Stanisław Żytkiewicz
Stanisław Leon Żytkiewicz (ur. 6 czerwca 1889 w Boguchwale, zm. 4 kwietnia 1956 tamże) – polski duchowny katolicki, kapelan Legionów Polskich, proboszcz Wojska Polskiego.
| |
 proboszcz
| |
| Data i miejsce urodzenia |
6 stycznia 1889 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
4 kwietnia 1956 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
kapelan brygady |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
         
| |
a.jpg)
a.jpg)
Życiorys edytuj
Stanisław Żytkiewicz urodził się w wielodzietnej rodzinie organisty Wiktora. W latach 1896–1900 uczęszczał do Szkoły Ludowej w Boguchwale. Tam też w 1910 eksternistycznie[1] ukończył I Gimnazjum w Rzeszowie. Po ukończeniu gimnazjum rozpoczął naukę w Seminarium Duchownym w Przemyślu. Święcenia kapłańskie przyjął w czerwcu 1914. Jako seminarzysta uczestniczył czynnie w rodzącym się ruchu niepodległościowym. Przyjaciel Leopolda Lisa-Kuli, był kapelanem rzeszowskiej Komendy Okręgowej Związku Strzeleckiego.
Po wybuchu wojny Leopold Lis-Kula zorganizował oddział Strzelców udający się w rejon koncentracji do Krakowa. 5 sierpnia 1914 Stanisław Żytkiewicz po uprzednim uzyskaniu zgody biskupa wyruszył z oddziałem. Oddział Lisa-Kuli dołączył jako 4 kompania batalionu Ryszarda Trojanowskiego. Stanisław Żytkiewicz rozpoczął z nim kampanię wojenną 14 sierpnia. Po decyzji o powstaniu Legionów Polskich przy Armii Austro-Węgierskiej na początku września 1914 Żytkiewicz został powołany na stanowisko Kapelana I Brygady Legionów[2]. 4 września, przed wyruszeniem na front, w czasie pierwszej Mszy świętej przyjął uroczystą przysięgę od ponad 3500 Legionistów. W uroczystości brali także udział członkowie Naczelnego Komitetu Narodowego, władze miasta Krakowa oraz dowództwo Komendy Kraków. W dniu następnym udał się z Komendą Legionów do znajdujących się w Kielcach polskich oddziałów. Tam powtórzono uroczystość zaprzysiężenia. Pod koniec września po 3 tygodniach prac organizacyjnych Stanisław Żytkiewicz w końcu ponownie dołączył do VI batalionu rzeszowskiego, którego został kapelanem. 9 października 1914 rozkazem komendanta Józefa Piłsudskiego razem z 134 żołnierzami otrzymał patent oficerski i stopień podporucznika[3].
W listopadzie 1914 udało się Żytkiewiczowi uzyskać bezpośredni przydział na stanowisko kapelana VI Batalionu przy oddziale dowodzonym przez Leopolda Lisa-Kulę. Z VI batalionem przeszedł cały legionowy szlak przez linię Nidy, Lubelszczyznę, Wołyń. Poświęcenie w pomocy rannym i duchowej posłudze żołnierzom zostało docenione przez Komendę Legionów. 15 września 1915 odznaczono księży kapelanów Stanisława Żytkiewicza i Władysława Antosza Krzyżami Zasługi Wojskowej[4]. Prawie rok później, 6 sierpnia 1916, otrzymał z rąk Komendanta najbardziej cenione przez legionistów odznaczenie ustanowione przez Józefa Piłsudskiego – odznakę „Za wierną służbę”.
Po odzyskaniu niepodległości ksiądz Stanisław Żytkiewicz został mianowany Dziekanem Okręgu. Od 1 lutego 1919 był proboszczem dywizji Grupy Gen. Jędrzejowskiego[5]. W czasie walk z Ukraińcami na wiosnę 1919 ksiądz Stanisław pełnił funkcję kapelana załogi obrońców Lwowa. Był tam w momencie śmierci jego przyjaciela z lat rzeszowskich, pułkownika Lisa-Kuli. To właśnie ksiądz Stanisław odprowadził kondukt pogrzebowy na cmentarz w Rzeszowie. W 1920 w czasie wojny z bolszewikami był dziekanem Frontu Południowo-Wschodniego (10 lipca – 6 sierpnia), Frontu Środkowego (6–15 sierpnia), Grupy Uderzeniowej i 2 Armii (18 sierpnia –16 września). Walki z bolszewikami i ich okrucieństwo wpłynęło na psychikę Żytkiewicza.
16 grudnia 1921 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu proboszcza z 18. lokatą wśród kapelanów wyznania rzymskokatolickiego[6]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu proboszcza ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 18. lokatą w duchowieństwie wojskowym wyznania rzymskokatolickiego, a jego oddziałem macierzystym była wówczas Kuria Biskupia[7].
W latach 1922–1924 pracował na stanowisku dziekana Okręgu Korpusu Nr III. W latach 1927–1928 studiował filozofię na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Z czasem dawały się coraz mocniej we znaki tragiczne lata wojen 1914–1920. Stan zdrowia psychicznego księdza Stanisław systematycznie ulegał pogorszeniu. Niewiele pomagały kuracje lecznicze w Krynicy i we Włoszech. Jeszcze na krótko ksiądz Stanisław objął stanowisko Kapelana Kurii Polowej 1937. W tym samym roku w grudniu znalazł się w szpitalu psychiatrycznym. 31 stycznia 1938 został przeniesiony w stan spoczynku.
Po zakończeniu II wojny światowej powrócił do Boguchwały, gdzie żył w biedzie i zmarł w wyniku pożaru w nocy z 3 na 4 kwietnia 1956. Został pochowany na cmentarzu w Boguchwale w grobowcu miejscowego proboszcza ks. kan. Władysława Purzyckiego.
Upamiętnienie edytuj
Uchwałą nr XLV.568.2017 z dnia 31 sierpnia 2017 Rada Miejska w Boguchwale ustanowiła ulicę ks. Stanisława Żytkiewicza[8]. 11 listopada 2021 przy ulicy Przemysłowej w Boguchwale odsłonięto popiersie ks. Stanisława Żytkiewicza[9].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
- Krzyż Niepodległości (13 kwietnia 1931)[10]
- Krzyż Walecznych (po raz pierwszy w 1921, nr 11961)[11]
- Złoty Krzyż Zasługi (16 marca 1934)[12]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaka „Za wierną służbę” (1916)
- Krzyż Legionowy
- Krzyż Zasługi Wojskowej (Austro-Węgry, 1915)
- Krzyż Kawalerski Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry, 1915)[13]
Przypisy edytuj
- ↑ Z powodu słabego stanu zdrowia i ciężkiej choroby płuc.
- ↑ Zmiany na stanowiskach i urzędach duchownych. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. Z. 3, s. 33, 1915.
- ↑ Marek Piotrowicz: Pierwsze nominacje oficerskie w 1 Pułku Piechoty Legionów podczas postoju oddziałów Komendanta Piłsudskiego w Jakubowicach – 9.X.1914 r.. [dostęp 2008-07-26]. (pol.). Oleandry nr 14, Kielce, grudzień 2004.
- ↑ Według Jana Lucjana Wyciślaka. August Krasicki podaje natomiast 25 września 1915, że w "Verordnungsblacie" z 15 września są wymienione następujące odznaczenia dekoracjami oficerów Legionów: order Żelaznej Korony III kl.: ppłk Sosnkowski Kazimierz, mjr Berbecki Leon. Krzyż Rycerski Franciszka Józefa: ks. kapelan Antosz Władysław i ks. Stanisław Żytkiewicz, dr Wojciech Rogalski. Krzyże Zasługi Wojskowej: mjr. Rylski Witold, ppłk Marian Januszajtis-Żegota, kom. szw. Brzeziński Jan, ppłk Bolesław Roja, kpt. Czesław Młot-Fijałkowski, por. Mieczysław Ścieżyński, Józef por. Suski, ppłk I Brygady Edward Śmigły-Rydz, kpt. Stanisław Burhardt-Bukacki.
- ↑ Rozkazy Ministra Spraw Wojskowych. 1550. „Dziennik Rozkazów Wojskowych”. 48, s. 1143, 3 maja 1919.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 24 grudnia 1921 roku, s. 1634.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 405.
- ↑ Tomasz Sitek: Nowe nazwy ulic w Boguchwale już funkcjonują. boguchwala.pl, 2017-10-17. [dostęp 2021-11-13].
- ↑ W 103. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości uczczono pamięć ks. ppłk. Stanisława Żytkiewicza. rzeszow.ipn.gov.pl, 2021. [dostęp 2021-11-13].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 87, poz. 137 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1741 z 1 czerwca 1921 r. „w uznaniu bohaterskiego wypełnienia obowiązków duszpasterskich względem wojska wobec wroga, w czasie kampanji roku 1920-go”. „Dziennik Personalny”. Nr 26, s. 1057, 2 lipca 1921.
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 64, poz. 97 „za zasługi na polu pracy duszpasterskiej w wojsku”.
- ↑ Duchowieństwo katolickie w armii austriackiej. „Głos Rzeszowski”. Nr 6, s. 3, 30 stycznia 1916.
Bibliografia edytuj
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Marek Piotrowicz: Pierwsze nominacje oficerskie w 1 Pułku Piechoty Legionów podczas postoju oddziałów Komendanta Piłsudskiego w Jakubowicach – 9.X.1914 r.. [dostęp 2008-07-26]. (pol.). Oleandry nr 14, Kielce, grudzień 2004.
- August Krasicki Dziennik z kampanii rosyjskiej 1914–1926, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1988.
- Felicjan Sławoj Składkowski, Moja służba w brygadzie. Pamiętnik polowy, Bellona Warszawa 1990.
- Jan Lucjan Wyciślak, Kapelan od Piłsudskiego .