Wikipedia

Stan Borys

polski muzyk, wokalista, kompozytor, aktor i poeta

Stan Borys, właśc. Stanisław Guzek[1][2] (ur. 3 września 1941 w Załężu[2]) – polski muzyk, piosenkarz, kompozytor, aktor i poeta.

Stan Borys
Ilustracja
Stan Borys (2016)
Imię i nazwisko

Stanisław Guzek

Data i miejsce urodzenia

3 września 1941
Załęże

Typ głosu

tenor

Gatunki

jazz, rock, bigbit, pop

Zawód

piosenkarz, autor tekstów, kompozytor

Aktywność

od 1958

Wydawnictwo

Polskie Nagrania „Muza”, Warner Music Poland

Powiązania

Bogdan Loebl

Zespoły
Bizony
Blackout
Odyssey
Family Tress
Strange Romance
Imię Jego 44
Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Odznaka honorowa „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego”
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Życiorys

edytuj

Pochodzi z niezamożnej rodziny; jego ojciec był kolejarzem[3]. Miał siostrę Zofię (zm. 2022 w wieku 90 lat)[4].

Był uczniem różnych szkół, m.in. technikum rolniczego (TMR Łańcut) i budowlanego, a maturę zdał eksternistycznie[3]. Uczył się grać na skrzypcach, klarnecie[3] i gitarze. W okresie licealnym uczęszczał do Wojewódzkiego Domu Kultury w Rzeszowie, gdzie zainteresował się poezją i teatrem[3]. W tym okresie brał udział w ogólnopolskich konkursach recytatorskich[3]. Po opuszczeniu domu rodzinnego imał się wielu prac zarobkowych, m.in. zakładał piorunochrony, pracował jako meliorator, górnik, robotnik budowlany, zegarmistrz i goniec[3].

Profesjonalną działalność artystyczną rozpoczął w 1958. Zaczynał od pracy rekwizytora w Teatrze im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, gdzie był też statystą w kilku spektaklach i zagrał epizodyczną rolę w sztuce Ryszard II[5]. W latach 60. założył teatr poezji „Symbol”[5]. W 1965 zadebiutował jako poeta, a jego utwory opublikowano w „Nowinach Rzeszowskich”[5]. Otrzymał też nagrodę w Turnieju Jednego Wiersza[5].

Również w 1965 zainteresował się śpiewem, jego inspiracją był m.in. Tommy Steele[5]. W tym samym roku nawiązał współpracę z Tadeuszem Nalepą, z którym założył zespół Blackout[5]. Po dwóch latach odszedł z zespołu i przeszedł do formacji Bizony, z którą również współpracował dwa lata[5]. W 1968 razem z zespołem zajął drugie miejsce na Ogólnopolskim Przeglądzie Zespołów Estradowych w Olsztynie, a solowo – za wykonanie utworu „To ziemia” – otrzymał nagrodę prasy na 6. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu[6].

W 1969 rozpoczął karierę solową i swój pierwszy album. W 1971 wystąpił na Festiwalu Piosenki „Bratysławska Lira” w Bratysławie oraz, za wykonanie utworów „Ikona” i „Kvrie”, otrzymał statuetkę Brązowego Gronostaja na Międzynarodowym Festiwalu Varietées w Rennes[6] oraz wystąpił gościnnie w filmie Uciec jak najbliżej (1972). W 1972 zajął trzecie miejsce ex aequo z Urszulą Sipińską i Haliną Frąckowiak oraz otrzymał nagrodę prasy za najlepszą interpretację piosenki na Young European Song Festival w Ostendzie, a także zajął drugie miejsce i nagrodę za interpretację piosenki „Wierzę drzewom” na Song Olimpiad w Atenach[7]. W 1973 za wykonanie utworu „Jaskółka uwięziona” otrzymał nagrodę dziennikarzy na 11. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu[8]. W tym samym roku za wykonanie „Jaskółki…” zajął pierwsze miejsce za interpretację piosenki polskiej na 13. Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie, a także otrzymał nagrodę publiczności i jury (za interpretację utworu „Lost Love”) w Międzynarodowym Konkursie Piosenki w Castlebar oraz otrzymał wyróżnienie na festiwalu „Onda Nueva” w Caracas[9]. W sezonie 1974/1975 występował w Teatrze Syrena w Warszawie. W maju 1975 premierę miało oratorium Katarzyny Gärtner i Ernesta Brylla Zagrajcie nam dzisiaj wszystkie srebrne dzwony, w którym wystąpił Borys[10]. W 1976 wydał nagrany w duecie z Marylą Rodowicz singel „Dziś prawdziwych Cyganów już nie ma”[11][12]. Po odejściu z Teatru Syrena wyjechał z kraju i mieszkał w USA i Kanadzie. Dorabiał na obczyźnie, pracując jako taksówkarz[13]. W 1981 zaśpiewał na uroczystościach żałobnych Krzysztofa Klenczona w Chicago[14].

W 2001 przetworzony fragment jego utworu „Chmurami zatańczy sen” został wykorzystany w refrenie piosenki „Głucha noc” rapera Pei. Borys oskarżył rapera o kradzież własności intelektualnej. 1 września 2011 doszło do zawarcia ugody i wygłoszenia wspólnego oświadczenia, w którym zaznaczono, że to nie Peja umyślnie użył bez zgody autora fragmentu tekstu piosenki „Chmurami zatańczy sen”, wskazując, że raper poprosił swojego wydawcę o dopilnowanie formalności w związku z użyciem tekstu i poinformowania o tym Borysa[15].

 
Borys (2007)

W 2004 był gwiazdą festiwalu muzycznego w Syracuse[16]. W 2006 zaczął występować z zespołem Imię Jego 44 z Wrocławia, a 5 listopada 2006 w Filharmonii w Rzeszowie obchodził 45-lecie pracy artystycznej. We wrześniu 2009 ukazał się zbiór jego wierszy o tytule Co jest urokiem tego życia. W 2014 wystąpił z utworem „Jaskółka uwięziona” w koncercie „25 lat! Wolność kocham i rozumiem” podczas 51. KFPP w Opolu[8]. Piosenkę wykonał także w trakcie 54. edycji festiwalu w 2017[8].

Życie prywatne

edytuj

Trzykrotnie się żenił; z żoną Ewą ma córkę Patrycję[17], jego żoną była też m.in. Agata Pilitowska. Od 2009 pozostaje w nieformalnym związku z Anną Maleady[18]. W latach 1975–2004 mieszkał za granicą (w Chicago, Toronto i Las Vegas); od marca 2020 mieszka w USA[19].

W lutym 2019 przeszedł rozległy udar mózgu, po którym został częściowo sparaliżowany. W październiku 2021 przeszedł zawał serca[20][21].

Wyznaje taoizm[22]. Od lat nastoletnich, zafascynowany kulturą hinduską, praktykuje jogę[23].

7 października 2023 Uczelnia Łukaszewski w Warszawie nadała Stanowi Borysowi honorowy tytuł Profesora[24].

Dyskografia

edytuj

Opracowano na podstawie materiału źródłowego[25].

Albumy

edytuj
  • 1967 Blackout (Blackout)
  • 1969 To ziemia (Bizony)
  • 1970 Krzyczę przez sen
  • 1971 Naga (Niebiesko-Czarni)
  • 1972 Piosenki z filmu „Uciec jak najbliżej”
  • 1974 Stan Borys
  • 1974 Szukam przyjaciela
  • 1988 Piszę pamiętnik artysty - hańba temu, kto o tym źle myśli! Wiersze C.K. Norwida
  • 1996 Niczyj
  • 1998 Portret
  • 2007 Znieczulica (Imię Jego 44)
  • 2014 Ikona

Kompilacje

edytuj
  • The Best of Stan Borys (1991)
  • Złote przeboje (Platynowa kolekcja) (2000)
  • Idę drogą nieznaną (Złota kolekcja) (2002)
  • Jaskółka uwięziona (Perły polskie) (2003)
  • Spacer dziką plażą (The Best) (2005)
  • Gwiazdy polskiej piosenki (2008)

Filmografia

edytuj

Ordery i odznaczenia

edytuj

Nagrody

edytuj
  • 1968 – nagroda Srebrnego Kormorana (drugie miejsce) za program z zespołem Bizony na Ogólnopolskim Przeglądzie Zespołów Estradowych w Olsztynie
  • 1968 – nagroda prasy na 6. KFPP w Opolu (za piosenkę „To ziemia”)
  • 1971 – Brązowy Gronostaj na Międzynarodowym Festiwalu Varietées w Rennes („Ikona” i „Kvrie”)
  • 1972 – Złoty Apollin za zajęcie drugiego miejsca na Olimpiadzie Piosenki w Atenach i pierwsza nagroda za interpretację piosenki („Wierzę drzewom”)
  • 1972 – nagroda prasy na Young European Song Festival w Ostendzie
  • 1973 – nagroda dziennikarzy na 11. KFPP w Opolu („Jaskółka uwięziona”)
  • Bursztynowy Słowik na Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie („Jaskółka uwięziona”)
  • 1973 – nagroda publiczności i nagroda jury za interpretację piosenki („Lost Love”) w Międzynarodowym Konkursie Piosenki w Castlebar
  • 1973 – wyróżnienie na Festiwalu „Onda Nueva” w Caracas
  • 2015 – Honorowy Złoty Mikrofon za „romantyczną duszę niestrudzonego krzewiciela polskiej poezji, twórcze poszukiwania oraz wielką przyjaźń z Polskim Radiem, obecną w jego słowach i muzyce”[31][32]
  • 2021 – nagroda specjalna ZAiKS-u[33]

Źródło:[34].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Terpiłowski 1970 ↓, s. 25.
  2. ↑ a b Jan Kawecki: Encyklopedia polskiej muzyki rockowej Rock 'n' roll, 1959–1973. Rock-Serwis, 1995, s. 40. ISBN 978-83-85335-25-2.
  3. ↑ a b c d e f Terpiłowski 1970 ↓, s. 16.
  4. ↑ Stan Borys w żałobie. Serce mu pękło. Został już całkiem sam [online] [dostęp 2022-12-21].
  5. ↑ a b c d e f g Terpiłowski 1970 ↓, s. 20.
  6. ↑ a b Terpiłowski 1970 ↓, s. 47.
  7. ↑ Terpiłowski 1970 ↓, s. 48.
  8. ↑ a b c Sylwia Gawłowska: Festiwalowe podium. Krajowy Festiwal Polskiej Piosenki w Opolu 1963–2017 we wspomnieniach artystów. 2018, s. 46–47. ISBN 978-83-938344-7-1.
  9. ↑ Terpiłowski 1970 ↓, s. 48–49.
  10. ↑ Maryla Rodowicz: Niech żyje bal. Dom Wydawniczy Szczepan Szymański, 1992, s. 21. ISBN 83-85606-01-7.
  11. ↑ Dziś prawdziwych Cyganów już nie ma. Cyfrowa Biblioteka Polskiej Piosenki. [dostęp 2025-05-25].
  12. ↑ Maryla Rodowicz I Stan Borys – Dziś Prawdziwych Cyganów Już Nie Ma / Czułość. Discogs. [dostęp 2025-05-25]. (ang.).
  13. ↑ Jerzy Kossela Bernard Dornowski, Seweryn Krajewski, Jerzy Skrzypczyk, „Czerwone Gitary” to właśnie my, Tadeusz Sosnowski (oprac.), Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, 1992, s. 68, ISBN 83-7066-456-3.
  14. ↑ Jerzy Kossela Bernard Dornowski, Seweryn Krajewski, Jerzy Skrzypczyk, „Czerwone Gitary” to właśnie my, Tadeusz Sosnowski (oprac.), Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, 1992, s. 7, ISBN 83-7066-456-3.
  15. ↑ Karol Stefańczyk, Peja i Stan Borys pogodzeni [online], cgm.pl, 29 sierpnia 2011 [dostęp 2011-09-29] [zarchiwizowane z adresu 2011-09-13].
  16. ↑ Polski Festiwal w Syracuse, Nowy Jork. [dostęp 2013-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-29)].
  17. ↑ Terpiłowski 1970 ↓, s. 20–21, 23.
  18. ↑ Gdy zachorował, była jego największym wsparciem. Ich miłość przetrwała najcięższą próbę. Oto historia Stana Borysa i Anny Maleady | Viva.pl [online], viva.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  19. ↑ Stan Borys z nową piosenką "Będę przy tobie". Muzyk utknął w USA przez koronawirusa [online], muzyka.interia.pl [dostęp 2021-02-23] (pol.).
  20. ↑ Stan Borys miał udar i jest częściowo sparaliżowany [online], Stan Borys: Muzyk miał udar i jest częściowo sparaliżowany [dostęp 2019-06-14] (pol.).
  21. ↑ Partnerka Stana Borysa ujawniła, że muzyk miał zawał. "Narzekał na ból w klatce piersiowej" [online], naTemat.pl [dostęp 2021-10-25] (pol.).
  22. ↑ Stan Borys: Dzisiaj SHOW BIZNES, to wyłącznie trzęsienie tyłkiem! Mocno o artystach, polityce...
  23. ↑ Terpiłowski 1970 ↓, s. 10, 25.
  24. ↑ Magda Szczodruch, Stan Borys profesorem Uczelni Łukaszewski [online], Nowy Dziennik, 22 października 2023 [dostęp 2023-10-29].
  25. ↑ Archiwum Polskiego Rocka. [dostęp 2019-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-16)].
  26. ↑ M.P. z 2017 r. poz. 119 – pkt 3.
  27. ↑ Odznaczenia z okazji Narodowego Święta Niepodległości. prezydent.pl, 2017-11-11. [dostęp 2017-11-12].
  28. ↑ M.P. z 2007 r. nr 4, poz. 32 – pkt 156.
  29. ↑ a b Lista laureatów Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis [online], gov.pl [dostęp 2017-01-22] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-30].
  30. ↑ Odznaka Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego. bip.podkarpackie.pl. [dostęp 2017-12-15].
  31. ↑ polskieradio/fc: Złote Mikrofony: najlepsi radiowcy wyróżnieni najważniejszą nagrodą. [w:] PolskieRadio.pl [on-line]. Polskie Radio S.A., 11 grudnia 2015. [dostęp 2015-12-11].
  32. ↑ Polskie Radio: Marusz Bonaszewski wśród laureatów Złotych Mikrofonów. [w:] GazetaPrawna.pl [on-line]. Infor PL S.A., 10/11 grudnia 2015. [dostęp 2015-12-11].
  33. ↑ Laureaci Nagród ZAiKS-u [online], zaiks.org.pl [dostęp 2025-03-19].
  34. ↑ Terpiłowski 1970 ↓, s. 47—49.

Bibliografia

edytuj
  • Lech Terpiłowski: Stan Borys. Wydawnictwo Synkopa, 1970.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stan_Borys&oldid=76922049”