Stanisław Mroszczak
Stanisław Ludwik Mroszczak (ur. 5 kwietnia 1920 we wsi Medveda na Słowacji, zm. 30 sierpnia 2017 w Nowym Targu) – żołnierz Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, uczestnik walk o Tobruk.
 Bombardier Stanisław Mroszczak, 1941 | |
 major
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1940–1947 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
celowniczy |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca |
pracownik tartaku |
| Odznaczenia | |
           
| |
.svg){kind=small}
Dzieciństwo i młodość edytuj
Urodził się w rodzinie urzędnika Jana Mroszczaka (ur. 3 grudnia 1896, zm. 29 listopada 1978), późniejszego więźnia Palace w Zakopanem i KL Auschwitz (numer obozowy 79046[1]), oraz Zofii z domu Ulrich (ur. 13 kwietnia 1898, zm. 25 października 1978). Dzieciństwo spędził w Nowym Targu, gdzie mieszkał przy ulicy Szpitalnej (obecnie Słoneczna).
Wybuch II wojny światowej zastał go w Wadowicach, gdzie podjął nieudaną próbę zaciągnięcia się do wojska. Powrócił do Nowego Targu, gdzie włączył się w działalność konspiracyjnego Związku Podchorążych.
Udział w walkach w II wojnie światowej edytuj
Wraz z grupą ok. 26 osób 15 maja 1940 postanowił przedostać się do Wojska Polskiego, trasa ich ucieczki wiodła przez Słowację, Węgry, Jugosławię i Grecję. 12 czerwca 1940 roku do Syrii, gdzie wstąpił wraz z resztą grupy do Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. Otrzymał przydział do artylerii (nr 3082[2]) i jako celowniczy brał udział w walkach do 22 czerwca 1943. Brał udział m.in. w bitwie o Tobruk, bitwa pod Gazalą i El - Alamein. W 1942 ukończył Polskie Gimnazjum Ogólnokształcące w Tel - Awiwe[3].
W lipcu 1943 na jego prośbę został przeniesiony do służby w RAF w Wielkiej Brytanii, z powodu problemów zdrowotnych nie został przyjęty do lotnictwa, skierowano go do obsługi naziemnej bombowców w Dywizjonie 304. Zdemobilizowany został 5 listopada 1947.
Powrót do Polski edytuj
W grudniu 1947 wraz z żoną Stanisławą Czerniawską (ur. 18 marca 1925, zm. 11 listopada 2003), z którą ożenił się w 1946, oraz córką Zofią wrócili do Polski. Wielokrotnie był przesłuchiwany i przetrzymywany na komendzie Milicji Obywatelskiej w Nowym Targu pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Anglii. W 1955 podczas rewizji zostały mu odebrane wszystkie brytyjskie odznaczenia. Pracował jako kasjer w nowotarskim Tartaku, następnie kierował składem materiałów budowlanych. Był wiceprezesem Powiatowego Związku Gminnych Spółdzielni. 15 czerwca 1961 zdał maturę i ukończył Liceum Ogólnokształcące dla pracujących w Nowym Targu. Od 1975 zaangażował się w działalność kombatancką, najpierw w Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, a następnie w Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Nowym Targu, gdzie był członkiem komisji ds. socjalnych. Był również członkiem Związku Byłych Żołnierzy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich.
W 2009 w ramach uroczystości 91 rocznicy odzyskania niepodległości został uhonorowanym medalem "Za Szczególne Zasługi dla Miasta Nowego Targu"[4]. Odznaczenie wraz z nim odebrał Jan Gryglak, uczestnik walk o Monte Cassino.
23 listopada 2011 w Pałacu Prezydenckim odznaczony został wraz z innymi uczestnikami walk o Tobruk Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[5].
W 2012 przy okazji wystawy „Szlak bojowy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich i 3 Dywizji Strzelców Karpackich w relacjach oraz obiektywie Limanowian", przekazał autorce wystawy woreczek z ziemią z Tobruku[6].
W 2013 dzięki pomocy brytyjskiej ambasady odzyskał skonfiskowane brytyjskie odznaczenia.
Zmarł 30 sierpnia 2018[7], z honorami wojskowymi został pochowany na cmentarzu komunalnym w Nowym Targu (kwatera 118, grób nr 29)[8]. Decyzją prezesa Instytutu Pamięci Narodowej z dnia 4 grudnia 2020 roku na wniosek prezesa koła Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Nowym Targu, grób Stanisława Mroszczaka został wpisany do prowadzonej przez IPN ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski pod numerem ewidencyjnym 1204/1[9]. Pod numerem ewidencyjnym 1204/2 wpisano grób Stanisławy Mroszczak[10].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski - 2011[11];
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski - legitymacja 2162 - 81 - 49 z dnia 25 listopada 1985;
- Złoty Krzyż Zasługi;
- Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (z okuciem "TOBRUK" i "DZIAŁANIA BOJOWE LOTNICTWA");
- Medal "Pro Patria" - 2011;
- Medal "Pro Memoria" - 2006;
- Odznaka „Za Zasługi dla Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych”;
- Kombatancki Krzyż Pamiątkowy "Zwycięzcom";
- Odznaka "Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny” - 1995;
- Odznaka Pamiątkowa Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich (odznaka nr 4104);
- 1939 - 1945 Star - 1946;
- Africa Star - 1946;
- The Defence Medal - 1946;
- War Medal 1939 - 1945 - 1946;
- Odznaka Weteran Sił Zbrojnych Wielkiej Brytanii - 2006;
- Odznaka Pamiątkowa I Plutonu Sekcji Młodzieżowej ŚZŻAK im. Jerzego Lgockiego - 2018 (pośmiertnie).
Awanse edytuj
- Bombardier - 1941;
- Kapral - 1946;
- Plutonowy rezerwy;
- Sierżant rezerwy - 1995;
- Starszy sierżant - 1998;
Tobruk. 1941 r. Polscy żołnierze na tle namiotów. Mroszczak drugi z lewej - Podporucznik - 2000;
- Porucznik - 2003;
Stanisław Mroszczak w Londynie, 1943 - Kapitan - 2006;
- Major - 2011.
Upamiętnienie edytuj
W czerwcu 2018 odznaczony pośmiertnie Odznaką Pamiątkowa I Plutonu Sekcji Młodzieżowej ŚZŻAK im. Jerzego Lgockiego.
W listopadzie 2018 została odsłonięta poświęcona mu tablica pamiątkowa na frontowej ścianie Szkoły Podstawowej nr 1 w Nowym Targu[12]. Od 2018 w Szkole Podstawowej nr 2 w Nowym Targu odbywa się w listopadzie coroczna wieczornica pieśni patriotycznych, której patronuje Stanisław Mroszczak[13].
Uchwałą nr VI/64/2019 Rady Miasta Nowy Targ z dnia 8 kwietnia 2019 roku w sprawie nadania nazw ulicom w Nowym Targu, nowej ulicy łączącej ul. Willową z ul. Kokoszków Boczna, nadano nazwę ulica Majora Stanisława Mroszczaka[14]
Przypisy edytuj
- ↑ Informacja o więźniach / Muzeum / Auschwitz-Birkenau [online], auschwitz.org [dostęp 2021-01-24].
- ↑ Zdzisław Picheta, Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich 2 IV 1940 – 2 V 1942. Spis żołnierzy, 1998.
- ↑ "Obrączka z innego złota". Opowieść o życiu majora Mroszczaka, spisana 5 lat przed śmiercią, w roku 2012, ze zdjęciami z jego archiwum [online], NowyTarg24.tv, 10 listopada 2018 [dostęp 2021-01-25] (pol.).
- ↑ 24.pl, Nowy Targ: obchody 91. rocznicy odzyskania niepodległości rozpoczęte (zdjecia) - podhale24.pl [online], podhale24.pl [dostęp 2021-01-25].
- ↑ Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski dla obrońcy Tobruku [online], Onet Wiadomości, 23 listopada 2011 [dostęp 2021-01-25] (pol.).
- ↑ Ziemia z Tobruku czekała 11 lat [online], www.nowytarg.pl [dostęp 2021-01-25] (pol.).
- ↑ 24.pl, Nowy Targ: pogrzeb majora, uczestnika II wojny światowej, który walczył pod Tobrukiem - podhale24.pl [online], podhale24.pl [dostęp 2021-01-25].
- ↑ Cmentarz - strona główna [online], www.ecmentarz.nowytarg.pl [dostęp 2021-01-25].
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Mroszczak [online], Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [dostęp 2021-03-13] (pol.).
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Mroszczak [online], Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [dostęp 2021-03-13] (pol.).
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 listopada 2011 r. o nadaniu orderów [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2021-01-25].
- ↑ SP nr 1 - z tablicą pamięci mjr Stanisława Mroszczaka [online], NowyTarg24.tv, 10 listopada 2018 [dostęp 2021-01-25] (pol.).
- ↑ Wieczornica patriotyczna w SP nr 2 [online], NowyTarg24.tv, 8 listopada 2018 [dostęp 2021-01-25] (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Nowy Targ - Informacje [online], www.nowytarg.pl [dostęp 2021-01-25] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Dokumenty i wspomnienia Stanisława Mroszczaka
- Arkadiusz Stefaniak - Guzik, Aleksandra Drab - „Do Polski szedłem przez cały świat…”, Biografia majora Stanisława Mroszczaka na fotografii, Nowy Targ, 2020;
- Kazimierz Koszyca – „Tułaczy Ślad. Opowieść o turystach i żołnierzach gen. Władysława Sikorskiego. Brygada Strzelców Karpackich (1940 - 1942)”, Nowy Targ, 2001;
- Mieczysław Sas – Skowroński, Zdzisław Picheta - „Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich 2 IV 1940 – 2 V 1942. Spis żołnierzy”, Zarząd Główny Związku Byłych Żołnierzy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, Londyn, 1998 r.