł wieloletni lider i kapitan drużyny Piotr Świst. Jego odejście i kilka mniejszych czynników sprawiły, że w 1998 roku gorzowianie po ciężkiej walce obronili się przed spadkiem. Po odmłodzeniu składu w następnym sezonie gorzowski klub zajął szóstą lokatę, dającą prawo startu w sezonie 2000 w zreformowanej ekstralidze żużlowej.

Spadek. Jazda w zreformowanej I lidze. Odbudowa (2000–2007) edytuj

W nowym sezonie „Stalowcy” zdobyli brązowy medal drużynowych mistrzostw Polski[67], by po czwartym miejscu w roku 2001 przeżyć najgorszy sezon od 40 lat zakończony spadkiem do I ligi[68]. W roku 2003 – pomimo wielkich kłopotów finansowych, „Stal” przetrwała stawiając na wychowanków. Gdy zespół opuścili Piotr Świst i Mariusz Staszewski w klubie postawiono na młodzież. Juniorzy wsparci doświadczonymi zawodnikami Piotrem Paluchem, Robertem Flisem i trójką Szwedów przystępowali do sezonu z zamiarem utrzymania zespołu, w rzeczywistości do końca walczyli o trzecie miejsce w tabeli. W rundzie zasadniczej podopieczni Stanisława Chomskiego odnoszą 8 zwycięstw, awansując do grupy drużyn walczących o awans. Gorzowianie ostatecznie kończą sezon na czwartej pozycji.

Podobnie było w sezonie 2004. Zupełnie inne nastroje towarzyszyły żużlowcom i działaczom przed sezonem 2005. Cel dla drużyny został jasno określony. Był nim awans do grona drużyn ekstraligowych. Drużyna została wzmocniona indywidualnym mistrzem świata z 2000 roku – Anglikiem Markiem Loramem. Zespół zakończył część zasadniczą rozgrywek na pierwszym miejscu wygrywając 12 z 14 spotkań. Jednak przegrany półfinał drużynowych mistrzostw I ligi z KM Ostrów Wielkopolski (50:40[69] w Ostrowie Wlkp. i 42:48[70] w Gorzowie Wlkp.) spowodował, że gorzowianie do meczu o trzecie miejsce z RKM Rybnik przystąpili w krajowym składzie i ostatecznie trzeci rok z rzędu zakończyli rozgrywki na czwartej pozycji. Przyszłość klubu stanęła pod dużym znakiem zapytania. Drużynę opuścił najzdolniejszy gorzowski junior Paweł Hlib, który przeniósł się do Unii Tarnów. W dniu 19 grudnia 2005 roku odbyło się walne zebranie sprawozdawczo-wyborcze, podczas którego wybrano nowy 6-osobowy zarząd Klubu Sportowego „Stal”, na czele którego stanął Władysław Komarnicki. W sezonie 2006 obowiązywał nowy regulamin i po raz pierwszy w historii polskiego żużla nie ograniczono liczby startujących zawodników zagranicznych. Gorzowski klub reprezentowało wówczas sześciu zawodników spoza Polski.

Sezon 2007 to dla „Stali” szczególny rok. Już przed startem rozgrywek zapowiadano wielkie osiągnięcia, które miały być uwieńczeniem obchodów 750-lecia miasta i 60-lecia klubu. W dojściu do tego celu pomóc miało zakontraktowanie Słoweńca Mateja Ferjana, Duńczyka Jespera B. Jensena i Szweda Magnusa Zetterströma. Jak się później okazało, gorzowski klub po pięciu latach powrócił do najwyższej klasy rozgrywkowej wygrywając w finale drużynowych mistrzostw I ligi z Intarem-Lazur Ostrów Wlkp. 2:1 (56:36[71] w Ostrowie Wlkp., 49:40[72] w Gorzowie Wlkp. i 49:40[73] w Gorzowie Wlkp.). Pomijając samo wielkie osiągnięcie, a więc awans „Stalowców” do ekstraligi żużlowej, warto wspomnieć o pracach remontowych, które ruszyły na stadionie im. Edwarda Jancarza. W końcu kibice mogli zasiąść w około całego toru, gdyż dobudowana została brakująca część trybuny.

Powrót do ekstraligi. Era Tomasza Golloba (2008−2012) edytuj

 
T. Gollob (z prawej) i N. Pedersen byli liderami drużyny w sezonach 2010–2011 walnie przyczyniając się do zdobycia brązowych medali w sezonie 2011. Razem zdobyli 797 punktów co stanowiło 47% ogółu drużyny. Wystartowali razem w 24 wyścigach, z czego 13 wygrali – 8 podwójnych wygranych (5:1) i 5 w stosunku 4:2

Po pięciu latach spędzonych w pierwszej lidze, kibice z nadzieją patrzyli na kolejny sezon. Sponsorem tytularnym drużyny została firma Caelum i przed sezonem 2008 wzmocniono zespół. Zakontraktowano znakomitego polskiego zawodnika Tomasza Golloba, Norwega z polskim paszportem Rune Holtę oraz Szweda Petera Karlssona. Przedstawiono również projekty dalszej rozbudowy stadionu, którego otwarcie nastąpiło kilka dni przed inauguracją sezonu. Rozgrywki gorzowska drużyna ukończyła na szóstym miejscu. Podobnie było w kolejnym sezonie. Ponadto w sezonie 2009 Tomasz Gollob – na toruńskiej Motoarenie, zdobył po 25 latach siódmy w historii klubu tytuł indywidualnego mistrza Polski[74].

Przed sezonem 2010 do gorzowskiej drużyny dołączają: były indywidualny mistrz świata – Duńczyk Nicki Pedersen i Tomasz Gapiński, a w trakcie sezonu z Unii Leszno wypożyczony zostaje Przemysław Pawlicki. Stalowcy rundę zasadniczą kończą na drugim miejscu wygrywając 11 z 14 spotkań. Przed meczami play-off, w meczu 12 rundy drużynowych mistrzostw Polski w Bydgoszczy, kontuzji nabawił się jeden z liderów Stali Pedersen[75] i gorzowianie przegrywają dwumecz z Falubazem Zielona Góra zajmując ostatecznie w rozgrywkach trzeci raz z rzędu szóste miejsce. W sezonie 2010 wielki sukces odniósł kapitan Stali Tomasz Gollob, który zdobył pierwszy w swojej karierze i historii klubu oraz po 37 latach – drugi dla Polski, tytuł indywidualnego mistrza świata[76]. Sezon 2011 gorzowska drużyna zakończyła po 11 latach przerwy czwartym w historii klubu brązowym medalem drużynowych mistrzostw Polski[77] pokonując w dwumeczu o brąz Unibax Toruń 100:80 (60:30[78] w Gorzowie Wlkp. i 50:40[79] w Toruniu). W sezonie 2012 do gorzowskiej drużyny dołączają: reprezentant Polski Krzysztof Kasprzak i Duńczyk Michael J. Jensen. Stalowcy po 15 latach zdobywają wicemistrzostwo Polski[80] ulegając w dwumeczu o złoto Azotom Tauron Tarnów 93:86 (47:42[81] w Gorzowie Wlkp. i 51:39[82] w Tarnowie).

Mistrzostwo po 31 latach (2013–2015) edytuj

Przed sezonem 2013 gorzowską Stal opuszczają: po pięciu latach jazdy kapitan drużyny Tomasz Gollob i po czterech latach – Słoweniec Matej Žagar. Odchodzi także Duńczyk Michael J. Jensen. Wobec tych osłabień gorzowianie nie byli faworytem rozgrywek, a dodatkowo słaby początek sezonu gdzie gorzowianie przegrali trzy pierwsze mecze (w tym dwa u siebie: z PGE Marmą Rzeszów i Unią Leszno), w obliczu spadku aż trzech drużyn nie napawał optymistycznie. W końcówce sezonu Stalowcy nie przegrali jednak sześciu kolejnych meczów i do awansu do play-off zabrakło jednego punktu. Ostatecznie gorzowska drużyna zajęła piąte miejsce w ekstralidze, a niekwestionowanym liderem drużyny był Duńczyk Niels K. Iversen.

Przed kolejnymi rozgrywkami ligowymi – po roku przerwy, powraca do drużyny Žagar. Sezon 2014 okazał się najlepszym w historii klubu. Stalowcy zdobyli pięć medali mistrzostw Polski z czego trzy złote – w tym najważniejszy, wywalczony po 31 latach – tytuł drużynowych mistrzów Polski[83] pokonując w finałowym dwumeczu Fogo Unię Leszno 93:87 (46:44[84] w Lesznie i 49:41[85] w Gorzowie Wlkp.). Rok ten także był wyjątkowy dla kapitana Stali Krzysztofa Kasprzaka. Oprócz wywalczonego pierwszego w swojej karierze medalu – srebrnego indywidualnych mistrzostw świata[86], powtórzył on wyczyn Bogusława Nowaka z 1977 roku, zdobywając trzy tytuły mistrza Polski: w drużynie, indywidualnie[87] i w parach[88].

Po mistrzowskim sezonie 2014 przed rozgrywkami w roku 2015 zadziałano w myśl „zwycięskiego składu się nie zmienia” i w klubie nad Wartą nie pojawili się nowi żużlowcy. Mistrzowie Polski przegrali pierwsze sześć spotkań (w tym dwa u siebie: z Fogo Unią Leszno i KS Toruń), przez co zamykali ligową tabelę. Już po czterech spotkaniach doszło do zmiany na stanowisku trenerskim. Piotra Palucha zastąpił powracający do Gorzowa Wlkp. – Stanisław Chomski[89]. Następne trzy mecze Stal pewnie wygrała (u siebie: z PGE Stalą Rzeszów, Unią Tarnów i MrGarden GKM Grudziądz) i opuściła ostatnie miejsce w tabeli. Gorzowianie nadal jednak pozostawali bezsilni na meczach wyjazdowych, co miało swoje odbicie również w ostatnim pojedynku w Rzeszowie. Stalowcy zdobyli tam tylko punkt bonusowy, który jednak uratował ich przed walką w barażach. Ostatecznie gorzowski klub zakończył rozgrywki na szóstym miejscu. Znakomity sezon miał wychowanek Stali Bartosz Zmarzlik. Młodzieżowiec był liderem drużyny walnie przyczyniając się do utrzymania gorzowskiego klubu w lidze. 20-latek ukoronował go awansem do cyklu Grand Prix wygrywając Grand Prix Challenge[90] w Rybniku, po drodze zdobywając wiele tytułów: drużynowego oraz pierwszego w historii klubu – indywidualnego mistrza świata juniorów, jak również młodzieżowego indywidualnego mistrza Polski[91] i młodzieżowego mistrza Polski par klubowych[92].

Powrót na szczyt po 2 latach i medale. Era Bartosza Zmarzlika (2016–2022) edytuj

 
B. Zmarzlik po wygranym rewanżowym meczu 1. rundy finałowej z Unią Leszno, w debiutanckim sezonie 2011. Wychowanek Stali wywalczył w tym spotkaniu 8 pkt w 3 startach

Po dwóch latach tytuł najlepszej żużlowej drużyny w Polsce wrócił nad Wartę. Po niezbyt udanych rozgrywkach w 2015 roku, w których stalowcy do ostatniej kolejki nie byli pewni utrzymania w ekstralidze postanowiono przebudować skład. Do klubu z Gorzowa Wlkp. powrócili Przemysław Pawlicki i Duńczyk Michael J. Jensen.

Gorzowska Stal okazała się najlepsza w rundzie zasadniczej wygrywając 10 z 14 spotkań. W półfinale wygrała dwa mecze z Betard Spartą Wrocław, natomiast w finale rozgrywek pokonała Get Well Toruń 92:88 (49:41[93] w Toruniu i 51:39[94] w Gorzowie Wlkp.), zdobywając dziewiąty w historii klubu tytuł mistrzowski[95]. Na inaugurację rozgrywek na stadionie im. Alfreda Smoczyka w Lesznie gorzowianie wygrali 42:48[96]. Kolejne ligowe pojedynki to wysokie domowe wygrane z MrGarden GKM Grudziądz i Get Well Toruń, następnie wyjazdowy remis z Betard Spartą Wrocław i najważniejsza wygrana w lubuskich derbach – po 15 latach z Ekantor.pl Falubazem w Zielonej Górze 44:46[97]. Mecz finałowy był idealnym ukoronowaniem sezonu 2016 w wykonaniu gorzowskiej drużyny. Solidne występy seniorów, którzy uzupełniali siebie nawzajem i as w rękawie w postaci rewelacyjnego juniora Bartosza Zmarzlika. Bohaterem finału okazał się niespodziewanie Michael J. Jensen, który zaliczył najlepszy występ w sezonie i zdobywając dziewięć punktów wraz z punktem bonusowym, poprowadził Stal do upragnionego złota.

Rozgrywki w ekstralidze w 2016 roku zostały zdominowane przez Bartosza Zmarzlika. Na ligowych torach w sezonie 2016 wychowanek Stali zdobył 218 punktów z bonusami i okazał się najskuteczniejszym zawodnikiem ze średnią na bieg 2,447. Indywidualnie w swoim debiucie w cyklu Grand Prix na żużlu stanął na najniższym stopniu podium, zdobywając brązowy medal[98].

Po mistrzowskim sezonie 2016 w składzie Stali doszło do zmian. Klub zakontraktował Słowaka Martina Vaculíka, a kończący wiek juniora Zmarzlik wskoczył na pozycję seniora. Drużynę opuścili natomiast Duńczyk Michael J. Jensen, Słoweniec Matej Žagar i Adrian Cyfer. Stalowcy zmagania w sezonie 2017 rozpoczęli od wygranej 44:46[99] na wyjeździe z Get Well Toruń. Po sześciu zwycięstwach z rzędu i jednym remisie, drużyna gorzowska w połowie sezonu złapała zadyszkę przegrywając cztery mecze z rzędu. Ostatecznie rundę zasadniczą Stalowcy ukończyli na trzecim miejscu z 23 pkt. W meczach półfinałowych Stal przegrała z Betard Spartą Wrocław 88:92 (47:43[100] we Wrocławiu i 45:45[101] w Gorzowie Wlkp.), natomiast w meczach o brązowe medale gorzowski klub spotkał się z drużyną z Zielonej Góry, które wygrał pokonując Ekantor.pl Falubaz w dwumeczu 98:82 (52:38[102] w Gorzowie Wlkp. i 44:46[103] w Zielonej Górze).

Przed sezonem 2018 drużynę opuścili Duńczyk Niels K. Iversen i Przemysław Pawlicki, a w ich miejsce pojawił się aktualny wówczas indywidualny mistrz PolskiSzymon Woźniak, który przeszedł do Stali z Wrocławia.

Stal dobrze rozpoczęła sezon, ale od początku musiała zmagać się z kontuzjami zawodników, gdyż urazom ulegli m.in. Vaculík, Woźniak i Rafał Karczmarz. Wobec zaistniałych braków kadrowych gorzowski klub wypożyczył w trakcie sezonu z Torunia Grzegorza Walaska. Gorzowska drużyna rundę zasadniczą ukończyła na drugim miejscu z dorobkiem 21 pkt. i w półfinale zmierzyła się z drużyną z Częstochowy. Stalowcy pokonali forBET Włókniarza w dwumeczu 100:80 (41:49[104] w Częstochowie i 51:39[105] w Gorzowie Wlkp.) i pewnie awansowali do finału rozgrywek. W pierwszym meczu finałowym w Gorzowie Wlkp. Stal wygrała 46:44[106], ale dwupunktowa zaliczka okazała się zbyt mała, gdyż w Lesznie mimo ambitnej postawy gorzowska drużyna przegrała z Fogo Unią 50:40[107]. Stalowcom pozostało się więc cieszyć ze srebrnych medali drużynowych mistrzostw Polski[108].

Sezon 2018 z najwyższą średnią w ekstralidze zakończył po raz trzeci z rzędu lider Stali Bartosz Zmarzlik, który wywalczył również pierwszy w karierze tytuł wicemistrza świata[109].

Baraż, historyczne mistrzostwo świata wychowanka Stali i kolejne medale (2019–2022) edytuj

Sezon 2019 był jednym z najsłabszych w historii gorzowskiego klubu. Wicemistrzowie Polski z 2018 roku przystępowali do kolejnych zmagań ligowych osłabieni odejściem Martina Vaculíka. W miejsce Słowaka zakontraktowano dwóch Duńczyków – Petera Kildemanda i debiutującego w ekstralidze Andersa Thomsena.

Stalowcy sezon zainaugurowali przegranym 47:43[110] wyjazdowym spotkaniem z forBET Włókniarzem Częstochowa. Kolejny mecz ligowy gorzowski klub rozegrał tydzień później na Stadionie im. Edwarda Jancarza pokonując beniaminka Speed Car Motor Lublin 49:41[111]. Jak pokazał sezon Stalowcy byli drużyną mocną na domowym torze, na którym odnieśli pięć zwycięstw (jako jedyna drużyna w lidze pokonała 46:44[112] późniejszych mistrzów Polski – Fogo Unię Leszno), jedno spotkanie zremisowali oraz ponieśli jedną porażkę – w spotkaniu derbowym 41:49[113] ze Stelmetem Falubaz Zielona Góra. Po słabej rundzie zasadniczej gorzowska drużyna mogła jeszcze wywalczyć szóstą lokatę w ekstralidze i uniknąć spotkań barażowych, ale musiałyby zostać spełnione dwa warunki: pierwszym było zwycięstwo Stali za trzy punkty w rewanżowym spotkaniu z drużyną z Częstochowy, a drugim – porażka lubelskiej drużyny z GKM Grudziądz. Niestety dla Stalowców został spełniony tylko drugi warunek, ponieważ na własnym torze zaledwie zremisowali spotkanie z Włókniarzem, ratując jeden punkt w ostatnim wyścigu. Gorzowska drużyna zajęła w rozgrywkach ostatecznie 7 miejsce z dorobkiem 11 pkt. i musiała walczyć o zachowanie statusu ekstraligowca z wicemistrzem Nice 1. Ligi Żużlowej w spotkaniach barażowych – Arged Malesą Ostrovia Ostrów Wlkp. Oba spotkania zakończyły się wysokimi zwycięstwami Stali (60:30[114] w Gorzowie Wlkp. i 33:57[115] w Ostrowie Wlkp.) i uniknięcie spadku z najwyższej klasy rozgrywkowej stało się faktem.

Mimo słabego sezonu w wykonaniu gorzowskiej drużyny historyczny sukces odniósł wybrany w lutym na nowego kapitana Stali Bartosz Zmarzlik, który został trzecim Polakiem (po Jerzym Szczakielu i Tomaszu Gollobie) oraz pierwszym wychowankiem klubu, który wywalczył tytuł indywidualnego mistrza świata[116].

Przed kolejnym sezonem do drużyny powrócił po dwóch latach jazdy w Toruniu Duńczyk Niels K. Iversen, co miało zwiastować ponowną walkę o najwyższe cele w lidze. Sezon 2020 w wykonaniu gorzowskiej drużyny przejdzie do annałów historii klubu. Po sześciu przegranych z rzędu – w tym dwoma punktami z bardzo słabym późniejszym spadkowiczem PGG ROW w Rybniku, wielu widziało ponownie Stalowców w dramatycznej walce o utrzymanie w najwyższej klasie rozgrywkowej.

Wtedy jednak rozpoczął się sierpniowy „maraton” sześciu meczów na własnym torze – rozpoczynający się 9 sierpnia, a kończący 30 sierpnia, który wynikł z przyczyn losowych: przekładania meczów w związku z awarią po pożarze rozdzielni i przełożeniem spotkań ekstraligi w związku z zaplanowanymi turniejami cyklu Grand Prix[117]. Kluczowym momentem dla Stali był pierwszy ze zwycięskiej serii i drugi w ogóle w sezonie na stadionie im. Edwarda Jancarza wygrany 47:43[118] mecz z Motorem Lublin. Gorzowska drużyna po przegraniu niemalże połowy sezonu zasadniczego odniosła kolejnych osiem zwycięstw z rzędu i zakończyła ostatecznie rundę zasadniczą na drugim miejscu z dorobkiem 21 pkt. W półfinale Stalowcy pokonali Betard Spartę Wrocław 99:80 (46:44[119] we Wrocławiu i 55:34[120] w Gorzowie Wlkp.) i awansowali do finału rozgrywek, gdzie nie znaleźli już sposobu na broniącą tytułu mistrza Polski Fogo Unię Leszno 74:103 (46:44[121] w Gorzowie Wlkp. i 59:30[122] w Lesznie) i zdobyli 14. w historii klubu tytuł wicemistrzowski[123].

Ponadto w 2020 roku Zmarzlik obronił tytuł mistrza świata[124] – stając się trzecim takim żużlowcem w historii cyklu Grand Prix i dziesiątym w historii indywidualnych mistrzostw świata, oraz wspólnie z zawodnikiem Stali Szymonem Woźniakiem i lesznianinem Dominikiem Kuberą wywalczył wicemistrzostwo świata w rywalizacji drużynowej[125].

Po sezonie 2020 z klubu odeszli dwaj zasłużeni zawodnicy: Krzysztof Kasprzak oraz Niels-Kristian Iversen[126]. Pierwszy jeździł w Stali przez 9 sezonów, zdobywając z nią 6 medali DMP. Drugi reprezentował barwy klubu w 8 sezonach, również zdobył z nim 6 medali mistrzostw Polski. Do drużyny po dwóch latach jazdy w zielonogórskim Falubazie powrócił Martin Vaculík.

Rozgrywki Ekstraligi 2021 Stal rozpoczęła od wyjazdowego zwycięstwa z Unią Leszno w stosunku 42:48[127]. Była to pierwsza porażka Unii na domowym torze od trzydziestu meczów[128]. Początek sezonu był dla Stali bardzo dobry, a na szczególną uwagę zasługiwała jazda Bartosza Zmarzlika, który po trzech kolejkach (15 biegów) jedynie raz przyjechał za plecami rywala[129]. Pierwszej porażki gorzowski klub doznał w swoim piątym meczu przeciwko Sparcie Wrocław (52:38 dla Sparty[130]). W drugiej połowie sezonu w drużynie pojawił się problem z dużą liczbą kontuzji. W niedużym odstępie czasowym urazów nabawili się Martin Vaculík, Szymon Woźniak, Wiktor Jasiński oraz Kamil Nowacki[131][132]. Rundę zasadniczą gorzowianie skończyli na 3. miejscu. W półfinale zmierzyli się z Motorem Lublin. Dwumecz zakończył się wynikiem 96:84 dla Motoru (41:49 w Gorzowie Wlkp.[133] i 47:43 w Lublinie[133]). W meczu o trzecie miejsce trafili na mistrza z poprzedniego roku, Unię Leszno. Zarówno w spotkaniu domowym, jak i wyjazdowym zwyciężyli 49:41[134], tym samym zdobywając 6. brązowy i 29. w ogóle medal DMP w historii klubu.

Po raz kolejny najskuteczniejszym zawodnikiem Stali był Bartosz Zmarzlik, który czwarty raz w karierze zakończył sezon z najwyższą średnią w lidze. Wyniosła ona 2,649 pkt/bieg i była najwyższą średnią biegową w Ekstralidze od jedenastu lat[131]. Średnią powyżej 2 pkt/bieg uzyskał też Vaculík (2,209). Zmarzlik zdobył również kolejne indywidualne[135] i drużynowe[136] wicemistrzostwo świata. Jako siódmy zawodnik w historii klubu został Indywidualnym mistrzem Polski[137].

Historyczne nazwy drużyny edytuj

Lp. Okres obowiązywania Nazwa
1. 1950–1992 Stal Gorzów Wielkopolski
2. 1993 Stal-Farbpol Gorzów Wielkopolski
3. 1994 Stal-Brunat Gorzów Wielkopolski
4. 1995 Stal-Michael Gorzów Wielkopolski
5. 1996 Stal-Pergo Gorzów Wielkopolski
6. 1997–2001 Pergo Gorzów Wielkopolski
7. 2002 Stal-Pergo Gorzów Wielkopolski
8. 2003 Stal-Strabag Gorzów Wielkopolski
9. 2004 Stal-Telenet Strabag Gorzów Wielkopolski
10. 2005 MARS RTV AGD Gorzów Wielkopolski
11. 2006–2007 Stal Gorzów Wielkopolski
12. 2008–2011 Caelum Stal Gorzów Wielkopolski
13. 2012–2014 Stal Gorzów Wielkopolski
14. 2015 MONEYmakesMONEY.pl Stal Gorzów Wielkopolski
15. 2016 Stal Gorzów Wielkopolski
16. 2017–2018 Cash Broker Stal Gorzów Wielkopolski
17. 2019 truly.work Stal Gorzów Wielkopolski
18. 2020–2022 Moje Bermudy Stal Gorzów Wielkopolski
19. 2023 ebut.pl Stal Gorzów Wielkopolski[138]

Herb klubu edytuj

Na plastronach – czy obecnie kombinezonach, żużlowców Stali nie zawsze widniał charakterystyczny dla gorzowskiego klubu herb tj. tarczy owalnej z napisem STAL na środku, z dwoma wypustkami po bokach – przypominającymi skrzydełka, a pod tarczą łukiem z wypisaną nazwą miasta[139]. W latach 50. i 60. gorzowski klub korzystał ze znaku zrzeszenia „Stal” i monogramu „S”[139], natomiast w sezonach 1997–2002 – z logo sponsora Pergo.

Od lat 70. obowiązuje herb z charakterystycznym napisem STAL. Herb ten przetrwał do dzisiaj, choć na przestrzeni sezonów jego kształt był zmieniany kilkakrotnie[139].

W sezonie 1993 sponsorem tytularnym została firma Farbpol i na plastronach żużlowców pojawił się herb z takim dopiskiem na łuku w miejsce nazwy miasta. W następnym sezonie sponsorem została firma Brunat. Herb został wówczas także nieco zmieniony poprzez dodanie podwójnego obrysu wokół tarczy[139].

Obecny herb gorzowskiego klubu został opracowany w 2011 roku i zastąpił wtedy wersję wypełnioną tzw. gradientami obowiązującą od 2004 roku. Składa się z dwóch części: niebieskiej tarczy owalnej symetrycznej z dwoma wypustkami po bokach. Na środku tarczy żółty napis STAL, rozciągnięty i wpasowany w tarczę. Pod tarczą czarny łuk z wypisaną nazwą miasta[139].

Rozgrywki ligowe edytuj

Poszczególne sezony edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Stal Gorzów Wielkopolski w poszczególnych sezonach.
Sezon Rozgrywki ligowe Uwagi
Liga Miejsce
1950 PLO 8/9
1951 1 PLO (gr. A) 3/9
PLO (gr. B) 6/9
1952 Eliminacje Brak kwalifikacji do rozgrywek okręgowych[c]
1955 II II liga 7/7
1956 II liga (gr. „północ”) 2/8 4. miejsce w turnieju barażowym o awans
1957 II liga 5/7
1958 II liga 6/6
1959 II liga 3/8
1960 II liga 4/11
1961 II liga   1/11
1962 I I liga 7/8 Wygrane baraże o utrzymanie
1963 I liga 6/8 3/8
1964 I liga   2/8
1965 I liga   2/8 2/8
1966 I liga   2/8
1967 I liga 5/8 3/8
1968 I liga   2/8
1969 I liga   1/8
1970 I liga 5/8
1971 I liga   2/8
1972 I liga 5/8
1973 I liga   1/8
1974 I liga   2/8
1975 I liga   1/8
1976 I liga   1/10
1977 I liga   1/10
1978 I liga   1/10
1979 I liga   2/10
1980 I liga 4/10
1981 I liga   2/10
1982 I liga   3/10
1983 I liga   1/10
1984 I liga   2/10
1985 I liga 8/10
1986 I liga 5/10
1987 I liga   3/10
1988 I liga 5/10
1989 I liga 5/10
1990 I liga 4/8
1991 I liga 4/8
1992 I liga   2/10
1993 I liga 4/10
1994 I liga 4/10
1995 I liga 6/10
1996 I liga 4/10
1997 I liga   2/10
1998 I liga 8/10
1999 I liga 6/10
2000 Ekstraliga   3/8
2001 Ekstraliga 4/8
2002 Ekstraliga   8/8
2003 II I liga 4/8
2004 I liga 4/7
2005 I liga 4/8
2006 I liga 4/7
2007 I liga   1/8
2008 I Ekstraliga 6/8
2009 Ekstraliga 6/8
2010 Ekstraliga 6/8
2011 Ekstraliga   3/8
2012 Ekstraliga   2/10
2013 Ekstraliga 5/10
2014 Ekstraliga   1/8
2015 Ekstraliga 6/8
2016 Ekstraliga   1/8
2017 Ekstraliga   3/8
2018 Ekstraliga   2/8
2019 Ekstraliga 7/8 Wygrane baraże o utrzymanie
2020 Ekstraliga   2/8
2021 Ekstraliga   3/8
2022 Ekstraliga   2/8
2023 Ekstraliga 5/8
Poziom ligowy Liczba sezonów Sezony
I 57 1962–2002, 2008–2023
II 12 1955–1961, 2003–2007
PLO 2 1950–1951

1 W sezonie 1951 w rozgrywkach okręgowych (Poznańska Liga Okręgowa) – w ramach Drużynowych mistrzostw Polski maszyn przystosowanych, w grupie B występowała drużyna rezerw Stali Gorzów Wielkopolski.

Bilans spotkań edytuj

 
Mecz z Unią Leszno w sezonie 1981
 
Mecz derbowy z ZKŻ Zielona Góra w sezonie 2019

Klub w rozgrywkach ligowych – wliczając mecze barażowe, rywalizował do tej pory z 43 drużynami. Rozegrał łącznie 1169 meczów z których: 661 wygrał, 44 zremisował i 464 przegrał. Pierwsze zwycięstwo – 28:24[140], odniósł 14 sierpnia 1955 roku w meczu u siebie ze Stalą Świętochłowice, a pierwszy remis – 27:27[141], 8 lipca 1956 roku w meczu wyjazdowym z Gwardią Katowice.

W najwyższej klasie rozgrywkowej klub startuje 57. sezon (sezony 1962–2002 i od sezonu 2008). Rozegrał do tej pory 981 meczów z których: 559 wygrał, 39 zremisował i 383 przegrał. Pierwsze zwycięstwo – 43:35[142], odniósł 24 czerwca 1962 roku w meczu u siebie z Wybrzeżem Gdańsk, a pierwszy remis – 39:39[143], 31 maja 1964 roku w meczu wyjazdowym z Polonią Bydgoszcz. Najwyższe zwycięstwo – 31 lipca 1977 w meczu u siebie z Polonią Bydgoszcz (76:20[144]), porażka – 17 lipca 1990 roku w meczu wyjazdowym z Motorem Lublin (72:17[145]).

Stal Gorzów Wielkopolski w rozgrywkach ligowych w sezonie 1958 rywalizowała również z drużyną CKS Czeladź wygrywając oba mecze (54:24 w Gorzowie Wielkopolskim i 46:32 w Czeladzi), jednak w związku z karną degradacją z II ligi tej drużyny wyniki meczów rozegranych z tą drużyną zostały anulowane i nie są wliczone do statystyki[146].

  Kluby – z którymi rywalizuje Stal Gorzów Wielkopolski w rozgrywkach ligowych w sezonie 2024, wyszczególnione są czcionką pogrubioną. Statystyki aktualne na 20 sierpnia 2023.
Klub Mecze Zwycięstwa Remisy Porażki +/-
Unia Leszno 106 55 4 47 +8
KS Toruń 106 53 2 51 +2
ZKŻ Zielona Góra 102 57 6 39 +18
Polonia Bydgoszcz 98 55 4 39 +16
WTS Wrocław 96 49 8 39 +10
Włókniarz Częstochowa 83 45 5 33 +12
Stal Rzeszów 74 38 2 34 +4
Wybrzeże Gdańsk 68 42 5 21 +21
ROW Rybnik 1 64 32 1 31 +1
Unia Tarnów 54 34 0 20 +14
Kolejarz Opole 32 26 0 6 +20
Śląsk Świętochłowice 32 24 1 7 +17
Start Gniezno 30 23 0 7 +16
TS Polonia Piła 24 7 1 16 -9
GKM Grudziądz 18 12 0 6 +6
RKS Motor Lublin 16 12 1 3 +9
KM Ostrów 15 6 0 9 -3
GKM Grudziądz 2 14 9 0 5 +4
Speedway Lublin 14 4 0 10 -6
TŻ Lublin 14 7 1 6 +1
RKM Rybnik 13 5 1 7 -2
Ostrovia 10 6 0 4 +2
Tramwajarz Łódź 10 3 0 7 -4
GKŻ Wybrzeże Gdańsk 8 7 0 1 +6
TŻ Start Gniezno 8 4 1 3 +1
ROW Rybnik 6 4 0 2 +2
Sparta Śrem 6 5 0 1 +4
Skra Warszawa 6 3 0 3 0
Gwardia Katowice 3 4 1 1 2 -1
KSM Krosno 4 4 0 0 +4
TŻ Ostrovia 4 4 0 0 +4
PSŻ Poznań 4 4 0 0 +4
Kolejarz Rawicz 4 3 0 1 +3
KKS Polonia Piła 4 3 0 1 +3
KŻ Kolejarz Opole 2 2 0 0 +2
Wanda Nowa Huta 2 2 0 0 +2
Gwardia Warszawa 2 2 0 0 +2
Iskra Ostrów Wielkopolski 2 2 0 0 +2
Gwardia Poznań 2 2 0 0 +2
Wilki Krosno 2 2 0 0 +2
Legia Krosno 2 1 0 1 0
LPŻ Lublin 2 1 0 1 0
Resovia 2 1 0 1 0

1 Bilans spotkań z drużyną Górnik (ROW) Rybnik istniejącą w latach 1948–1993.
2 Bilans spotkań z drużyną GKM Grudziądz istniejącą w latach 1979–2002.
3 Do statystyki nie wliczono spotkań z 1958 roku, ponieważ drużyna Gwardii Katowice (w sezonie 1958 jako KKS Katowice) wycofała się z rozgrywek II ligi i mecze z jej udziałem zostały anulowane.

Derby Ziemi Lubuskiej edytuj

Derby Ziemi Lubuskiej to rywalizacja drużyn Stali Gorzów Wielkopolski i ZKŻ Zielona Góra. Historia rozgrywania tych derbów sięga 24 kwietnia 1960 roku kiedy to w Zielonej Górze, w 2 rundzie drużynowych mistrzostw II ligi – miejscowy LPŻ podejmował Stal. Drużyna gorzowska pokonała wówczas zielonogórską 30:45[147].

Do tej pory rozegrano 102 mecze. 57 wygrała drużyna Stali (39 w Gorzowie Wielkopolskim i 18 w Zielonej Górze), a 39 – drużyna ZKŻ (30 w Zielonej Górze i 9 w Gorzowie Wielkopolskim). Zanotowano 6 remisów – po 3 w Gorzowie Wielkopolskim i Zielonej Górze.

Stadion edytuj

 
Stadion im. Edwarda Jancarza w Gorzowie Wielkopolskim

Klub sportowy Stal dysponował własnym, 395-metrowym torem od sierpnia 1951 roku. Wśród osób, najbardziej zaangażowanych w budowę obiektu znaleźli się: ówczesny prezes klubu O. Warda[148], A. Cieślicki, a także J. Czabara, K. Wiśniewski, H. Sulski, W. Rossa, J. Biniaś, Michno i Jankowski[149]. W późniejszym czasie tor i stadion był wielokrotnie przebudowywany i modernizowany (największe modernizacje miały miejsce w 1969, 1981, 2000 i 2007 roku).

Pierwszą imprezą na torze przy ul. Śląskiej był turniej o „Stalowy But”, który zakończył się zwycięstwem Tadeusza Stercela, przed Kazimierzem Wiśniewskim i Marianem Kaiserem. Pierwszy mecz ligowy rozegrano 29 maja 1955 roku – z Kolejarzem Ostrów Wielkopolski (21:29[150]). Pierwszymi oficjalnymi międzynarodowymi zawodami był rozegrany 6 czerwca 1971 roku półfinał kontynentalny indywidualnych mistrzostw świata, w którym zwyciężył reprezentant Związku Radzieckiego Giennadij Kurilenko[151].

Do chwili przedostatniej przebudowy długość toru wynosiła 360 metrów, a stadion był w stanie pomieścić ok. 12 000 widzów. Po skróceniu toru do obecnych 329 metrów i dobudowaniu górnej trybuny, pojemność nowego obiektu to 14 519 miejsc siedzących i 2000 miejsc stojących.

Rekord gorzowskiego toru łącznie do tej pory ustalano 63-krotnie. Pierwszym rekordzistą był Paweł Waloszek (3 października 1954 roku) – 85,1 sek.[152] Aktualnym jest Mateusz Cierniak – 57,84 sek[153]. Pobił on 11-letni rekord toru należący wcześniej do Duńczyka Nielsa Kristiana Iversena. Najczęściej rekord toru ustanawiał Tomasz Gollob – 8-krotnie.

Od roku 2014 na koronie stadionu, na szlaku komunikacyjnym na prostej przeciwległej do startu na tzw. Alei Gwiazd Żużlowych – umieszczane są tablice zawodników, którzy mieli znaczący wpływ na tworzenie historii klubu. Obecnie tablic jest 10, a pierwszym uhonorowanym został Tomasz Gollob[154].

Osiągnięcia edytuj

Stan na 1 października 2023

Krajowe edytuj

Poniższe zestawienia obejmują osiągnięcia klubu oraz indywidualne osiągnięcia zawodników w rozgrywkach pod egidą PZM, GKSŻ oraz Ekstraligi.

Mistrzostwa Polski edytuj

Drużynowe mistrzostwa Polski

Drużynowe mistrzostwa Polski juniorów

Mistrzostwa Polski par klubowych

Młodzieżowe mistrzostwa Polski par klubowych

Indywidualne mistrzostwa Polski

Młodzieżowe indywidualne mistrzostwa Polski

Pozostałe edytuj

Puchar Polskiego Związku Motorowego

Młodzieżowy Puchar Polskiego Związku Motorowego

  • 2. miejsce (1): 1975

Drużynowy Puchar Polski

Indywidualny Puchar Polski

Złoty Kask

Srebrny Kask

Brązowy Kask

Liga Juniorów

Indywidualne mistrzostwa Ligi Juniorów

Ekstraliga U24

  • 1. miejsce (1): 2023

Indywidualne międzynarodowe mistrzostwa Ekstraligi

Międzynarodowe edytuj

Poniższe zestawienia obejmują osiągnięcia klubu oraz indywidualne osiągnięcia zawodników krajowych (w zawodach drużynowych, par i indywidualnych) i zagranicznych (w zawodach indywidualnych) w rozgrywkach pod egidą FIM oraz FIM Europe.

Mistrzostwa świata edytuj

Drużynowe mistrzostwa świata

Drużynowe mistrzostwa świata juniorów

Mistrzostwa świata par

Indywidualne mistrzostwa świata

Indywidualne mistrzostwa świata juniorów

Mistrzostwa Europy edytuj

Drużynowe mistrzostwa Europy

Drużynowe mistrzostwa Europy juniorów

Mistrzostwa Europy par

Mistrzostwa Europy par juniorów

Indywidualne mistrzostwa Europy

Indywidualne mistrzostwa Europy juniorów

Pozostałe edytuj

World Speedway League

  • 2. miejsce (1): 2015

World Games

Żużlowcy edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Żużlowcy Stali Gorzów Wielkopolski.

Kadra drużyny edytuj

Stan na 20 listopada 2023[156]

Stat. Żużlowiec Kat.
S   Oskar Fajfer
S   Jesse Mustonen
S   Anders Thomsen
S   Martin Vaculík
S   Szymon Woźniak
S   Jakub Miśkowiak U24
S 1   Mathias Pollestad U24
S 1   Adam Bednář 2 U24
S   Celina Liebmann 2 U24
S 1   Sebastian Mayland 2 U24
S 1   Villads Nagel 2 U24
S 1   Andreas Olsen 2 U24
S 1   Michael West 2 U24
J   Denis Andrzejczak 3 U21
J   Oskar Chatłas U21
J   Mikołaj Krok 4 U21
J   Oskar Paluch U21
J   Piotr Piotrowski-Prędki U21
J   Jakub Stojanowski U21
J   Leon Szlegiel U21

1 Żużlowcy zagraniczni nie mogą startować na pozycjach juniorskich w Ekstralidze.
2 Potwierdzony wyłącznie do U24 Ekstraligi.
3 Do 25 września 2024 tylko zawody młodzieżowe.
4 Do 30 czerwca 2024 tylko zawody młodzieżowe.

Żużlowcy na wypożyczeniu edytuj

Stat. Żużlowiec Kat.
S   Wiktor Jasiński (wyp. do TŻ Ostrovii) U24
J   Mateusz Bartkowiak (wyp. do KŻ Orła Łódź) U21

Sztab szkoleniowy edytuj

Stan na 8 kwietnia 2023[4]

Funkcja Imię i nazwisko
Trener   Stanisław Chomski
Trener U24 i juniorów   Piotr Świst
Trener miniżużla w klasie 85-125 ccm   Paweł Parys
Trener miniżużla na pit bike'ach   Piotr Rembas
Kierownik drużyny   Krzysztof Orzeł

Dotychczasowi trenerzy edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Trenerzy żużlowi Stali Gorzów Wielkopolski.

W gorzowskim zespole funkcję trenera sprawowało 11 osób. Najwięcej razy funkcję tę pełnił obecny szkoleniowiec Stanisław Chomski – 4-krotnie (jeden raz wspólnie z Edwardem Jancarzem). Najdłużej trenował Stal również Stanisław Chomski – łącznie 30 sezonów. W pierwszych latach działalności klubu rolę trenera pełnili zawodnicy m.in. Mieczysław Cichocki, Kazimierz Wiśniewski, Edmund Migoś i Andrzej Pogorzelski.

Stan na 20 sierpnia 2023

Lp. Imię i nazwisko Okres urzędowania Statystyki ligowe
Mecze Zwycięstwa Remisy Porażki
1.   Ryszard Nieścieruk 1974–1979 100 74 3 23
2.   Bogusław Nowak 1 1980 18 10 0 8
  Bolesław Proch 1
3.   Edward Jancarz 1 1981–1982 36 22 0 14
4.   Edward Jancarz 1 1983–1984 36 27 1 8
  Bogusław Nowak 1
5.   Edward Jancarz 1 1985 18 8 0 10
6.   Edward Jancarz 1986–1987 36 22 1 13
  Stanisław Chomski
7.   Stanisław Chomski 1988–1995 131 71 6 54
8.   Piotr Świst 2 1995 1 1 0 0
9.   Mieczysław Woźniak 1995 10 4 0 6
10.   Zenon Plech 1996–1997 44 25 3 16
11.   Jerzy Kniaź 1998 6 1 0 5
12.   Zenon Plech 1998 12 7 0 5
13.   Stanisław Chomski 1999–2009 204 93 7 104
14.   Czesław Czernicki 2010–2011 34 22 1 11
15.   Piotr Paluch 2011–2015 64 35 5 24
16.   Stanisław Chomski[157] 2015– 152 85 9 58

1 Żużlowiec pełniący funkcję tzw. jeżdżącego trenera.
2 Żużlowiec pełniący funkcję tzw. jeżdżącego trenera tymczasowo.

Dotychczasowi prezesi edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Prezesi Stali Gorzów Wielkopolski.
 
W. Komarnicki – 19. w historii prezes Stali, który sprawował tę funkcję w latach 2005–2012. Od 2012 roku prezes honorowy klubu

W gorzowskim klubie funkcję prezesa sprawowało 18 osób. Najwięcej razy funkcję tę pełnił Witold Głowania – 3-krotnie. Najdłużej prezesem gorzowskiej Stali w okresie jednej kadencji był Zdzisław Kołosiewicz – 10 lat.

Lp. Imię i nazwisko Okres urzędowania
1.   Jan Kocot 1947–1950
2.   Stanisław Jońca 1950
3.   Wacław Gładecki 1950–1951
4.   Otton Warda 1951–1952
5.   Stanisław Prudel 1952−1953
6.   Otton Warda 1953−1954
7.   Zdzisław Kołosiewicz 1954–1964
8.   Władysław Mazurek 1964–1967
9.   Aleksander Dzilne 1967–1972
10.   Witold Głowania 1972–1974
11.   Zygmunt Koziara 1974–1976
12.   Witold Głowania 1976–1979
13.   Janusz Nasiński 1979–1986
14.   Witold Głowania 1986–1988
15.   Janusz Nasiński 1988–1991
16.   Jerzy Synowiec 1991–1996
17.   Les Gondor 1996–2002
18.   Mariusz Guzenda 2002–2005
19.   Władysław Komarnicki 2005−2012
20.   Ireneusz Maciej Zmora 2012–2019
21.   Marek Grzyb 2019–2022
22.   Waldemar Sadowski[158] 2022–

Dotychczasowi honorowi prezesi edytuj

Lp. Imię i nazwisko Rok nadania tytułu
1.   Jan Kocot[159] 1950
2.   Władysław Komarnicki[160] 2012
3.   Witold Głowania[161] 2016

Kibice edytuj

 
Kibice Stali w sektorach 58, 59 i 60 stadionu czyli w tzw. młynie
 
Tradycyjne podziękowanie kibicom za doping po meczu

Klub Sportowy Stal jest klubem, który ma kibiców w Polsce oraz poza granicami kraju (m.in. fanklub na terenie Wielkiej Brytanii[162]). Największa ich liczba znajduje się w Gorzowie Wielkopolskim i pobliskich miejscowościach oraz jest zrzeszona w fanklubach – tzw. Klubach Kibica w: Międzyrzeczu[163], Międzychodzie[164], Kołobrzegu[165], Szczecinie[165], Skwierzynie[166] i Sulęcinie.

Kibicami gorzowskiej drużyny są m.in. Dawid Kownacki[167] i Krzysztof Jankowski[168]. Na meczach Stali bywali również m.in. Michał Materla[169], Sławomir Peszko[170] i Robert Lewandowski[171].

Na stadionie im. Edwarda Jancarza działa również zorganizowana grupa kibiców tzw. szalikowcy o nazwie Ultras Sonadores '08, która zajmuje się oprawami meczowymi[172][173]. W poprzednich latach aktywne były takie grupy kibiców jak Żółtasy '00 oraz Gorzoviacy[174]. Od 2012 roku w sektorach 58, 59 i 60 stadionu znajduje się tzw. młyn, czyli sektory najzagorzalszych kibiców klubu.

Frekwencja edytuj

W ostatnich latach gorzowski klub 4-krotnie mógł się poszczycić najlepszym wynikiem w ekstralidze pod względem średniej kibiców na mecz: w sezonie 2012[175] (12 400 – 11 meczów, łącznie 136 400), w sezonie 2014[176] (13 190 – 9 meczów, łącznie 118 714), w sezonie 2015[177] (11 743 – 7 meczów, łącznie 82 200) i w sezonie 2016[178] (12 024 – 9 meczów, łącznie 108 220).

Od sezonu 2011 – czyli od momentu kiedy pojemność stadionu została zwiększona do 15 200 miejsc siedzących i 2000 miejsc stojących, 116 meczów Stali obejrzało łącznie 1 208 596 widzów, co daje średnią 10 419 widzów na mecz[h].

Rekord frekwencji padł 27 sierpnia 2016 roku podczas turnieju Grand Prix. Na trybunach zasiadło wtedy ponad 17 000 widzów[179]. Na stadionie przed modernizacją rekord frekwencji wynosił 21 000 widzów, a padł 9 lipca 1989 roku podczas meczu derbowego z Falubazem Zielona Góra[180].

Stowarzyszenie edytuj

Oficjalnym stowarzyszeniem kibiców Stali jest Stowarzyszenie Kibiców KS Stal Gorzów „Stalowcy” założone i zarejestrowane 6 marca 2009 roku[181]. Stowarzyszenie zajmuje się popularyzacją klubu Stali Gorzów Wielkopolski, promowaniem pozytywnych wzorców kibicowania, kierowaniem ruchem kibicowskim oraz organizacją wyjazdów sympatyków Stali na mecze rozgrywane poza Gorzowem Wielkopolskim[182].

Kibice gorzowskiej Stali sympatyzowali z kibicami piłkarskiego klubu Kotwicy Kołobrzeg, z którymi łączył ich tzw. układ. W przeszłości były tzw. zgody z kibicami: Widzewa Łódź, Polonii Bydgoszcz oraz Stilonu Gorzów Wielkopolski – w przypadku którego można mówić o wspólnym trzonie ekipy działającej zarówno na piłce nożnej jak i żużlu[174][183]. „Stalowcy” sympatyzują z kibicami Unii Tarnów oraz Pogoni Barlinek[184].

Napięte stosunki kibice gorzowskiej Stali mają z: Falubazem Zielona Góra, Unią Leszno oraz Stilonem Gorzów Wielkopolski[174][183].

Uwagi edytuj

  1. Z uwzględnieniem zdobytych przez żużlowców Stali Gorzów Wielkopolski złotych medali w sezonie 1973 w ramach rozgrywek o Mistrzostwo Polski par I ligi – czyli pierwszych nieoficjalnych Mistrzostwach Polski par klubowych.
  2. Mecz 1 rundy pomiędzy Stalą Gorzów Wielkopolski, a Polonią Bydgoszcz został przełożony z 8 kwietnia 1962 roku na 1 lipca 1962 roku.
  3. Stal Gorzów Wielkopolski przegrała eliminacje w strefie zachodniej, w okręgu zielonogórskim ze Stalą Zielona Góra.
  4. W sezonie 1973 mecze w I lidze rozgrywano według tabeli 13 biegowej plus dwa biegi w ramach Mistrzostw Polski par I ligi.
  5. Ex aequo z Jackiem Krzyżaniakiem (WTS Wrocław).
  6. Ex aequo z Grzegorzem Kuźniarem (Stal Rzeszów) i Zbigniewem Marcinkowskim (Zgrzeblarki Zielona Góra).
  7. Turniej rozegrano pod szyldem indywidualnych mistrzostw Europy juniorów.
  8. Stan na 13 sierpnia 2023 roku.

Przypisy edytuj

  1. Nowy sezon, nowy… Staluś?. stalgorzow.pl, 2020-03-09. [dostęp 2020-12-16]. (pol.).
  2. EBUT.PL Stal Gorzów – informacje. speedwayekstraliga.pl. [dostęp 2023-01-09]. (pol.).
  3. Tor i stadion – pojemność. speedwayekstraliga.pl. [dostęp 2023-06-24]. (pol.).
  4. a b EBUT.PL Stal Gorzów – sztab szkoleniowy. speedwayekstraliga.pl. [dostęp 2023-04-08]. (pol.).
  5. Wiesław Dobruszek: Żużlowe ABC (Tom II). Leszno: Danuta, 2004, s. 273-277. ISBN 83-920216-2-2.
  6. Historia. stalgorzow.pl. [dostęp 2020-07-05]. (pol.).
  7. Stal Gorzów Wielkopolski Spółka Akcyjna. pzm.pl. [dostęp 2008-05-29]. (pol.).
  8. Polski Związek Pracodawców Klubów Sportowych. konfederacjalewiatan.pl. [dostęp 2015-09-08]. (pol.).
  9. Stal Gorzów najlepiej zorganizowanym klubem PGE Ekstraligi. speedwayekstraliga.pl. [dostęp 2015-11-05]. (pol.).
  10. Jan Delijewski: Żużel nad Wartą 1945–1989. Gorzów Wlkp.: WiMBP, 2012, s. 25. ISBN 978-83-63404-02-4.
  11. El-be, Gazeta Lubuska : organ Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej R. III Nr 143 (25 maja 1950). – Wyd. ABCDEFG – Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa, IV miejsce zajął K. Wiśniewski ze „Stali”, a V – E. Siwek z „Kolejarza” Poznań. Słaba frekwencja zawodników wynikała z faktu, że w tym samym terminie turniej żużlowy zorganizowano w Gnieźnie, zbc.uz.zgora.pl [dostęp 2020-04-24].
  12. Jan Delijewski: Żużel nad Wartą 1945–1989. Gorzów Wlkp.: WiMBP, 2012, s. 25-26. ISBN 978-83-63404-02-4.
  13. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski maszyn przystosowanych 1951. rlach.republika.pl. (pol.).
  14. Ni, Wyścig żużlowy w Gorzowie, „Gazeta Zielonogórska”, 7 sierpnia 1951.
  15. S. Koronczewski, Stal (Gorzów) zwyciężyła w zawodach żużlowych, „Gazeta Zielonogórska”, 16 sierpnia 1951.
  16. Kos, „Stal” (Gorzów) organizuje wyścigi o „Stalowy But", „Gazeta Zielonogórska”, 30 sierpnia 1951.
  17. Jan Delijewski: Żużel nad Wartą 1945–1989. Gorzów Wlkp.: WiMBP, 2012, s. 28-29. ISBN 978-83-63404-02-4.
  18. Motocykl ZMG. speedway.hg.pl. [dostęp 2015-08-18]. (pol.).
  19. Jan Delijewski: Żużel nad Wartą 1945–1989. Gorzów Wlkp.: WiMBP, 2012, s. 33. ISBN 978-83-63404-02-4.
  20. Ber., Na II miejscu zakończyła Stal Gorzów mistrzostwa II ligi, „Gazeta Zielonogórska”, 15 października 1956 [dostęp 2020-02-17], Mecz ligowy nie odbył się, ale rozegrano pojedynek reprezentacji miast Gorzów Wlkp. – Stalinogród, w którym to gorzowianie wygrali 36:14.
  21. Dziś w Gorzowie Stal – Ruda Hvezda, „Gazeta Zielonogórska”, 17 czerwca 1957 [dostęp 2021-03-01].
  22. Stal Gorzów zwyciężyła Rudą Hvezdę, „Gazeta Zielonogórska”, 18 czerwca 1957 [dostęp 2021-03-01].
  23. J. Siwak, Debiut wypadł pomyślnie. Czekamy na dalsze imprezy, „Gazeta Zielonogórska”, 21 czerwca 1957 [dostęp 2021-03-01].
  24. Ber., Żużlowcy Gorzowa w dziesiątym roku działalności, „Gazeta Zielonogórska”, 12 marca 1959 [dostęp 2021-04-01].
  25. a b c Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1962. speedwayw.pl. (pol.).
  26. Roman Lach: Mecz międzypaństwowy: PZM – CAMK Moskwa. speedwayw.pl. [dostęp 1961-10-17]. (pol.).
  27. Robert Borowy: Siedem dekad Stali. Gorzów Wlkp.: Stal Gorzów Wielkopolski S.A., 2017, s. 45, 60. ISBN 978-83-949638-0-4.
  28. Roman Lach: Indywidualne mistrzostwa Polski 1964. speedwayw.pl. [dostęp 1964-09-27]. (pol.).
  29. Robert Borowy: Siedem dekad Stali. Gorzów Wlkp.: Stal Gorzów Wielkopolski S.A., 2017, s. 65. ISBN 978-83-949638-0-4.
  30. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1964. speedwayw.pl. (pol.).
  31. Jan Delijewski: Żużel nad Wartą 1945–1989. Gorzów Wlkp.: WiMBP, 2012, s. 39-40. ISBN 978-83-63404-02-4.
  32. Wiesław Dobruszek: Żużlowe ABC (Tom I). Leszno: Danuta, 2004, s. 231. ISBN 83-920216-1-4.
  33. Jan Delijewski: Żużel nad Wartą 1945–1989. Gorzów Wlkp.: WiMBP, 2012, s. 47-49. ISBN 978-83-63404-02-4.
  34. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1969. speedwayw.pl. (pol.).
  35. Roman Lach: 11 runda Drużynowych mistrzostw Polski 1969: Wybrzeże Gdańsk – Stal Gorzów Wlkp.. speedwayw.pl. [dostęp 1969-10-01]. (pol.).
  36. Jan Delijewski: Żużel nad Wartą 1945–1989. Gorzów Wlkp.: WiMBP, 2012, s. 61-62. ISBN 978-83-63404-02-4.
  37. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1973. speedwayw.pl. (pol.).
  38. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1975. speedwayw.pl. (pol.).
  39. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1976. speedwayw.pl. (pol.).
  40. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1977. speedwayw.pl. (pol.).
  41. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1978. speedwayw.pl. (pol.).
  42. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1974. speedwayw.pl. (pol.).
  43. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1979. speedwayw.pl. (pol.).
  44. Roman Lach: Indywidualne mistrzostwa Polski 1970. speedwayw.pl. [dostęp 1970-09-27]. (pol.).
  45. Jan Delijewski: Żużel nad Wartą 1945–1989. Gorzów Wlkp.: WiMBP, 2012, s. 65-66. ISBN 978-83-63404-02-4.
  46. Roman Lach: Indywidualne mistrzostwa Polski 1972. speedwayw.pl. [dostęp 1972-10-01]. (pol.).
  47. Roman Lach: Indywidualne mistrzostwa Polski 1974. speedwayw.pl. [dostęp 1974-09-29]. (pol.).
  48. Roman Lach: Indywidualne mistrzostwa Polski 1975. speedwayw.pl. [dostęp 1975-09-28]. (pol.).
  49. Roman Lach: Indywidualne mistrzostwa Polski 1977. speedwayw.pl. [dostęp 1977-07-22]. (pol.).
  50. Roman Lach: Młodzieżowe indywidualne mistrzostwa Polski 1974. speedwayw.pl. [dostęp 1974-09-29]. (pol.).
  51. Roman Lach: Indywidualne mistrzostwa świata 1973. speedwayw.pl. [dostęp 1973-09-02]. (pol.).
  52. Jan Delijewski: Żużel nad Wartą 1945–1989. Gorzów Wlkp.: WiMBP, 2012, s. 79-80. ISBN 978-83-63404-02-4.
  53. Robert Borowy: Dlaczego wygumkowano mistrzostwa Polski sprzed 48 lat? Wystarczy zajrzeć do regulaminu. przegladsportowy.pl, 2021-09-02. [dostęp 2021-09-05]. (pol.).
  54. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa świata 1977. speedwayw.pl. [dostęp 1977-09-18]. (pol.).
  55. Jan Delijewski: Żużel nad Wartą 1945–1989. Gorzów Wlkp.: WiMBP, 2012, s. 111-113. ISBN 978-83-63404-02-4.
  56. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1981. speedwayw.pl. (pol.).
  57. Jan Delijewski: Żużel nad Wartą 1945–1989. Gorzów Wlkp.: WiMBP, 2012, s. 130. ISBN 978-83-63404-02-4.
  58. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1982. speedwayw.pl. (pol.).
  59. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1983. speedwayw.pl. (pol.).
  60. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1987. speedwayw.pl. (pol.).
  61. Robert Borowy: Żużel nad Wartą 1990–2014. Gorzów Wlkp.: WiMBP, 2014, s. 23-24. ISBN 978-83-63404-07-9.
  62. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1992. speedwayw.pl. (pol.).
  63. Robert Borowy: Żużel nad Wartą 1990–2014. Gorzów Wlkp.: WiMBP, 2014, s. 69-70. ISBN 978-83-63404-07-9.
  64. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 1997. speedwayw.pl. (pol.).
  65. Roman Lach: Finał Drużynowych mistrzostw Polski 1997 – 1 mecz. speedwayw.pl. [dostęp 1997-10-12]. (pol.).
  66. Roman Lach: Finał Drużynowych mistrzostw Polski 1997 – 2 mecz. speedwayw.pl. [dostęp 1997-10-19]. (pol.).
  67. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2000. speedwayw.pl. (pol.).
  68. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2002. speedwayw.pl. (pol.).
  69. Roman Lach: Półfinał Drużynowych mistrzostw I ligi 2005 – 1 mecz. speedwayw.pl. [dostęp 2005-08-21]. (pol.).
  70. Roman Lach: Półfinał Drużynowych mistrzostw I ligi 2005 – 2 mecz. speedwayw.pl. [dostęp 2005-09-04]. (pol.).
  71. Roman Lach: Finał Drużynowych mistrzostw I ligi 2007 – 1 mecz. speedwayw.pl. [dostęp 2007-09-02]. (pol.).
  72. Roman Lach: Finał Drużynowych mistrzostw I ligi 2007 – 2 mecz. speedwayw.pl. [dostęp 2007-09-16]. (pol.).
  73. Roman Lach: Finał Drużynowych mistrzostw I ligi 2007 – 3 mecz. speedwayw.pl. [dostęp 2007-09-30]. (pol.).
  74. Roman Lach: Indywidualne mistrzostwa Polski 2009. speedwayw.pl. [dostęp 2009-07-25]. (pol.).
  75. Zdzisław Sosnowski: Pedersen w szpitalu. przegladsportowy.pl. [dostęp 2010-07-12]. (pol.).
  76. FIM Speedway World Championship result 2010. speedwaygp.com. [dostęp 2010-10-09]. (ang.).
  77. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2011. speedwayw.pl. (pol.).
  78. Roman Lach: Mecz o 3 miejsce Drużynowych mistrzostw Polski 2011 – 1 mecz. speedwayw.pl. [dostęp 2011-09-25]. (pol.).
  79. Roman Lach: Mecz o 3 miejsce Drużynowych mistrzostw Polski 2011 – 2 mecz. speedwayw.pl. [dostęp 2011-10-02]. (pol.).
  80. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2012. speedwayw.pl. (pol.).
  81. Roman Lach: Finał Drużynowych mistrzostw Polski 2012 – 1 mecz.. speedwayw.pl. [dostęp 2012-10-09]. (pol.).
  82. Roman Lach: Finał Drużynowych mistrzostw Polski 2012 – 2 mecz. speedwayw.pl. [dostęp 2012-10-14]. (pol.).
  83. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2014. speedwayw.pl. (pol.).
  84. Roman Lach: Finał Drużynowych mistrzostw Polski 2014 – 1 mecz.. speedwayw.pl. [dostęp 2014-09-28]. (pol.).
  85. Roman Lach: Finał Drużynowych mistrzostw Polski 2014 – 2 mecz.. speedwayw.pl. [dostęp 2014-10-05]. (pol.).
  86. FIM Speedway World Championships result 2014. speedwaygp.com. [dostęp 2014-10-11]. (ang.).
  87. Roman Lach: Indywidualne mistrzostwa Polski 2014. speedwayw.pl. [dostęp 2014-08-14]. (pol.).
  88. Roman Lach: Mistrzostwa Polski par klubowych 2014. speedwayw.pl. [dostęp 2014-10-19]. (pol.).
  89. Chomski nowym trenerem Stali. stalgorzow.pl, 2015-05-21. [dostęp 2021-09-25]. (pol.).
  90. Roman Lach: Grand Prix Challenge 2015. speedwayw.pl. [dostęp 2015-09-05]. (pol.).
  91. Roman Lach: Młodzieżowe indywidualne mistrzostwa Polski 2015. speedwayw.pl. [dostęp 2015-07-12]. (pol.).
  92. Roman Lach: Młodzieżowe mistrzostwa Polski par klubowych 2015. speedwayw.pl. [dostęp 2015-09-26]. (pol.).
  93. Roman Lach: Finał Drużynowych mistrzostw Polski 2016 – 1 mecz. speedwayw.pl, 2016-09-18. [dostęp 2017-11-01]. (pol.).
  94. Roman Lach: Finał Drużynowych mistrzostw Polski 2016 – 2 mecz. speedwayw.pl, 2016-09-25. [dostęp 2017-11-01]. (pol.).
  95. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2016. speedwayw.pl. [dostęp 2017-11-01]. (pol.).
  96. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2016 – 1 runda. speedwayw.pl, 2016-04-08. [dostęp 2020-12-22]. (pol.).
  97. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2016 – 6 runda. speedwayw.pl, 2016-05-22. [dostęp 2020-12-22]. (pol.).
  98. FIM Speedway World Championship result 2016. speedwaygp.com. [dostęp 2016-10-22]. (ang.).
  99. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2017 – 1 runda. speedwayw.pl, 2017-04-17. [dostęp 2020-12-23]. (pol.).
  100. Roman Lach: Połfinał Drużynowych mistrzostw Polski 2017 – 1 mecz. speedwayw.pl, 2017-09-03. [dostęp 2020-12-23]. (pol.).
  101. Roman Lach: Półfinał Drużynowych mistrzostw Polski 2017 – 2 mecz. speedwayw.pl, 2017-09-10. [dostęp 2020-12-23]. (pol.).
  102. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2017 – 1 mecz o 3. miejsce. speedwayw.pl, 2017-09-17. [dostęp 2020-12-23]. (pol.).
  103. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2017 – 2 mecz o 3. miejsce. speedwayw.pl, 2017-10-01. [dostęp 2020-12-23]. (pol.).
  104. Roman Lach: Połfinał Drużynowych mistrzostw Polski 2018 – 1 mecz. speedwayw.pl, 2018-09-02. [dostęp 2020-12-23]. (pol.).
  105. Roman Lach: Połfinał Drużynowych mistrzostw Polski 2018 – 2 mecz. speedwayw.pl, 2018-09-09. [dostęp 2020-12-23]. (pol.).
  106. Roman Lach: Finał Drużynowych mistrzostw Polski 2018 – 1 mecz. speedwayw.pl, 2018-09-16. [dostęp 2020-12-23]. (pol.).
  107. Roman Lach: Finał Drużynowych mistrzostw Polski 2018 – 2 mecz. speedwayw.pl, 2018-09-29. [dostęp 2022-12-23]. (pol.).
  108. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2018. speedwayw.pl. [dostęp 2020-12-23]. (pol.).
  109. FIM Speedway World Championship result 2018. speedwaygp.com. [dostęp 2018-10-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-02)]. (ang.).
  110. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2019 – 1 runda. speedwayw.pl, 2019-04-05. [dostęp 2020-12-22]. (pol.).
  111. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2019 – 2 runda. speedwayw.pl, 2019-04-12. [dostęp 2020-12-22]. (pol.).
  112. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2019 – 12 runda. speedwayw.pl, 2019-08-04. [dostęp 2020-12-22]. (pol.).
  113. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2019 – 4 runda. speedwayw.pl, 2019-05-05. [dostęp 2020-12-22]. (pol.).
  114. Roman Lach: Baraż o prawo startu w ekstralidze w sezonie 2020 – 1 mecz. speedwayw.pl, 2019-10-06. [dostęp 2020-12-20]. (pol.).
  115. Roman Lach: Baraż o prawo startu w ekstralidze w sezonie 2020 – 2 mecz. speedwayw.pl, 2019-10-13. [dostęp 2020-12-20]. (pol.).
  116. FIM Speedway World Championship result 2019. speedwaygp.com. [dostęp 2019-10-05]. (ang.).
  117. Cezary Konarski: Maraton żużlowców Stali Gorzów. W sierpniu aż sześć meczów na własnym torze. gazetalubuska.pl, 2020-08-03. [dostęp 2020-12-20]. (pol.).
  118. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2020 – 9 runda. speedwayw.pl, 2020-08-09. [dostęp 2020-12-22]. (pol.).
  119. Roman Lach: Półfinał Drużynowych mistrzostw Polski 2020 – 1 mecz. speedwayw.pl, 2020-09-20. [dostęp 2020-12-20]. (pol.).
  120. Roman Lach: Półfinał Drużynowych mistrzostw Polski 2020 – 2 mecz. speedwayw.pl, 2020-10-04. [dostęp 2020-12-20]. (pol.).
  121. Roman Lach: Finał Drużynowych mistrzostw Polski 2020 – 1 mecz. speedwayw.pl, 2020-10-09. [dostęp 2020-12-20]. (pol.).
  122. Roman Lach: Finał Drużynowych mistrzostw Polski 2020 – 2 mecz. speedwayw.pl, 2020-10-11. [dostęp 2020-12-20]. (pol.).
  123. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa Polski 2020. speedwayw.pl. [dostęp 2020-12-20]. (pol.).
  124. FIM Speedway World Championship result 2020. speedwaygp.com. [dostęp 2020-10-03]. (ang.).
  125. Monster Energy FIM Speedway Of Nations results 2020. speedwayofnations.com. [dostęp 2020-10-17]. (ang.).
  126. Wirtualna Polska Media, Żużel. Transfery. Składy drużyn – PGE Ekstraliga 2021, sportowefakty.wp.pl, 4 kwietnia 2021 [dostęp 2022-03-28] (pol.).
  127. Leszno – Gorzów Wlkp, speedwayw.pl [dostęp 2022-03-28].
  128. Wirtualna Polska Media, Żużel. Imponująca seria Unii dobiegła końca. Stal potwierdziła, że z tym rywalem i na tym torze jest mocna, sportowefakty.wp.pl, 5 kwietnia 2021 [dostęp 2022-03-28] (pol.).
  129. https://sportowefakty.wp.pl/zuzel/935817/zuzel-bartosz-zmarzlik-jedzie-w-innej-lidze-na-taki-wyczyn-trzeba-bylo-czekac-20
  130. Wrocław – Gorzów Wlkp, speedwayw.pl [dostęp 2022-03-28].
  131. a b https://sportowefakty.wp.pl/zuzel/977324/stal-gorzow-w-liczbach-imponujacy-poczatek-wiele-kontuzji-i-brazowy-medal
  132. Zawodnik Stali przejdzie zabieg. Osłabi zespół na dwa tygodnie, Przegląd Sportowy, 27 czerwca 2021 [dostęp 2022-03-28] (pol.).
  133. a b Mecz, PGE Ekstraliga [dostęp 2022-03-28] (pol.).
  134. https://speedwayekstraliga.pl/terminarz-i-wyniki/pge-ekstraliga/?y=2021
  135. Results, FIM Speedway [dostęp 2022-03-28] (ang.).
  136. Wielka Brytania ze złotym medalem FIM SoN. Na podium także Polacy i Duńczycy, PGE Ekstraliga, 17 października 2021 [dostęp 2022-03-28] (pol.).
  137. Indywidualne Mistrzostwa Polski 2021, speedwayw.pl [dostęp 2022-03-28].
  138. Firma ebut.pl nowym sponsorem tytularnym Stali Gorzów. speedwayekstraliga.pl, 2022-12-15. [dostęp 2022-12-15]. (pol.).
  139. a b c d e Złoty wiek Stali. polskielogo.net, 2017-01-12. [dostęp 2017-12-26]. (pol.).
  140. Roman Lach: 10 runda Drużynowych mistrzostw II ligi 1955: Stal Gorzów Wlkp. – Stal Świętochłowice. speedwayw.pl. [dostęp 1955-08-14]. (pol.).
  141. Roman Lach: 4 runda Drużynowych mistrzostw II ligi 1956: Gwardia Katowice – Stal Gorzów Wlkp.. speedwayw.pl. [dostęp 1956-07-08]. (pol.).
  142. Roman Lach: 6 runda Drużynowych mistrzostw Polski 1962: Stal Gorzów Wlkp. – Wybrzeże Gdańsk. speedwayw.pl. [dostęp 1962-06-24]. (pol.).
  143. Roman Lach: 4 runda Drużynowych mistrzostw Polski 1964: Polonia Bydgoszcz – Stal Gorzów Wlkp.. speedwayw.pl. [dostęp 1964-05-31]. (pol.).
  144. Roman Lach: 11 runda Drużynowych mistrzostw Polski 1977: Stal Gorzów Wlkp. – Polonia Bydgoszcz. speedwayw.pl. [dostęp 1977-07-31]. (pol.).
  145. Roman Lach: 12 runda Drużynowych mistrzostw Polski 1990: Motor Lublin – Stal Gorzów Wlkp.. speedwayw.pl. [dostęp 1990-07-17]. (pol.).
  146. Roman Lach: Drużynowe mistrzostwa II ligi 1958. speedwayw.pl. [dostęp 2021-09-27]. (pol.).
  147. Roman Lach: 2 runda Drużynowych mistrzostw II ligi 1960: LPŻ Zielona Góra – Stal Gorzów Wlkp.. speedwayw.pl. [dostęp 1960-04-24]. (pol.).
  148. Prezes ze Stali, który walczył w dywizji generała Maczka, ECHOGORZOWA.PL [dostęp 2020-05-22] (pol.).
  149. R. Łazowski, Dzięki sportowcom „Stali” Gorzów uzyskał tor żużlowy, „Gazeta Zielonogórska”, 24 sierpnia 1951.
  150. Roman Lach: 2 runda Drużynowych mistrzostw II ligi 1955: Stal Gorzów Wlkp. – Kolejarz Ostrów Wlkp.. speedwayw.pl. [dostęp 1955-05-29]. (pol.).
  151. Roman Lach: Półfinał kontynentalny indywidualnych mistrzostw świata 1971. speedwayw.pl. [dostęp 1971-06-06]. (pol.).
  152. Roman Lach: Mistrzostwa Federacji Stal 1954. speedwayw.pl. [dostęp 1954-10-03]. (pol.).
  153. Michał Jasiński, Żużel. Tak jeździ mistrz świata. Mateusz Cierniak pobił 11-letni rekord toru w Gorzowie!, PoBandzie - Portal Sportowy, 23 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-23] (pol.).
  154. Marcin Malinowski: Pierwszy odcisk dłoni żużlowca na Jancarzu! Tomasz Gollob uhonorowany. sportowefakty.pl. [dostęp 2014-08-26]. (pol.).
  155. Trochę historii... Ten wspaniały rok 1977 (zdjęcia). warszawa.naszemiasto.pl, 2014-11-26. [dostęp 2022-10-03]. (pol.).
  156. Wojciech Ogonowski: Żużel. Składy drużyn - PGE Ekstraliga 2024. sportowefakty.wp.pl, 2023-10-31. [dostęp 2023-11-04]. (pol.).
  157. S. Chomski zostaje w Stali!. stalgorzow.pl, 2020-11-23. [dostęp 2021-02-25]. (pol.).
  158. Robert Borowy: W Gorzowie powołali nowego prezesa. Marek G. złożył rezygnację!. przegladsportowy.onet.pl, 2022-06-15. [dostęp 2022-06-15]. (pol.).
  159. Robert Borowy: Siedem dekad Stali. Gorzów Wlkp.: Stal Gorzów Wielkopolski S.A., 2017, s. 377. ISBN 978-83-949638-0-4.
  160. Szymon Kaczmarek: Komarnicki Honorowym Prezesem Stali. sportowefakty.pl. [dostęp 2012-06-29]. (pol.).
  161. Marcin Malinowski: Witold Głowania honorowym prezesem Stali Gorzów. stalgorzow.pl, 2016-11-18. [dostęp 2018-06-16]. (pol.).
  162. Wojciech Kulak: Brytyjczycy pod wrażeniem gorzowskich fanów: Żadni inni kibice nie są tak przyjaźni i otwarci. stalgorzow.pl, 2017-06-21. [dostęp 2019-06-18]. (pol.).
  163. Stal zainaugurowała nowy projekt – Kluby Kibica. stalgorzow.pl, 2014-04-03. [dostęp 2018-03-16]. (pol.).
  164. Rusza drugi Klub Kibica!. stalgorzow.pl, 2014-04-24. [dostęp 2018-03-16]. (pol.).
  165. a b Ekspansja Stali na województwo zachodniopomorskie. stalgorzow.pl, 2015-12-21. [dostęp 2018-03-16]. (pol.).
  166. Dołącz do Klubu Kibica ze Skwierzyny. stalgorzow.pl, 2016-01-12. [dostęp 2018-03-16]. (pol.).
  167. Jakub Lesiński: Dawid Kownacki z Lecha Poznań wierzy w złoto Stali Gorzów. sportowy24.pl, 2016-04-08. [dostęp 2021-09-26]. (pol.).
  168. Klaudia Kwiatkowska: Krzysztof Jankowski: Emocje na stadionie pewne jak w każdej części Bonda. stalgorzow.pl, 2016-03-23. [dostęp 2016-03-30]. (pol.).
  169. Filip Praski: Michał Materla: Stal to jeden z najlepszych i najbardziej utytułowanych klubów. 2014-06-13. [dostęp 2019-05-11].
  170. Sławomir Peszko: Stawiam 50-40 dla Wybrzeża!. wybrzezegdansk.pl, 2017-09-07. [dostęp 2019-05-11]. (pol.).
  171. Mateusz Puka: Lewandowski w dzieciństwie z bliska oglądał żużlowe treningi. przegladsportowy.pl, 2020-01-08. [dostęp 2020-08-14]. (pol.).
  172. Ultras Sonadores. stalowcy.pl. [dostęp 2015-04-05]. (pol.).
  173. Historia żółto-niebieskiego ruchu ultras. stalowcy.pl. [dostęp 2015-07-24].
  174. a b c Historia ruchu kibicowskiego na Stali Gorzów. stalowcy.pl. [dostęp 2015-07-24].
  175. Michał Gałęzewski: Frekwencja na stadionach żużlowych w 2012 roku. sportowefakty.pl. [dostęp 2012-10-24]. (pol.).
  176. Frekwencja w sezonie 2014. speedwayekstraliga.pl, 2014-09-05. [dostęp 2021-02-21]. (pol.).
  177. Frekwencja w sezonie 2015, speedwayekstraliga.pl, 10 października 2015 [dostęp 2018-06-21] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-01] (pol.).
  178. Frekwencja w sezonie 2016, speedwayekstraliga.pl, 30 września 2016 [dostęp 2018-06-21] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-12] (pol.).
  179. Łukasz Witczyk: Rekordowe Grand Prix Polski w Gorzowie. Biało-Czerwoni zdominują rywalizację?. sportowefakty.wp.pl, 2016-08-26. [dostęp 2021-02-21]. (pol.).
  180. Historia wojen sportowych: Zielona Góra vs. Gorzów. zielonagora.naszemiasto.pl, 2014-11-27. [dostęp 2018-11-10]. (pol.).
  181. Historia. stalowcy.pl. [dostęp 2019-04-14]. (pol.).
  182. O nas. stalowcy.pl. [dostęp 2015-04-05]. (pol.).
  183. a b To My Kibice – Magazyn Polskich Kibiców, tomykibice.pl [dostęp 2021-02-01].
  184. To My Kibice – Magazyn Polskich Kibiców, tomykibice.pl, 1 lipca 2020 [dostęp 2020-07-01].

Bibliografia edytuj

  • Jan Delijewski: Żużel nad Wartą 1945–1989. Gorzów Wlkp.: WiMBP, 2012. ISBN 978-83-63404-02-4.
  • Robert Borowy: Żużel nad Wartą 1990–2014. Gorzów Wlkp.: WiMBP, 2015. ISBN 978-83-63404-07-9.
  • Wiesław Dobruszek: Żużlowe ABC. Leszno: Danuta, 2004. ISBN 83-920216-0-6.
  • Robert Borowy: Siedem dekad Stali. Gorzów Wlkp.: Stal Gorzów Wielkopolski S.A., 2017. ISBN 978-83-949638-0-4.

Linki zewnętrzne edytuj