Stanisław Jasiukowicz

polski polityk

Stanisław Jasiukowicz, ps. „Opolski” (ur. 26 listopada?/8 grudnia 1882 w Petersburgu[1], zm. 22 października 1946 w Moskwie (w więzieniu Butyrki)) – polski polityk i ekonomista, wiceprezes Stronnictwa Narodowego, poseł na Sejm Ustawodawczy oraz I, II i III kadencji w II RP z ramienia Związku Ludowo-Narodowego oraz Stronnictwa Narodowego. Jeden z czołowych polityków Narodowej Demokracji[2].

Stanisław Jasiukowicz
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

8 grudnia 1882
Petersburg, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

22 października 1946
Moskwa, RFSRR, ZSRR

Poseł na Sejm Ustawodawczy (II RP)
Okres

od 1920
do 1922

Przynależność polityczna

Związek Ludowo-Narodowy

Poseł I kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 1925
do 1927

Przynależność polityczna

Związek Ludowo-Narodowy

Poseł II kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 1928
do 1930

Przynależność polityczna

Związek Ludowo-Narodowy

Poseł III kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 1930
do 1935

Przynależność polityczna

Stronnictwo Narodowe

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski
Tablica upamiętniająca Delegata Rządu na Kraj Jana Stanisława Jankowskiego i zastępcę Delegata Rządu na Kraj Stanisława Jasiukowicza na ścianie zewnętrznej kościoła św. Karola Boromeusza na warszawskich Powązkach będąca częścią Sanktuarium „Poległym i Pomordowanym na Wschodzie”

Życiorys edytuj

Ukończył gimnazjum w Jekaterynosławiu. Studiował inżynierię lądową w Instytucie Technologicznym w Petersburgu oraz prawo. W 1911 roku, w Monachium obronił doktorat z ekonomii politycznej. W czasie studiów należał do tajnej organizacji patriotycznej Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Od 1911 był członkiem Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, a od 1917 Ligi Narodowej. Po śmierci ojca w 1913 roku wszedł do zarządu Zakładów Dnieprowskich. Podczas I wojny światowej członek Centralnego Komitetu Obywatelskiego w Rosji na okręg północny w Petersburgu[3]. Od 1916 współredaktor i prawdopodobnie wydawca tamtejszej „Myśli Narodowej”. Pisywał również artykuły do Przeglądu Wszechpolskiego[2].

W 1918 wrócił do niepodległej Polski i osiadł w majątku ojca w Chodowie. Był członkiem Rady Przybocznej przy staroście kutnowskim. Politycznie działał w Narodowym Zjednoczeniu Ludowym, a od 1920 w Związku Ludowo-Narodowym. Następnie był członkiem władz Stronnictwa Narodowego. W latach 1928–1937 członek Zarządu Głównego, od 1928 również Komitetu Politycznego, a od 1935 członek Komitetu Głównego Stronnictwa. Był jednym z trzech wiceprezesów SN i skarbnikiem Zarządu Głównego. W latach 1920–1922 był posłem na Sejm Ustawodawczy (wszedł w miejsce Teofila Wojdy). W I kadencji Sejmu był zastępcą posła, ale w 1925 roku uzyskał mandat w miejsce zmarłego Zygmunta Seydy. Następnie był posłem II i III kadencji. Pełnił funkcję wiceprezesa parlamentarnego Klubu Narodowego. Pracował w komisjach: administracyjnej, prawniczej, skarbowej, wojskowej, komunikacji (wiceprzewodniczący), przemysłowo-handlowej i budżetowej[2].

W czasie wojny czynny w konspiracji narodowej. W 1943 jako jeden z trzech zastępców Delegata Rządu na Kraj wszedł w skład Delegatury Rządu na Kraj. W lipcu 1944 został ministrem. Wszedł do Krajowej Rady Ministrów (istniejącej od 26 lipca 1944). Nadzorował departamenty: Finansów, Rolnictwa, Przemysłu i Handlu, nadzorował kontrolę państwową i politykę zagraniczną. W marcu 1945 został aresztowany przez NKWD wraz z 15 innymi przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego. Bezprawnie sądzony w Moskwie w procesie szesnastu, został 21 czerwca 1945 skazany na 5 lat więzienia. Zmarł na serce w szpitalu więziennym na Butyrkach[4].

Rodzina edytuj

Był synem Ignacego Jasiukowicza – twórcy i dyrektora Towarzystwa Zakładów Dnieprowskich w Jekaterynosławiu i Bronisławy z Łabuńskich. Ożenił się w 1919 roku z Marią z Byszewskich (zm. 1987), ps. „Halina” – komendantką sanitariatu Wojskowej Służby Kobiet Okręgu Warszawa AK, z którą miał syna Andrzeja (1920–1989) – delegata rządu RP na uchodźstwie na obszar Południowej Afryki i córki: Hannę i Marię[2].

Odznaczenie edytuj

Pośmiertnie, postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 11 listopada 2006, „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność na rzecz przemian demokratycznych w kraju, za upowszechnianie wiedzy o dziejach Narodu Polskiego” został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[5].

Przypisy edytuj

  1. Powstańcze Biogramy – Stanisław Jasiukowicz, www.1944.pl [dostęp 2019-12-02] (ang.).
  2. a b c d Parlamentarzyści – Pełny opis rekordu, bs.sejm.gov.pl [dostęp 2019-12-02].
  3. Mariusz Korzeniowski, Struktura organizacyjna i początki działalności Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego w Rosji w 1915 r., w: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia Vol. 46/47 (1991/1992), s. 349.
  4. Jak zginęli polscy przywódcy? Rosja ukrywa dokumenty. radiomaryja.pl.
  5. M.P. z 2007 r. nr 18, poz. 208.