Stanisław Kawski
Stanisław-Kostka Marian Hubert Kawski herbu Gozdawa, ps. „Skrzypek” (ur. 2 listopada 1913 w Krakowie, zm. 9 października 1996 w Sanoku) – polski farmaceuta, aptekarz, podczas II wojny światowej żołnierz ZWZ–AK, działacz społeczny, w okresie PRL radny Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku.
Data i miejsce urodzenia |
2 listopada 1913 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
9 października 1996 |
Miejsce spoczynku | |
Zawód, zajęcie |
farmaceuta |
Narodowość |
polska |
Edukacja | |
Alma Mater | |
Partia | |
Rodzice |
Marian, Czesława |
Małżeństwo |
Zuzanna Węcławik |
Dzieci |
Marian, Wojciech, Teresa |
Krewni i powinowaci |
Adam, Wanda, Alojza, Jadwiga (rodzeństwo), Stanisław Węcławik (szwagier) |
Odznaczenia | |
|
Życiorys
edytujStanisław Marian Hubert Kawski urodził się 2 listopada 1913 jako syn farmaceuty i aptekarza Mariana (1876–1932) i Czesławy z domu Niemetz (1880-1976)[1]. W sanockim hufcu pełnił funkcję drużynowego III Drużyny im. Stefana Czarnieckiego[2]. W 1931 zdał egzamin dojrzałości w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Juliusz Katz-Suchy oraz Zbigniew Przystasz i Zdzisław Rajchel; dwaj ostatni – żołnierze Wojska Polskiego, ofiary zbrodni katyńskiej)[3][4]. W 1939 ukończył studia w Oddziale Farmaceutycznym na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Jego rodzeństwem byli Adam (1917-1985, żonaty z córką ukraińskiego adwokata w Sanoku, dr. Eugeniusza Szatyńskiego[5][6], wieloletni dyrektor Krakowskiego Pogotowia Ratunkowego[7]), Wanda, Alojza (1907-1908) i Jadwiga (1910-1994, po mężu Rudy). Stanisław Kawski został farmaceutą, podobnie jak jego ojciec oraz rodzeństwo Adam i Wanda[8]. Rodzina prowadziła Aptekę Obwodową położoną przy ulicy Tadeusza Kościuszki w Sanoku, gdzie Stanisław Kawski rozpoczął pracę w latach 30. XX wieku i został jej właścicielem[9]. Rozwijał także pasje muzyczne, w ramach założonego przez jego ojca Towarzystwa Muzyczno-Dramatycznego „Gamba”, zaś jego nauczycielem gry muzycznej był por. Maksymilian Firek, kapelmistrz stacjonującego w Sanoku 2 Pułku Strzelców Podhalańskich[10], grał na skrzypcach jako solista[11].
Po wybuchu II wojny światowej w okresie kampanii wrześniowej wraz z ewakuowanym personelem składnicy sanitarnej dotarł z Sambora do Tarnopola, skąd przedostał się do Sanoka przed 12 września[12]. Po nastaniu okupacji niemieckiej apteka Kawskich była jedną z trzech działających w Sanoku[13][a].
Na przełomie stycznia i lutego 1940 Stanisław Kawski został zaprzysiężony w Związku Walki Zbrojnej przez Kazimierza Kamińskiego ps. Topór[14] (w ramach Obwodu Sanok „Suchar”), a następnie w Armii Krajowej, przyjmując pseudonim „Skrzypek”[15]. Podobnie do ZWZ wstąpili jego żona Zuzanna (z domu Węcławik, pochodząca ze wsi Skierbieszów, także farmaceutka, w konspiracji przyjęła pseudonim „Ziuk”, od 2 marca 1941 była żoną Stanisława Kawskiego[16], której rodzina podczas wojny schroniła się w Sanoku[17]), a także inni zatrudnieni i współpracownicy apteki. Formalnie apteka została przejęta przez władze hitlerowskie, była nadzorowana przez Pharmazierat (Radę Farmacji) w Krakowie. Pomimo tego pracownicy apteki aktywnie działali w konspiracji, w tym wspomagali w leki żołnierzy oddziału partyzanckiego OP-23 Obwód „San” ZWZ–AK, a także ludność żydowską umieszczoną w sanockim getcie i Zwangsarbeitslager Zaslaw[18]. Ta działalność była prowadzona pomimo czterokrotnych rewizji w aptece przeprowadzonych przez Niemców, którzy nie zdołali wykryć ukrywanych medykamentów (były schowane w ruderze nieopodal apteki). Z apteką współpracował w konspiracji lekarz więzienny i oficer Jan Maria Suchomel[19]. W końcowym okresie okupacji na przełomie 1943/1944 aptece Kawskich zmieniono nazwę na Kreisapotheke (Apteka Obwodowa), a dzięki zakwalifikowaniu jej do innego przedziału w niemieckiej administracji, otrzymywała od tego czasu większe zaopatrzenie w leki. Ponadto Stanisław Kawski uzyskał środki chemiczne, które były wykorzystywane w Sanoku do produkcji granatów, przygotowywał środek służący do samobójczego odebrania życia w przypadku ciężkich przesłuchać i tortur prowadzonych przez Gestapo, a także mając wgląd w recepty lekarskie na ich podstawie przekazywał władzom Obwodu ZWZ listę mieszkańców, którzy podpisali Volkslistę.
Po wojnie Stanisław i Zuzanna Kawscy prowadzili aptekę do 1951, gdy została upaństwowiona, a w 1955 zlikwidowana[20]. W późniejszym czasie Stanisław Kawski pracował w aptekach społecznych i w sanockim szpitalu. Należał do Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego[21]. W 1979 odszedł na emeryturę. W latach PRL kontynuował pasję muzyczną w ramach Towarzystwa Muzyczno–Dramatycznego Ziemi Sanockiej, rozwiązanego decyzją administracyjną 30 lipca 1963[22]. W tym samym czasie został wyburzony zabytkowy budynek apteki Kawskich w Sanoku. Jako nauczyciel niepełnozatrudniony wykładał w Liceum Medycznym w Sanoku[23].
Był członkiem Stronnictwa Demokratycznego. Został radnym Miejskiej Rady Narodowej (MRN): wybierany w 1969[24] (członek Komisji Zdrowia i Opieki Społecznej[25]), 1973[26] (przewodniczący Komisji Zdrowia, Ochrony Środowiska i Spraw Socjalnych[27], przewodniczący zespołu radnych SD[28]), w 1978[29] (członek Komisji Wychowania, Oświaty, Kultury i Spraw Socjalnych[30]); natomiast w kadencji 1984-1988 – nie będąc radnym – został powołany do Komisji Zdrowia, Ochrony Środowiska i Spraw Socjalnych[31]. Był członkiem Miejskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w Sanoku[32].
Został członkiem prezydium Komitetu Zjazdu wychowanków Gimnazjum i I Liceum w Sanoku w 100-lecie szkoły 1880–1980[33]. Sprawował stanowisko prezesa oddziału sanockiego Polskiego Czerwonego Krzyża, działającego w budynku przy ul. Ignacego Daszyńskiego 17 w Sanoku[34], w grudniu 1983 wybrany zastępcą przewodniczącego Zarządu Miejskiego PCK w Sanoku[35]. W latach 90. pełnił funkcję prezesa sanockiego koła Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej[36][37]. Był organizatorem obchodów 50-lecia akcji „Burza”, organizował wsparcie dla kombatantów. Publikował na łamach Tygodnika Sanockiego.
W Sanoku zamieszkiwał przy ulicy Bartosza Głowackiego[38], następnie przy ulicy Henryka Sienkiewicza. Hobbystycznie był filumenistą[39].
Zmarł 9 października 1996, a 11 października 1996 został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Jana Matejki w Sanoku[40], gdzie później spoczęła także jego żona Zuzanna (1915-1998). Oboje mieli troje dzieci: Marian (pierwszy laureat I Ogólnopolskiego Studenckiego Konkursu Piosenkarzy z 1962[41]), Wojciech i Teresa (po mężu Bernacka[42]). Szwagrem Stanisława Kawskiego (bratem Zuzanny) był Stanisław Węcławik.
Odznaczenia i wyróżnienia
edytuj- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (16 lipca 1976)
- Medal Wojska (15 sierpnia 1944, przyznany przez AK)
- Krzyż Armii Krajowej (1994)
- Medal 30-lecia Polski Ludowej (22 lipca 1974)
- Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984)[43]
- Odznaka pamiątkowa Akcji „Burza”
- Odznaka „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny” (1995)
- Odznaka „Zasłużony dla województwa rzeszowskiego” (1969)
- Odznaka honorowa „Za zasługi dla województwa krośnieńskiego” (1981)[44]
- Odznaka „Zasłużony dla województwa krośnieńskiego” (1983)[35][45]
- Odznaka „Zasłużony dla Sanoka” (20 lutego 1978)
- Odznaka „Zasłużony działacz Frontu Jedności Narodu” (1981)[45]
- Odznaka „Zasłużonemu Działaczowi Stronnictwa Demokratycznego” (1987)[46]
- Medal 50-lecia Stronnictwa Demokratycznego (1988)[47]
- Nagroda specjalna za ponad 20-letnią pracę farmaceuty z okazji Dnia Pracownika Służby Zdrowia (1976)[48]
- „Jubileuszowy Adres” (1984)[49]
Odznaczenia Polskiego Czerwonego Krzyża
- Srebrna Odznaka Związkowa (7 kwietnia 1970)
- Złota Odznaka Związkowa (7 kwietnia 1976)
- Odznaka Honorowa PCK I stopnia (1985)
- Odznaka Honorowa PCK III stopnia (10 marca 1977)
- Odznaka Honorowa PCK IV stopnia (27 kwietnia 1969)
- Kryształowe Serce (1992)
Uwagi
edytuj- ↑ Pozostałe dwie to apteki „Pod Złotą Gwiazdą” w budynku obecnego ratusza przy ulicy Rynek 1 oraz „Pod Opatrznością Boską”.
Przypisy
edytuj- ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 258 (poz. 470).
- ↑ Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 63.
- ↑ XLIV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku za rok szkolny 1930/31. Sanok: 1931, s. 21.
- ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2016-04-23].
- ↑ Księga wtóropisów aktów małżeńskich za lata 1936-1945. T. „K”. Cz. II. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 753.
- ↑ Włodzimierz Marczak: Ukrainiec w Polsce: Dole i niedole w PRL-u. s. 76.
- ↑ Adam Kawski. Nekrolog. „Dziennik Polski”. Nr 97, s. 9, 26 kwietnia 1985.
- ↑ Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. www.zozsanok.pl. [dostęp 2013-07-27]. (pol.). (pdf) s. 65.
- ↑ Alina Bilska. Czar starych aptek. „Nowiny”, s. 5, Nr 305 z 24-26 grudnia 1984.
- ↑ Stanisław Kawski. Życie muzyczne dawnego Sanoka. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 26 (138) z 1 lipca 1994.
- ↑ Stanisław Kawski. Życie muzyczne przedwojennego Sanoka. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 27 (139) z 8 lipca 1994.
- ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 73.
- ↑ Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. www.zozsanok.pl. [dostęp 2013-07-27]. (pol.). (pdf) s. 73.
- ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 71.
- ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 283.
- ↑ Księga wtóropisów aktów małżeńskich za lata 1936-1945. T. „K”. Cz. II. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 426.
- ↑ Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. www.zozsanok.pl. [dostęp 2013-07-27]. (pol.). (pdf) s. 36.
- ↑ Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. www.zozsanok.pl. [dostęp 2013-07-27]. (pol.). (pdf) s. 36, 75.
- ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 72.
- ↑ Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. www.zozsanok.pl. [dostęp 2013-07-27]. (pol.). (pdf) s. 35.
- ↑ Izabela Wilk. Z obrad oddziału Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 3, Nr 18 (381) z 20-30 czerwca 1986.
- ↑ Stanisław Kawski. Towarzystwo Muzyczno–Dramatycznego Ziemi Sanockiej. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 28 (140) z 15 lipca 1994.
- ↑ Józef Ząbkiewicz. Jubileusz XXV lat Liceum Medyczne 1962-1987. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 31 (430) z 1-10 listopada 1987.
- ↑ Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 216, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 217, 229, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 237, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 238, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 251, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 255, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 256, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 291, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 258, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Komitet Zjazdu wychowanków Gimnazjum i I Liceum w Sanoku w 100-lecie szkoły 1880–1980. W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 8.
- ↑ Roman Daszyk. 90 lat Polskiego Czerwonego Krzyża. „Rocznik Sanocki 2011”, s. 211, 2011. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096.
- ↑ a b Izabela Wilk. Miejska Konferencja Sprawozdawczo-Wyborcza PCK w Sanoku. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 3, Nr 1 (292) z 1-10 stycznia 1984.
- ↑ Stanisław Kawski. Poczta. „Nowiny”. Nr 154, s. 3, 10 sierpnia 1993.
- ↑ W rocznicę wybuchu II wojny. „Tygodnik Sanocki”, s. 2, Nr 37 (201) z 15 września 1995.
- ↑ Zofia Bandurka: Wykaz imienny zaproszonych i obecnych na Zjeździe – przygotowała mgr Zofia Bandurkówna. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 128.
- ↑ Jan Łuczyński. O filatelista... jubileuszowo. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 5, Nr 19 (38) z 1-15 października 1975.
- ↑ Stanisław Kawski. Nekrolog. „Tygodnik Sanocki”. Nr 41 (257), s. 1, 11 października 1996.
- ↑ Laureaci Studenckiego Festiwalu Piosenki. strefapiosenki.pl. [dostęp 2015-02-16].
- ↑ Kondolencje. „Tygodnik Sanocki”. Nr 42 (258), s. 2, 18 października 1996.
- ↑ Józef Ząbkiewicz. W 194 rocznicę „majowej jutrzenki”. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1-2, Nr 14 (341) z 10-20 maja 1985.
- ↑ W 37 rocznicę Manifestu Lipcowego. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1, Nr 22 (222) z 1-10 sierpnia 1981.
- ↑ a b Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 279, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Józef Ząbkiewicz. 3 Maja – hołd polskiej demokratycznej idei. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 2, Nr 15 (414) z 20-31 maja 1987.
- ↑ Obradował Miejski Zjazd SD (odznaczenia). „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 5, Nr 35 (470) z 10-20 grudnia 1988.
- ↑ Przed Dniem Pracownika Służby Zdrowia. Farmaceuci. „Nowiny”, s. 4, Nr 78 z 6 kwietnia 1976.
- ↑ Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 288, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
Bibliografia
edytuj- Alina Bilska. Czar starych aptek. „Nowiny”, s. 5, Nr 305 z 24-26 grudnia 1984.
- Izabela Wilk. Sposób na godziwe życie. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 5, Nr 16 (415) z 1-10 czerwca 1987.
- Edward Zając. Ś. p. mgr Stanisław Kawski (1913-1996). „Tygodnik Sanocki”. Nr 43 (259), s. 5, 18 października 1996.
- Stanisław Pomprowicz. Obwód ZWZ – AK Sanok „Serowiec”, „Suchar”. „Biuletyn Informacyjno–Historyczny”, s. 25-26, Zeszyt specjalny Nr 1/6/2010. Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Zarząd Okręgu Krosno. ISSN 1429-0324.
- Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 69-74.
- Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. zozsanok.pl. [dostęp 2015-02-16].
- Stanisław Kawski: Apteka obwodowa – pomoc więźniom. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 129-130. ISBN 978-83-903080-5-0.
- Stanisław Kawski: Rola polskich aptek w działalności ruchu oporu 1939-1945. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 131-134. ISBN 978-83-903080-5-0.